مرکز پژوهش‌های مجلس بررسی کرد:
بلاتکلیفی‌های بودجه ۱۴۰۲ در بخش فاوا
تاریخ انتشار
دوشنبه ۲۴ بهمن ۱۴۰۱ ساعت ۱۰:۱۹
آی‌تی‌من- گروه فناوری اطلاعات و ارتباطات دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور اعتبارات بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشنهاد کرده است که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با هدف ایجاد یکپارچگی در تبادل اطلاعات، تأمین خدمات ارتباطی و اطلاعاتی امن مورد نیاز و کاهش هزینه‌ها، نسبت به توسعه و تکمیل زیرساخت یکپارچه اَبری دولت هوشمند با مشارکت بخش غیردولتی اقدام کند.
در بررسی صورت گرفته از لایحه بودجه سال ۱۴۰۲، مشخص شده است که سهم اعتبارات حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) از کل بودجه عمومی‌دولت به ۳.۴ درصد رسیده است. این شاخص در سال ۱۴۰۱ حدود ۳ درصد بود.
اعتبارات حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ بیش از ۶۴ درصد رشد کرده است. در لایحهبودجه سال ۱۴۰۲ حدود ۲۲ درصد از اعتبارات برنامه‌ای حوزه فاوا مربوط به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و حدود ۷۸ درصد در سایردستگاهها برای توسعه سامانه‌ها و زیرساختهای فاوا هزینه خواهد شد.
در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ حدود ۸۷ درصد از اعتبارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به صورت اعتبارات تملک دارایی سرمایه ای است و اینشاخص نشان می‌دهد بخش اعظم اعتبارات این وزارتخانه صرف توسعه زیرساختها و سامانه‌ها خواهد شد.
• سهم ۸ درصدی شبکه ملی اطلاعات
این امر نویدبخش سرمایه گذاری مناسب در حوزه فاوا و توسعه زیرساختهای ارتباطی در سال ۱۴۰۲ است. در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ به تنهایی حدود ۸ درصد از کل اعتبارات ردیف‌های برنامه ای حوزه فاوا مربوط به موضوع شبکه ملی اطلاعات است و سیاست‌های جدیدی مانند ایجادصندوق برای سرعت دادن بیشتر به تکمیل این پروژه بزرگ در لایحهپیشنهاد شده است.
از زاویه دید سازمان برنامه و بودجه، اعتبارات فناوری اطلاعات فقط در فصل ارتباطات و فناوری اطلاعات به شماره طبقه بندی ۱۳۰۲۰۰۰۰۰۰ مدیریت و برنامه ریزی می‌شود. اعتبارات این فصل شامل اعتبارات مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و دستگاه‌های تابعهآن می‌شود.
اما باید اعتبارات فناوری اطلاعات و ارتباطات و هزینه‌های آن در بخش بندی‌های بودجه ای لایحه بودجه سنواتی را در ردیف‌های مربوط به دستگاه‌های دیگر نیز جستجو کرد.
بسیاری از هزینه‌هایی که می‌تواند با توسعه سایر ابعاد شبکه ملیاطلاعات همچون خدمات و محتوا در ارتباط باشد در سایر ردیف‌هایبودجه‌ای پراکنده هستند. بسیاری از ردیف‌های هزینه‌ای فاوا نیازمندافزایش دقت هستند.
مثلاً اعتبارات مربوط به تملک تجهیزات رایانشی در دستگاهها از اعتبارات تملکی سایر تجهیزات تفکیک نشده است. این موضوع برنامه ریزی و هدایت هزینه‌ها را هم اکنون و همچنین در آینده دشوار می‌کند.
هزینه‌هایی که بدون برنامه ریزی در هر حوزه ای حتی فناوری اطلاعات صورت بگیرند در آینده نه تنها کمکی به بهبود امور نخواهند کرد، بلکه با ایجاد سامانه‌های ناسازگار موجب سخت‌تر شدن مسیر بهبود توسعه کشور خواهند شد.
• نبود برنامه مشخص برای برخی از عناوین حوزه فاوا
در ردیف متفرقه ۷۸-۵۳۰۰۰۰ با عنوان حمایت از توسعه زیرساخت‌هایصنعت میکروالکترونیک و زیرساختهای تجارت الکترونیک اعتباریمعادل ۱۰,۰۰۰ میلیارد ریال در نظر گرفته شده است. با وجود اعتبار مناسبی که برای صنعت میکروالکترونیک در نظر گرفته شده است برنامه مشخص و مدونی برای توسعه این صنعت وجود ندارد.
