گام بلند شناسا در اکوسیستم استارتاپی کشور:
سرمایه‌گذاری ۱۴۰ هزار میلیارد ریالی شناسا طی ۴ سال
تاریخ انتشار
چهارشنبه ۷ شهريور ۱۴۰۳ ساعت ۱۷:۳۵
آی‌تی‌من- مدیرعامل شناسا در ابتدای این نشست ضمن اشاره به برخی از آمار این وی‌سی باسابقه در اکوسیستم استارتاپی کشور به معرفی گروه شناسا پرداخت و گفت: گروه شناسا در بخش‌های شتابدهی با حضور تریگ آپ و در حوزه استارتاپ استودیو با برند چینووا در حال فعالیت است. از حدود دو سال پیش، تریگیت، به‌عنوان یک شتابدهنده آنلاین، خدمات خود را به سراسر کشور ارائه می‌دهد. اینوستوران نیز در حوزه تأمین مالی جمعی فعال است.
وی افزود: درواقع، شناسا الان با توسعه زیربرندها، فعالیت خود را در مراحل پیدایش، رشد و توسعه تعریف کرده است. تمرکز ما تاکنون بیشتر بر مراحل ابتدایی سرمایه‌گذاری بوده است و ان‌تی‌تی‌های ما در این حوزه فعال بوده‌اند.
حسین نظربلند بعد از ارائه آماری از گروه شناسا گفت: برنامه‌ای برای سرمایه‌گذاری تا سال 1407 ترسیم کرده‌اند که تا 140 هزار میلیارد ریال در اکوسیستم استارتاپی کشور سرمایه‌گذاری خواهند کرد. وی اشاره کرد که از این میزان، یک همت مصوب شده است و تا پایان امسال اجرایی می‌شود و مابقی نیز بعد از تصویب گروه مالی پاسارگاد، اجرایی خواهد شد.
حسین نظربلند لزوم انتشار بیانیه خط‌مشی سرمایه‌گذاری شناسا را در این نکته می‌داند که اعتماد در اکوسیستم نحیف و شکننده است و باید بیشتر آبیاری شود: یکی از صفاتی که در بیزنس سنتی وجود دارد و در این اکوسیستم کم‌رنگ است، بحث اعتماد است. چیزی که من در اکوسیستم دیدم این است که اعتمادها از آنچه در آیینه می‌بینید شکننده‌تر هستند. انتشار بیانیه خط‌مشی سرمایه‌گذاری شناسا به این دلیل است که ما می‌خواهیم اعتماد ایجاد کنیم، پس باید شفاف باشیم و شفافیت ایجاد کنیم. ما در بیاینه سرمایه‌گذاری‌مان شفاف هستم، سازوکار تصمیم‌گیری‌مان را روشن می‌کنیم و مشخص می‌کنیم که براساس چه معیارهایی و با چه ارقامی و چه شرایطی سرمایه‌گذاری می‌کنیم. رسانه نیز در اینجا می‌تواند به‌عنوان مهم‌ترین ابزار ایجاد شفافیت به ما کمک کند تا این درخت نحیف اعتماد بین ما و همه بازیگران اکوسیستم تقویت شود.
۳ میلیون دلار سرمایه‌گذاری برای ورود به بورس
در ادامه این نشست سیدحمیدرضا علوی، معاون سرمایه گذاری شناسا در مورد دلایل این وی‌سی برای انتشار بیانیه سرمایه‌گذاری و تشریح رویکردهای آن گفت: جای خالی بیانیه سرمایه‌گذاری از سمت وی‌سی‌ها در ایران وجود داشت. ما این بیانیه را در وب‌سایت شناسا منتشر کرده‌ایم. یکی از مهم‌ترین رویکردهای شناسا در حوزه سرمایه‌گذاری، توسعه نهادی است. تریگ‌آپ، بیلدزآپ، صندوق‌های پژوهش فناوری و سکوی تأمین مالی اینوستوران از جمله نهادهایی هستند که در شناسا شکل گرفته‌اند.
