از مسابقه تا مضایقه

در سال‌های اخیر به ندرت روزهایی از ایام سال را می‌توان پیدا کرد که در آن خبری از تخصیص انبوهی از تسهیلات مالی بلاعوض یا کم‌بهره، تصویب قوانین و مقررات تسهیل‌گر، تصویب انواع بودجه‌های حمایتی برای حضور در نمایشگاه‌ها در اقصا نقاط دنیا، سفرها، همایش‌ها، جلسات گوناگون و حذف موانع در انواع شوراها و کمیسیون‌های دولت و مجلس برای مجموعه‌هایی تحت عنوان شرکت‌های دانش‌بنیان، استارت‌آپ‌ها، کارآفرین‌ها، پلتفورم‌ها و اسامی و القابی از این دست نباشیم.

به عبارت دیگر مسابقه‌ای بی‌سابقه برای پهن کردن فرش قرمز و اعطای انبوهی از تسهیلات میان هزار و یک متولی به مجموعه‌های مذکور در جریان است که گاه به شکل موازی، گوی سبقت را از یکدیگر ربوده و این رویه تمامی هم ندارد. همچنین فشار و اعمال نفوذ برای کندی، نادیده گرفتن و مهار هر نوع اقدامی به منظور ساماندهی، پاسخگویی و قانونمندی در خصوص کسب‌وکارهای مذکور نیز، از جمله خدماتی است که از سوی نهادهای مختلف در دستور کار قرار دارد.

در این میان کوچک‌ترین انتقاد از چرایی، چگونگی، مباحث هزینه و فایده، اعطای رانت‌ها و طرح هر گونه ابهامی، یا به کل نادیده گرفته می‌شود، یا با گونی‌گونی آمارهای یکطرفه و غیرقابل صحت‌سنجی، در رسانه‌های وابسته به این جریان به حاشیه رانده می‌شود.

نکته اصلی اما اینجاست که بخش قابل ملاحظه‌ای از مشاغل و کسب‌وکارهای مذکور در زمره واسطه‌گری محسوب می‌شود که صرفا از سر چهارراه‌ها، خیابان‌ها، مغازه‌ها و شرکت‌هایی که قبلا به شکل حضوری یا تلفنی خدمات می‌دادند، جمع‌شده و اکنون در لباسی نو از طریق سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها، همان خدمات را می‌دهند و به همین واسطه به نام‌هایی نظیر نوآوری، اشتغالزایی و کارآفرینی مزین شده و  مشمول برخورداری از رانت‌های بی‌نهایت می‌شوند.

اما کافیست تا حرف از حدود مسوولیت‌ها و حق و حقوق دیگر ذینفعان این کسب‌وکارها از کارکنان و شاغلان و مصرف‌کنندگان و رقبا گرفته تا مسایلی همچون بیمه و مالیات و امثالهم شود، تا از فاز مسابقه با چرخشی معکوس، وارد فاز مضایقه شده و با انبوهی از اما‌واگرها، تهدید به قطع خدمات و سیل بیکاری!، کرونا، نوپا بودن، بلاتکلیفی قانون و متولی و هزار و یک عذر و بهانه دیگر مواجه شویم.

دلایل این رویکرد دوگانه اما معمایی پیچیده نیست و به سادگی از ردپای سهامداران گرفته تا سایر اشکال، هر کس به طریقی از دولتی‌ها گرفته تا بخش خصوصی، از این خوان نعمت و بی‌حساب و کتابی بهره می‌برد که صدایی از کسی در نمی‌آید و حقوق زیادی زیر پا مانده است.