چینی‌ها قطعات الکترونیکی تقلبی به ایرانی‌ها می‌دهند؛ دست‌مان هم به جایی بند نیست

 لطفا درباره عرش گستر و فعالیت‌های آن برای خوانندگان ما توضیح بدهید.
شرکت تجارت الکترونیک عرش‌گستر در سال 1379 با هدف سفارشی‌سازی زیرسیستم‌های پیشرفته در صنعت الکترونیک تاسیس شد. این شرکت از ابتدا نیز محصولی با برند خودش تولید نمی‌کرد و به عنوان بازوی اجرایی برای تولیدکنندگان حوزه الکترونیک فعالیت می‌کرد و از مرحله طراحی و تامین تا تولید در کنار آنها بود.

کار ما عملا مدیریت زنجیره تامین و تسهیل‌گری در صنعت الکترونیک است. در این فرایند، فعالیت‌هایی مانند مدیریت خدمات، تحقیق و توسعه و مهندسی معکوس، تامین قطعات الکترونیکی، تولید برد مدار چاپی مونتاژ و عیب‌یابی را انجام می‌دهیم.

شرکت عرش گستر زیرمجموعه‌هایی هم دارد که یکی از آنها «قطعه آزمون الکترونیک رسانا» است. شرکت قطعه آزمون کنسرسیومی را با آزمایشگاه ارزیابی افتای صاایران (صاافتا) و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به منظور تاسیس آزمایشگاه جامع غربالگری و تشخیص هویت قطعات الکترونیکی و تشخیص خرابکاری الکترونیکی شکل داده است.

در این مرکز آزمون هم با آزمایشگاه‌های متنوعی در بخش خصوصی و دولتی همکاری می‌کنیم تا با غربالگری، سطح کیفیت در صنایع الکترونیک بالا برود.

کار دیگری هم که داریم انجام می‌دهیم، همکاری با دانشگاه‌ها برای بومی‌سازی قطعات الکترونیکی است.

 ضرورت غربالگری و تشخیص هویت قطعات الکترونیکی چیست؟
بازار ما بازار بکری برای قطعات تقلبی است که می‌توانند آسیب‌های زیادی را به همراه داشته باشند و در برخی صنایع مانند خودرو و صنعت تجهیزات پزشکی، زیان‌های استفاده از قطعات الکترونیکی بسیار جدی است. همچنین، هرچه صنایع های‌تک‌تر می‌شوند، بحث خرابکاری صنعتی هم در آنها جدی‌تر می‌شود، چون یک محصول یا دستگاه چند میلیون دلاری، ممکن است با یک قطعه تقلبی از بین برود.

در گذشته ما قطعات الکترونیکی را از کشورهای مختلفی مانند آلمان، کره جنوبی، تایوان، ژاپن، هنگ گنک، ویتنام، هند، سنگاپور، مالزی و فیلیپین وارد می‌کردیم؛ اما الان به دلیل تحریم‌ها میزان واردات از این کشورها بسیار اندک است و عملا بازار قطعات الکترونیکی ایران در دست چین است و به دلیل تحریم‌ها امروز 90 درصد خرید قطعات الکترونیکی ما از چین وارد می‌شود. از سوی دیگر خود چین هم در سال‌های گذشته به تولید رو آورده و امروز کمترین قطعه‌ای هست که در چین تولید نشود.

اما بسیاری از قطعاتی که از چین وارد می‌شود، تقلبی است و همان‌طور که گفتم، استفاده از این قطعات تقلبی گاه می‌تواند منجر به لطمات جبران ناپذیری بشود.

 آیا نمی‌توان هنگام خرید جلوی دریافت قطعات تقلبی را گرفت؟
واقعیت این است که برخی تولیدکنندگان چینی به کسانی که آگاهی کمتری دارند قطعات های‌کپی می‌فروشند که قیمت‌ تمام شده‌اش یک پنجم قطعه اصل است. موضوع این است که تاجر یا تولیدکننده ایرانی، امکان چندانی برای گرفتن تضمین و اطمینان از اصل بودن قطعه ندارد و به همین دلیل در معرض خطر و زیان بیشتری است. چینی‌ها جرات ندارد به آلمانی‌ها قطعه غیر اصل بدهند ولی در مواجهه با شرکت‌های ایرانی دست‌شان باز است.

به دلیل تحریم‌ها ما هنگام خرید، دسترسی به کارخانه تولیدکنند، دفاتر شرکت یا حتی نمایندگی‌ها نداریم و مجبوریم قطعات را از دلال‌ها تهیه بکنیم. در حالی که خریداران کشورهای دیگر مستقیما به کارخانه دسترسی دارند.

جالب اینکه حتی اگر از این دلال‌ها طلب گزارش تست آزمایشگاه مرجع هم بکنیم، به سادگی گزارش تست را جعل می‌کنند.

هرچند که بخش صنعت ما هم گاهی با اطلاع، دست به خرید قطعات های‌کپی می‌زند تا هزینه تولیدش پایین بیاید؛ زیرا نمی‌تواند هیچ مزیتی به جز قیمت برای محصول‌اش ایجاد کند. همه این عوامل باعث می‌شود که شاهد افت کیفیتی بالایی در صنایع هستیم.