سرمایه‌گذاری جسورانه، از دیگر رویکردهای سرمایه‌گذاری در شناسا است و سایر وی‌سی‌ها نیز به صورت کلاسیک چنین کاری را انجام می‌دهند. در این رویکرد، از مبلغ 5 تا 60 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری را هدف قرار داده‌ایم.
دیگر رویکرد سرمایه‌گذاری شناسا، نوآوری جسورانه است. در این رویکرد، به حل یک مشکل یا مسئله ملی فکر کرده و برای آن اقدام می‌کنیم.
سرمایه‌گذاری قبل از ipo از دیگر رویکردهای سرمایه‌گذاری شناسا محسوب می شود. در حال حاضر برای رفتن روی تابلو نوآفرین در بورس، خلا وجود دارد. شناسا سرویس خود را در این خلا ایجاد کرده و با سرمایه‌گذاری روی کسب‌وکارهای دارای قابلیت ورود به بورس، کمک می‌کنیم تا به بازار سرمایه وارد شوند. در این زمینه تا معادل ریالی سه میلیون دلار سرمایه‌گذاری می‌کنیم. همچنین حوزه‌هایی چون معدن، سلامت، فین‌تک، فناوری اطلاعات و ارتباطات، امنیت غذایی و انرژی، از جمله حوزه‌های مورد نظر شناسا برای سرمایه‌گذاری هستند.
برای اگزیت به IPO امیدوار هستیم
در ادامه، مدیرعامل شناسا در پاسخ به این سوال که آیا در شناسا اگزیت به معنای واقعی رخ داده است یا خیر و اگر اگزیتی اتفاق نیفتاده، گره رخ ندادن این اتفاق چیست، گفت: ما تاکنون نزدیک به 200 میلیارد تومان اگزیت داشته‌ایم که به بنیان‌گذاران کسب‌وکارها، داخل گروه مالی و همچنین به دیگر بازیگران اکوسیستم استارتاپی صورت گرفته است.
دلیل کم‌بودن اگزیت در اکوسیستم این است که منابع مالی باارزشی که انتظار داریم از بیرون اکوسیستم وارد شود، جذب نمی‌شود. ما در شناسا از نظر اگزیت، سودآور بوده‌ایم و چرخ مالی روی داده است، اما اگر همواره در خود گروه مالی اگزیت بکنیم، نوعی چرخش داخل گروه محسوب می‌شود. از لحاظ اکوسیستمی، همه ما به IPO امیدوار هستیم تا اکوسیستم استارتاپی به سرمایه‌گذارانی که یا به دلیل خیرخواهی برای اقتصاد ملی یا به دلیل وجود مشوق‌های دولتی سرمایه‌گذاری می‌کنند، وابستگی کمتری داشته باشد و به‌مرور به سمت جذب سرمایه از سرمایه‌گذارانی حرکت کنیم که برای کسب سود و سرمایه‌گذاری‌های خرد و به تعداد زیاد، به اکوسیستم می‌آیند. این اتفاق با ورود به بورس، امکان تحقق دارد.
در مورد اگزیت‌های شناسا در اکوسیستم می‌توانم به اگزیت از شب به گروه گلرنگ اشاره کنم، اگزیت از لینکپ در داخل گروه مالی و به خود بنیان‌گذاران هم تا 8 استارتاپ را اگزیت کرده‌ایم.
بقراط آخرین مورد سرمایه‌گذاری بیرون از اکوسیستم ماست. همچنین از جمله موارد داخل گروه که روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، اسمایلینو بوده است. در نیمه دوم سال روی استارتاپ‌های اکوسیستم سرمایه‌گذاری خواهیم کرد.