علاوه بر اعتبارات، تدوین یک برنامه جامع برای ارتقای صنعت میکروالکترونیک کشور لازم است. پس از تدوین برنامه جامع برای اینبخش، اعتبارات به صورت هدفمند و با اثربخشی بالاتری تخصیص داده خواهد شد.
همچنین پیشنهاد می‌شود که معاونت علمی‌و فناوری ریاست جمهوری با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت دفاع برنامه جامع ارتقایصنعت میکروالکترونیک کشور را تهیه کند تا در کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال دولت به تصویب برسد.همچنین نکته قابل ذکر آن است که برایایجاد تحول در صنعت میکروالکترونیک در کشور نیاز به اعتبارات بسیار بیشتری است.
محوریت پروژه‌ها و طرحهای فاوای کشور بر دو طرح: ۱. توسعه دولت هوشمند و ۲. توسعه شبکه ملی اطلاعات خلاصه می‌شود.
در حوزه دولت هوشمند در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ برای تعداد ۵۲ دستگاه اجرایی کشور اعتباراتی بالغ بر ۴۰،۰۴۵ میلیارد ریال در نظر گرفته شده است. همچنین ۲۰۰ میلیارد ریال در قالب اعتبارات متفرقه جدول ۹ لایحه بودجه برای دولت هوشمند در نظر گرفته شده است.
برای حوزه توسعه شبکه ملی اطلاعات نیز اعتباراتی بالغ بر ۱۱۷،۲۹۵ میلیارد ریال در نظر گرفته شده است. مساله‌ای که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد توسعه زیرساختهای دولت هوشمند در بستر شبکه ملیاطلاعات است.
زیرساخت یکپارچه اَبری دولت می‌تواند توسعه هر دو بخش مذکور را تسریع کند، لذا پیشنهاد می‌شود:
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با هدف ایجاد یکپارچگی در تبادل اطلاعات، تأمین خدمات ارتباطی و اطلاعاتی امن مورد نیاز جهت شکل گیری شبکه‌های اختصاصی دستگاه‌های اجرایی مطابق سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات و کاهش هزینه‌های دستگاه‌های اجرایی در استفاده از زیرساختهای اطلاعاتی و ارتباطی، مکلف است نسبت به توسعه و تکمیل زیرساخت یکپارچه اَبری دولت هوشمند با مشارکت بخش غیردولتی اقدام کند.
بررسی سهم اعتبارات بخش فاوا نسبت به بودجه عمومی‌دولت را طی سالهای۱۳۹۵ تا ۱۴۰۱ و لایحه ۱۴۰۲ نشان می‌دهد، طی سالهای ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹ سهم فاوا روندی رو به کاهش داشت و از ۳.۶ به ۲ درصد رسیده بود اما از سال ۱۴۰۰ سهم اعتبارات بخش فاوا نسبت به بودجه عمومی‌دولت روند صعودی به خود گرفته و در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ به ۳.۴ درصد رسیدهاست. این روند نشان از توجه ویژه دولت به بخش فاوای کشور است.
اعتبارات برنامه ای حوزه فاوا را در سالهای ۱۳۹۶-۱۴۰۲ نشان می‌دهد ایناعتبارات به طورکلی با روند افزایشی همراه است. برای مقایسه بهتر بایدکل اعتبارات برنامه ای را که شامل اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی هستند، با هم در نظر گرفت.
به این ترتیب اعتبارات برنامه ای حوزه فاوا در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ نسبت به قانون بودجه سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۶۷ درصد افزایش یافته است.این اعتبارات نسبت به قانون بودجه سال ۱۴۰۰ نیز حدود ۱۰ برابر افزایش یافته است.
اعتبارات برنامه ای این حوزه در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ بیش از ۶۸ هزار میلیارد ریال بود، در قانون بودجه سال ۱۴۰۱به ۴۳۸ هزار میلیاردریال و اکنون در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ به بیش از ۷۱۸ هزار میلیاردریال رسیده است.
تعداد ۹ طرح مهم فاوا در سال ۱۴۰۲ بیش از ۴۷۸ هزار میلیارد ریالاعتبار دریافت خواهند کرد که بیش از ۶۴ درصد اعتبارات فاوا را شامل می‌شود. اجرای بعضی برنامه‌ها فقط به یک دستگاه سپرده می‌شود و بعضی دیگر بین سایر دستگاهها توزیع می‌شوند.