اما صنایعی هم داریم که به شدت روی اصل بودن قطعات حساس‌اند؛ مانند صنایع خودرو و مخابرات یا تجهیزات اتاق عمل. اینها پول قطعات اصل را می‌پردازند ولی قطعه تقلبی به آنها داده می‌شود.

 با توجه به روابط نزدیک دولت ایران و چین، آیا این مساله قابل حل نیست؟
بله به نظر می‌رسد که دولت می‌تواند وارد شود و جلوی این سوءاستفاده‌ها را بگیرد. اما کسی به عدم امنیت کاری بین ایرانی‌ها و چینی‌ها وارد نمی‌شود. تولیدکنندگان ایرانی اکثرا برای تامین قطعات قراردادی نمی‌بندند؛ اما حتی اگر قراردادی هم منعقد شود، دست ایرانی‌ها به جایی بند نیست و شرکت‌های چینی به سادگی پول را می‌برند و گاهی مجبور می‌شویم دو بار خرید کنیم. دولت چین هم در این مواقع کاملا از شرکت داخلی‌اش حمایت می‌کند و اطلاعاتی به طرف ایرانی نمی‌دهد.

کار دیگری که به دنبال آن هستیم و نیاز به حمایت دولت دارد این است که زمینه طراحی و تحقیق و توسعه برای تولید قطعات و بردها را در ایران فراهم کنیم تا فرایند تولید در چین انجام شود. این کاری است که باید دو دولت درباره آن به توافق برسند. 

در این زمینه چینی‌ها آماده‌اند و استقبال می‌کنند. اما متاسفانه در ایران احساس می‌کنیم که دولت رقیب بخش خصوصی است. به همین دلیل این برنامه مهم پیش‌ نمی‌رود.

 مدل کار در این طرح چگونه خواهد بود؟
در این شیوه به سه روش می‌توان کار کرد.

در شیوه اول، کار طراحی در ایران انجام می‌شود. اما دولت باید پای کار بیاید، زیرا فرایند تحقیق و توسعه نیازمند بودجه میلیون دلاری است. بنابراین دولت‌ها می‌توانند با هم قرارداد ببندند و پس از تولید و بازاریابی و فروش محصول در چین، سهمی از فروش به طرف ایرانی برسد. از آنجا که در این روش، بازاریابی و فروش به بازار جهانی در چین انجام می‌شود، منفعت زیادی برای کشورمان خواهد داشت.

در این روش همان‌طور که گفتم، دولت باید پای کار بیاید که فعلا چنین عزمی را از سوی دولت نمی‌بینیم. اما روش دیگری هم امکان‌پذیر است که بخش‌خصوصی برای طراحی با طرف چینی و با دریافت مبلغ مشخص قرارداد ببندد و دیگر سهمی از فروش نخواهد داشت.

در نهایت، روش سوم هم سفارشی سازی برای صنایع خاص است. برای مثال، در بخش‌هایی از دولت، به ماژول‌های اختصاصی خاصی نیاز وجود دارد که مورد مصرف آن هم خاص است. ما در این زمینه همکاری‌هایی را آغاز کرده‌ایم که طراحی ماژول‌ها در ایران و تولید در چین انجام شود.

 آیا چینی‌ها تمایلی به همکاری در قالب روش نخست دارند؟
بله. به ویژه دانشگاه‌های دولتی در چین استقبال کرده‌اند. هم اکنون کشورهایی مانند امارات و قطر هم همکاری‌های مشابهی را آغاز کرده‌اند.

 در ایران پیگیری چنین همکاری‌هایی وظیفه کیست؟
به نظر می‌رسد که معاونت علمی باید در این زمینه وارد شود؛ اما آنها بیشتر به تولید آی‌سی در ایران علاقه دارند که به نظر من خروجی خاصی هم نخواهد داشت.

 چقدر امیدوارید که فعالیت آزمایشگاه غربالگری به افزایش سطح کیفی محصولات در ایران بینجامد؟
این مساله به موارد متعددی وابسته است. از جمله آگاهی رسانی و فرهنگ‌سازی که ما در این زمینه‌ هم به سعی خود تلاش می‌کنیم. در دو سال گذشته، هر ماه دو تا سه کارگاه برای بخش‌های دولتی برگزار کرده‌ایم تا آنها را نسبت به قطعات تقلبی حساس کنیم.

فعالیت دیگری هم که کردیم، بومی‌سازی استانداردهای بین‌المللی قطعات بوده است.

بخشی از آگاهی‌سازی در این زمینه باید در دولت و نهادهای دولتی صورت بگیرد؛ چون مساله امنیت کشور هم مطرح است و ما به تنهایی توان مالی انجام این حجم از فعالیت را نداریم.

از سوی دیگر، در آزمایشگاهی که ایجاد کرده‌ایم، سعی کرده‌ایم تجهیزات گران قیمت را تا حد ممکن خریداری نکنیم و از تجهیزات موجود در دانشگاه‌های کشور که بی استفاده مانده استفاده کنیم. اما دولتی‌ها هنگامی که برای بازدید می‌آیند، دوست دارند دستگاه ببینند. این نگاه‌ها باید عوض شود.

در نهایت باید در نظرگرفت که این کار درآمد بالایی ندارد و هدف‌مان ملی بوده‌ است. بنابراین انتظار داریم که دولت هم پا پیش بگذارد و به حمایت از این آزمایشگاه بپردازد.