وضع منابع مالی اکوسیستم رو به بهبود است
مدیرعامل شناسا همچنین در مورد فعالیت‌های شناسا طی یک سال گذشته و تغییرات اکوسیستم با آمدن دولت جدید گفت: ما طی یک سال اخیر و براساس روندهای جهانی بیشتر روی استارتاپ‌های حاضر در پورتفوی سرمایه‌گذاری شناسا، سرمایه‌گذاری کرده‌ایم.
اما به نظر می‌رسد که در اکوسیستم وضع منابع مالی رو به بهبود است. به‌ویژه به خاطر قانون جهش تولید دانش‌بنیان، قفلی که چند سال روی اکوسیستم بوده، برداشته شده و برداشت ما این است که منابع مالی بیشتری به اکوسیستم استارتاپی تزریق می‌شود.
سرمایه گذاری شناسا به ۳۰ میلیون دلار می رسد
نظربلند در ادامه و در پاسخ به این پرسش که از ابتدا تاکنون چه میزان سرمایه‌گذاری داشته‌اید، اشاره کرد: ما در شناسا تاکنون 18 میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده‌ایم.
در ادامه سیدحمیدرضا علوی، معاون سرمایه‌گذاری شناسا، افزود: ما تا پایان سال 1403، عدد سرمایه‌گذاری خود را از 18 میلیون دلار به 30 میلیون دلار می‌رسانیم.
ما روی تعداد سرمایه‌گذاری مانور نمی‌دهیم، هرچند طبق گزارش انجمن وی‌سی ایران، طی سه سال گذشته، بیشترین تعداد سرمایه‌گذاری را داشته‌ایم. به‌طور کلی، طی سال گذشته، در رویکرد نوآوری جسورانه، 5 سرمایه‌گذاری داشتیم. در رویکرد سرمایه‌گذاری جسورانه هم 7 مورد سرمایه‌گذاری داشته‌ایم.
در ادامه این نشست خبری مدیرعامل شناسا، در مورد حوزه‌های جذاب سرمایه‌گذاری شناسا و دلایل ورود به این حوزه‌ها گفت: شناسا از ابتدای تأسیس در حوزه سلامت فعال است، منتهی در بخش های‌تک سلامت و با استارتاپ‌هایی چون پداسیس در زمینه اسکلت حرکتی، پارس تراوا در حوزه درمان سرطان، پردیس ژن در زمینه ژنتیک و طنین در حوزه ناشنوایی. با سرمایه‌گذاری روی بقراط، وارد حوزه سلامت الکترونیک شدیم که جای کار جدید دارد، هرچند چالش‌های جدی هم در آن به چشم می‌خورد. در این حوزه، امسال از شناسا خبرهای جدی دیگری هم خواهید شنید. در زمینه معدن هم اعتقاد داریم که تکنولوژی باید وارد حوزه معدن شود. از سال گذشته و در گروه مالی، تلاش‌هایی را با میدکو آغاز کرده‌ایم.
علوی، معاون سرمایه‌گذاری شناسا نیز در این مورد و سرمایه‌گذاری‌های آینده شناسا گفت: در حوزه ساختمان در همکاری با کیسون، بیلدزآپ را راه‌اندازی کردیم که چند استارتاپ هم در این مرکز راه‌اندازی شده‌اند. به حوزه‌های انرژی، هوش مصنوعی و خودرو هم وارد خواهیم شد.
نابالغ‌بودن ذات اکوسیستم استارتاپی است
محمود کریمی، معاون سرمایه‌گذاری شناسا، نابلدی و نابالغ بودن را در ذات شکل‌گیری اکوسیستم استارتاپی می‌بیند و خاطرنشان می‌کند بنگاه‌های اقتصادی حتی با وجود محرکی مثل قانون جهش تولید دانش‌بنیاننیز معاشرت و زندگی با استارتاپ‌ها را بلد نیستند و آن‌هایی بهتر کار می‌کنند که با مشارکت دیگران، معاشرت با استارتاپ‌ها را تمرین و تجربه کرده‌اند.