البته این اعتبارات فقط اعتباراتی هستند که در جدول مربوط به جدول تکمیلی شامل اعتبارات دستگاه‌های تابعه برحسب برنامه اجرایی ۱۴۰۲ به صراحت با فناوری اطلاعات و ارتباطات مرتبط هستند. اگر پیوست‌هایدیگر مانند پیوست لایحه بودجه نیز مدنظر قرار می‌گرفت ردیف‌هایمرتبط بیشتری نیز قابل احصا بود. به صورت کلی هزینه فناوریاطلاعات با شفافیت لازم در لایحه بودجه منظور نمی‌شود و این عدم شفافیت ارزیابی میزان واقعی هزینه فناوری اطلاعات را با مشکل مواجه می‌کند.
• وضعیت نامشخص اعتبارات ردیف‌های متفرقه
اعتبارات ردیف‌های متفرقه بخش فناوری اطلاعات و ارتباطات در لایحهبودجه سال ۱۴۰۲ به برنامه مدونی مرتبط نیستند. موضوع حمایت از زیرساختهای صنعت میکروالکترونیک یک مقوله متفاوت از زیرساختهای تجارت الکترونیکی است و عملاً مشخص نمی‌شود که ایناعتبار به کدام موضوع تخصیص داده خواهد شد.
همینطور تکیه کردن بر درآمد پیامک برای گسترش شبکه ملی اطلاعات در عمل در بحث ترویج استفاده از پیام رسان‌های بومی‌ایجاد تعارض منافع می‌کند چون یکی از کارکردهای پیام رسان‌های بومی‌می‌تواندجایگزینی خدمات پیامکی دستگاهها و بانکها با خدمات پیامرسانبومی‌باشد.
کل منابع درآمدی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲به ۱۶۱،۲۷۰ میلیارد ریال می‌رسد که ۲،۰۰۰ میلیارد ریال آن از درآمدهای اختصاصی وزارت است. این عدد نشان دهنده این واقعیتاست که درآمد وزارتخانه شاهد رشد ۱۸ درصدی و مصارف آن رشد ۱۹ درصدی دارد و درآمد اختصاصی بخش ارتباطات کشور رشد ۱۱ درصدیخواهد داشت.
سهم اعتبارات هزینه‌ای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از کل مصارف آن وزارتخانه حدود ۱۳ درصد است. مصارف مرکز ملی فضای مجازی کشور نیز شاهد رشدی ۱۹ درصدی است.
کل اعتبارات هزینه‌ای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و مرکز ملی فضایمجازی رشدی ۳۹ درصدی دارد که این رشد اعتبارات حاصل برآیند رشد اعتبارات هزینه‌ای از محل منابع عمومی‌حدود ۴۵ درصد و رشد اعتبارات هزینه‌ای متفرقه حدود ۴۲ درصد و رشد اعتبارات هزینه‌ای از محل درآمدهایاختصاصی حدود ۱۱ درصد است.
کل اعتبارات تملک دارایی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در لایحهبودجه سال ۱۴۰۲ نسبت به سال قبل حدود ۱۶ درصد رشد خواهد داشت که در طرحهای برنامه ای حدود ۱۰ درصد و در طرحهای متفرقه حدود ۱۶.۵ درصد است.
در مجموع حدود ۹۵ درصد از اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی این بخش از محل ردیف‌های متفرقه درآمد- هزینه تأمین شده است و مابقی شامل ۴.۱ درصد از ردیف اصلی (عمومی) و ۱.۳ درصد از محل درآمد اختصاصی تأمین شده است.
طبق برنامه ارایه شده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پیش بینی شده است که در سال آینده:
۱. پنج ماهواره جدید تهیه و یا ساخته شود.
۲. سهم اقتصاد دیجیتال از کل اقتصاد کشور از ۷.۹ درصد به ۸.۷۷ درصد ارتقا یابد (رشد ۱۱ درصدی).
۳. عملیات استقرار و بهرهبرداری از زنجیره ملی خدمات دولت هوشمند از ۴۰ درصد فعلی به ۹۸ درصد برسد (تقریباً کامل شود).
۴. پروژه بزرگ شبکه ملی اطلاعات نیز از شرایط استقرار ۶۰ درصد در پایان سال ۱۴۰۱ به ۷۵ درصد در پایان سال ۱۴۰۲ برسد.
رشد اعتبارات تملکی دستگاه‌های ذیل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از محل پیوست ۱ در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد که شرکت ملی پست جمهوری اسلامی با ۵۵ درصد رشد اعتبارات بالاترین رشد و سازمان فضایی با ۲۰ درصد رشد اعتبارات تملکی و دبیرخانه شورایاجرایی فناوری اطلاعات با ۱۶ درصد در مقام دوم و سوم قرار دارند. در فهرست رشد اعتبارات تملکی، پژوهشگاه فضایی ایران با ۳ درصد رشد کمترین رشد اعتبارات را داشته است.
مرجع : مهر