کریمی یکی از درس‌آموخته‌های خانواده شناسا را در این می‌داند که به غالب‌بودن مالکیت بنیان‌گذاران اصالت بدهیم و بدانیم حد مداخله‌مان تا کجا باشد. شناسا در رویکرد جدید خود سعی می‌کند با بقیه بازیگران تعامل بیشتری داشته باشد و با حضور در تشکل‌هایی مانند انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر، انجمن مدیریت فناوری و نوآوری ایران، نهادهای رگولاتور بالادست و سایر استارتاپ‌ها و سرمایه‌گذارها، ارتباطات بیشتری را شکل دهد. در این فضا، شناسا، در کنار سایر این بازیگران قرار می‌گیرد و این یک رقابت نیست، بلکه رفاقتی است که زمین حاصلخیزتری را برای رشد کسب‌وکارهای نوپا و جدید شکل خواهد داد.
گلوگاه اکوسیستم در چند سال آینده، کمبود تیم است
مدیرعامل شناسا درباره شکل‌گیری اکوسیستم اینطور می‌گوید: یک برداشت ساده‌انگارانه این است که بگوییم موجی شکل گرفت و پول هم وجود داشت و با تمام‌شدن پول، این موج نیز تمام شد! اما من می‌گویم موجی شکل گرفت و ما یک سری ایده را از جهان کپی کردیم و الان به دوره‌ای رسیدیم که باید خودمان شروع به نوآوری کنیم و این کار سختی است!
پیش‌بینی من این است که با مجموع اگزیتی که رخ داده است و قانون جهش دانش‌بنیان و حضور ما و دیگر بازیگران، اکوسیستم در یک سال آینده خیلی کمبود پول نخواهد داشت، اما من به‌شدت نگرانم که با کمبود ایده نوآورانه مواجه شویم.
اینکه یک ایده‌ای را بیاوریم وسط صنعت و کار کند، اصلا کار آسانی نیست! زیرا الگویش در بیرون وجود ندارد که کپی کنیم و باید این کار را به‌صورت کاملا نوآورانه انجام دهیم.گلوگاه اکوسیستم در دو سه سال آینده، تیم است. ایده‌ها هستند و حدس من این است که در مجموع، سرمایه هم هست؛ اما تیمی که این ایده را به ثمر برساند از مسائلی است که با آن روبه‌رو هستیم و باید بگردیم و چنین تیمی را پیدا کنیم.
وی افزود: درواقع، شناسا الان با توسعه زیربرندها، فعالیت خود را در مراحل پیدایش، رشد و توسعه تعریف کرده است. تمرکز ما تاکنون بیشتر بر مراحل ابتدایی سرمایه‌گذاری بوده است و ان‌تی‌تی‌های ما در این حوزه فعال بوده‌اند.
حسین نظربلند بعد از ارائه آماری از گروه شناسا گفت: برنامه‌ای برای سرمایه‌گذاری تا سال 1407 ترسیم کرده‌اند که تا 140 هزار میلیارد ریال در اکوسیستم استارتاپی کشور سرمایه‌گذاری خواهند کرد. وی اشاره کرد که از این میزان، یک همت مصوب شده است و تا پایان امسال اجرایی می‌شود و مابقی نیز بعد از تصویب گروه مالی پاسارگاد، اجرایی خواهد شد.
حسین نظربلند لزوم انتشار بیانیه خط‌مشی سرمایه‌گذاری شناسا را در این نکته می‌داند که اعتماد در اکوسیستم نحیف و شکننده است و باید بیشتر آبیاری شود: یکی از صفاتی که در بیزنس سنتی وجود دارد و در این اکوسیستم کم‌رنگ است، بحث اعتماد است. چیزی که من در اکوسیستم دیدم این است که اعتمادها از آنچه در آیینه می‌بینید شکننده‌تر هستند. انتشار بیانیه خط‌مشی سرمایه‌گذاری شناسا به این دلیل است که ما می‌خواهیم اعتماد ایجاد کنیم، پس باید شفاف باشیم و شفافیت ایجاد کنیم. ما در بیاینه سرمایه‌گذاری‌مان شفاف هستم، سازوکار تصمیم‌گیری‌مان را روشن می‌کنیم و مشخص می‌کنیم که براساس چه معیارهایی و با چه ارقامی و چه شرایطی سرمایه‌گذاری می‌کنیم. رسانه نیز در اینجا می‌تواند به‌عنوان مهم‌ترین ابزار ایجاد شفافیت به ما کمک کند تا این درخت نحیف اعتماد بین ما و همه بازیگران اکوسیستم تقویت شود.
۳ میلیون دلار سرمایه‌گذاری برای ورود به بورس
در ادامه این نشست سیدحمیدرضا علوی، معاون سرمایه گذاری شناسا در مورد دلایل این وی‌سی برای انتشار بیانیه سرمایه‌گذاری و تشریح رویکردهای آن گفت: جای خالی بیانیه سرمایه‌گذاری از سمت وی‌سی‌ها در ایران وجود داشت. ما این بیانیه را در وب‌سایت شناسا منتشر کرده‌ایم. یکی از مهم‌ترین رویکردهای شناسا در حوزه سرمایه‌گذاری، توسعه نهادی است. تریگ‌آپ، بیلدزآپ، صندوق‌های پژوهش فناوری و سکوی تأمین مالی اینوستوران از جمله نهادهایی هستند که در شناسا شکل گرفته‌اند.
سرمایه‌گذاری جسورانه، از دیگر رویکردهای سرمایه‌گذاری در شناسا است و سایر وی‌سی‌ها نیز به صورت کلاسیک چنین کاری را انجام می‌دهند. در این رویکرد، از مبلغ 5 تا 60 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری را هدف قرار داده‌ایم.
دیگر رویکرد سرمایه‌گذاری شناسا، نوآوری جسورانه است. در این رویکرد، به حل یک مشکل یا مسئله ملی فکر کرده و برای آن اقدام می‌کنیم.
سرمایه‌گذاری قبل از ipo از دیگر رویکردهای سرمایه‌گذاری شناسا محسوب می شود. در حال حاضر برای رفتن روی تابلو نوآفرین در بورس، خلا وجود دارد. شناسا سرویس خود را در این خلا ایجاد کرده و با سرمایه‌گذاری روی کسب‌وکارهای دارای قابلیت ورود به بورس، کمک می‌کنیم تا به بازار سرمایه وارد شوند. در این زمینه تا معادل ریالی سه میلیون دلار سرمایه‌گذاری می‌کنیم. همچنین حوزه‌هایی چون معدن، سلامت، فین‌تک، فناوری اطلاعات و ارتباطات، امنیت غذایی و انرژی، از جمله حوزه‌های مورد نظر شناسا برای سرمایه‌گذاری هستند.
برای اگزیت به IPO امیدوار هستیم
در ادامه، مدیرعامل شناسا در پاسخ به این سوال که آیا در شناسا اگزیت به معنای واقعی رخ داده است یا خیر و اگر اگزیتی اتفاق نیفتاده، گره رخ ندادن این اتفاق چیست، گفت: ما تاکنون نزدیک به 200 میلیارد تومان اگزیت داشته‌ایم که به بنیان‌گذاران کسب‌وکارها، داخل گروه مالی و همچنین به دیگر بازیگران اکوسیستم استارتاپی صورت گرفته است.
دلیل کم‌بودن اگزیت در اکوسیستم این است که منابع مالی باارزشی که انتظار داریم از بیرون اکوسیستم وارد شود، جذب نمی‌شود. ما در شناسا از نظر اگزیت، سودآور بوده‌ایم و چرخ مالی روی داده است، اما اگر همواره در خود گروه مالی اگزیت بکنیم، نوعی چرخش داخل گروه محسوب می‌شود. از لحاظ اکوسیستمی، همه ما به IPO امیدوار هستیم تا اکوسیستم استارتاپی به سرمایه‌گذارانی که یا به دلیل خیرخواهی برای اقتصاد ملی یا به دلیل وجود مشوق‌های دولتی سرمایه‌گذاری می‌کنند، وابستگی کمتری داشته باشد و به‌مرور به سمت جذب سرمایه از سرمایه‌گذارانی حرکت کنیم که برای کسب سود و سرمایه‌گذاری‌های خرد و به تعداد زیاد، به اکوسیستم می‌آیند. این اتفاق با ورود به بورس، امکان تحقق دارد.
در مورد اگزیت‌های شناسا در اکوسیستم می‌توانم به اگزیت از شب به گروه گلرنگ اشاره کنم، اگزیت از لینکپ در داخل گروه مالی و به خود بنیان‌گذاران هم تا 8 استارتاپ را اگزیت کرده‌ایم.
بقراط آخرین مورد سرمایه‌گذاری بیرون از اکوسیستم ماست. همچنین از جمله موارد داخل گروه که روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌ایم، اسمایلینو بوده است. در نیمه دوم سال روی استارتاپ‌های اکوسیستم سرمایه‌گذاری خواهیم کرد.
وضع منابع مالی اکوسیستم رو به بهبود است
مدیرعامل شناسا همچنین در مورد فعالیت‌های شناسا طی یک سال گذشته و تغییرات اکوسیستم با آمدن دولت جدید گفت: ما طی یک سال اخیر و براساس روندهای جهانی بیشتر روی استارتاپ‌های حاضر در پورتفوی سرمایه‌گذاری شناسا، سرمایه‌گذاری کرده‌ایم.
اما به نظر می‌رسد که در اکوسیستم وضع منابع مالی رو به بهبود است. به‌ویژه به خاطر قانون جهش تولید دانش‌بنیان، قفلی که چند سال روی اکوسیستم بوده، برداشته شده و برداشت ما این است که منابع مالی بیشتری به اکوسیستم استارتاپی تزریق می‌شود.
سرمایه گذاری شناسا به ۳۰ میلیون دلار می رسد
نظربلند در ادامه و در پاسخ به این پرسش که از ابتدا تاکنون چه میزان سرمایه‌گذاری داشته‌اید، اشاره کرد: ما در شناسا تاکنون 18 میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده‌ایم.
در ادامه سیدحمیدرضا علوی، معاون سرمایه‌گذاری شناسا، افزود: ما تا پایان سال 1403، عدد سرمایه‌گذاری خود را از 18 میلیون دلار به 30 میلیون دلار می‌رسانیم.
ما روی تعداد سرمایه‌گذاری مانور نمی‌دهیم، هرچند طبق گزارش انجمن وی‌سی ایران، طی سه سال گذشته، بیشترین تعداد سرمایه‌گذاری را داشته‌ایم. به‌طور کلی، طی سال گذشته، در رویکرد نوآوری جسورانه، 5 سرمایه‌گذاری داشتیم. در رویکرد سرمایه‌گذاری جسورانه هم 7 مورد سرمایه‌گذاری داشته‌ایم.
در ادامه این نشست خبری مدیرعامل شناسا، در مورد حوزه‌های جذاب سرمایه‌گذاری شناسا و دلایل ورود به این حوزه‌ها گفت: شناسا از ابتدای تأسیس در حوزه سلامت فعال است، منتهی در بخش های‌تک سلامت و با استارتاپ‌هایی چون پداسیس در زمینه اسکلت حرکتی، پارس تراوا در حوزه درمان سرطان، پردیس ژن در زمینه ژنتیک و طنین در حوزه ناشنوایی. با سرمایه‌گذاری روی بقراط، وارد حوزه سلامت الکترونیک شدیم که جای کار جدید دارد، هرچند چالش‌های جدی هم در آن به چشم می‌خورد. در این حوزه، امسال از شناسا خبرهای جدی دیگری هم خواهید شنید. در زمینه معدن هم اعتقاد داریم که تکنولوژی باید وارد حوزه معدن شود. از سال گذشته و در گروه مالی، تلاش‌هایی را با میدکو آغاز کرده‌ایم.
علوی، معاون سرمایه‌گذاری شناسا نیز در این مورد و سرمایه‌گذاری‌های آینده شناسا گفت: در حوزه ساختمان در همکاری با کیسون، بیلدزآپ را راه‌اندازی کردیم که چند استارتاپ هم در این مرکز راه‌اندازی شده‌اند. به حوزه‌های انرژی، هوش مصنوعی و خودرو هم وارد خواهیم شد.
نابالغ‌بودن ذات اکوسیستم استارتاپی است
محمود کریمی، معاون سرمایه‌گذاری شناسا، نابلدی و نابالغ بودن را در ذات شکل‌گیری اکوسیستم استارتاپی می‌بیند و خاطرنشان می‌کند بنگاه‌های اقتصادی حتی با وجود محرکی مثل قانون جهش تولید دانش‌بنیاننیز معاشرت و زندگی با استارتاپ‌ها را بلد نیستند و آن‌هایی بهتر کار می‌کنند که با مشارکت دیگران، معاشرت با استارتاپ‌ها را تمرین و تجربه کرده‌اند.
کریمی یکی از درس‌آموخته‌های خانواده شناسا را در این می‌داند که به غالب‌بودن مالکیت بنیان‌گذاران اصالت بدهیم و بدانیم حد مداخله‌مان تا کجا باشد. شناسا در رویکرد جدید خود سعی می‌کند با بقیه بازیگران تعامل بیشتری داشته باشد و با حضور در تشکل‌هایی مانند انجمن سرمایه‌گذاری خطرپذیر، انجمن مدیریت فناوری و نوآوری ایران، نهادهای رگولاتور بالادست و سایر استارتاپ‌ها و سرمایه‌گذارها، ارتباطات بیشتری را شکل دهد. در این فضا، شناسا، در کنار سایر این بازیگران قرار می‌گیرد و این یک رقابت نیست، بلکه رفاقتی است که زمین حاصلخیزتری را برای رشد کسب‌وکارهای نوپا و جدید شکل خواهد داد.
گلوگاه اکوسیستم در چند سال آینده، کمبود تیم است
مدیرعامل شناسا درباره شکل‌گیری اکوسیستم اینطور می‌گوید: یک برداشت ساده‌انگارانه این است که بگوییم موجی شکل گرفت و پول هم وجود داشت و با تمام‌شدن پول، این موج نیز تمام شد! اما من می‌گویم موجی شکل گرفت و ما یک سری ایده را از جهان کپی کردیم و الان به دوره‌ای رسیدیم که باید خودمان شروع به نوآوری کنیم و این کار سختی است!
پیش‌بینی من این است که با مجموع اگزیتی که رخ داده است و قانون جهش دانش‌بنیان و حضور ما و دیگر بازیگران، اکوسیستم در یک سال آینده خیلی کمبود پول نخواهد داشت، اما من به‌شدت نگرانم که با کمبود ایده نوآورانه مواجه شویم.
اینکه یک ایده‌ای را بیاوریم وسط صنعت و کار کند، اصلا کار آسانی نیست! زیرا الگویش در بیرون وجود ندارد که کپی کنیم و باید این کار را به‌صورت کاملا نوآورانه انجام دهیم.گلوگاه اکوسیستم در دو سه سال آینده، تیم است. ایده‌ها هستند و حدس من این است که در مجموع، سرمایه هم هست؛ اما تیمی که این ایده را به ثمر برساند از مسائلی است که با آن روبه‌رو هستیم و باید بگردیم و چنین تیمی را پیدا کنیم.
