افت مجدد امتیاز آزادی بیان و حریم خصوصی در اینترنت

 
آی‌تی‌من- موسسه  Freedom House که یک سازمان غیردولتی آمریکایی است که با حمایت مالی دولت آمریکا فعالیت می‌کند، در کنار تحقیق روی مسائلی همچون آزادی بیان، دموکراسی و حقوق بشر انجام می‌دهد، هر ساله گزارشی نیز با عنوان آزادی شبکه منتشر می‌کند.

گزارش امسال آزادی شبکه که اخیرا از سوی این سازمان منتشر شده، نشان می‌دهد که شاخص‌های آزادی بیان و حریم خصوصی باز هم در اینترنت با افت مواجه شده است. این سازمان دلایل عمده این افت را افزایش مداخلات آنلاین در انتخابات (چه از سوی دولت‌ها و چه شهروندان) و افزایش نظارت‌های دولتی ذکر کرده که هر دو این عوامل، به ویژه در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی در حال گسترش است. در این گزارش با اشاره به مواردی همچون سیاست‌های تبلیغاتی فیس‌بوک که به سیاستمداران اجازه انتشار دروغ می‌دهد و همچنین روابط رو به رشد آمازون با پلیس، پیشنهاد شده که شفافیت و نظارت بر این پلتفرم‌ها به منظور جلوگیری از بدتر شدن اوضاغ، افزایش یابد.

این گزارش می‌افزاید: پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی، علاوه بر تسهیل انتشار تبلیغات و اطلاعات غلط در دوره‌های انتخابات، زمینه جمع‌‌آوری و تحلیل حجم وسیع داده‌های مربوط به تمامی مردم را فراهم کرده‌اند و آینده آزادی اینترنت منوط به توانایی ما در اصلاح شبکه‌های اجتماعی است.

سازمان Freedom House در این گزارش وضعیت اینترنت 65 کشور را در بازه زمانی اول ژوئن 2018 تا 31 مه 2019 مورد بررسی قرار داده که در این میان، در 47 کشور شاهد دستگیری افرادی به دلیل انتشار محتواهای سیاسی، اجتماعی یا مذهبی در فضای آنلاین بوده‌اند. همچنین در 40 کشور برنامه‌های پیشرفته کنترل شبکه‌های اجتماعی اجرا شده و در 38 کشور نیز، رهبران سیاسی با استخدام افراد، سعی در جهت‌دهی به دیدگاه‌های در فضای آنلاین داشته‌اند. همه این آمار نشان دهنده رکورد تازه‌ای در موارد ذکر بوده است.

همچنین در 33 کشور از 65  کشور مورد بررسی، شاهد کاهش امتیاز آزادی اینترنت بوده‌ایم. این امتیاز بر اساس سه فاکتور: موانع دسترسی، محدودیت محتوا و نقض حقوق کاربران محاسبه شده است. جالب اینکه فقط در 16 کشور این امتیاز نسبت به سال ماقبل بهبود یافته است.

چین در ته فهرست
بدترین وضعیت آزادی اینترنت بر اساس این گزارش، مربوط به چین است. گزارش Freedom House بیان می‌دارد که در آستانه سی‌امین سالگرد حادثه میدان تیان‌آنمن و اعتراضات ضد دولتی در هنگ‌کنگ، سانسور و کنترل اطلاعات در چین به رکورد بی‌سابقه‌ای رسیده است. همچنین در تاکتیکی تازه، مدیران شبکه اجتماعی WeChat در مواجهه با هر گونه رفتاری که «انحرافی» تشخیص بدهند، از جمله اظهار نظر درباره بلایای محیط‌ زیستی، اقدام به مسدودسازی حساب کاربری افراد می‌کنند که این رفتار موجب تشدید خودسانسوری شده است. همچنین گزارش شده که مقامات دولتی در هر فصل، ده‌ها هزار حساب کاربری را به بهانه محتوای مضر حذف می‌کنند. این در حالی است که استفاده از این شبکه اجتماعی به دلیل ارایه خدمات متنوع، از بانکداری گرفته تا حمل‌ونقل، برای شهروندان چینی اهمیت زیادی دارد. به این ترتیب، ترس قطع دسترسی به این خدمات روزمره، موجب کاهش فعالیت‌های سیاسی-اجتماعی شهروندان چینی می‌شود.

این گزارش از 100 امتیاز (آزادترین وضعیت) به چین فقط 10 امتیاز داده است.
 
ایسلند، بهشت آزادی اینترنت
اما در صدر فهرست آزادی اینترنت، نام کشور ایسلند به چشم می‌خورد.  بر اساس گزارش Freedom House در بازه زمانی مورد بررسی، هیچ پرونده قضایی علیه کاربران این کشور به دلیل اظهار نظر آنلاین تشکیل نشده است. ایسلند همچنین دارای شرایط استثنایی برای کاربران است که از آن جمله می‌توان پوشش تقریبا کامل دسترسی، محدودیت‌های حداقلی برای محتوا و محافظت از حقوق کاربران اشاره کرد. هرچند که یک حمله پیشرفته فیشینگ در سال 2018 تا حدی محیط باز و زیرساخت‌های امنیت سایبری این کشور را به چالش کشید. ایسلند از 100 امتیاز ممکن، 95 امتیاز کسب کرده است.
 
جایگاه ایران
گزارش آزادی شبکه، ایران را با 15 امتیاز از 100 بالاتر از چین در انتهای فهرست کشورها قرار داده است. در عین حال اشاره شده که دو دوره مورد بررسی، بر خلاف سال‌های ماقبل، گزارشی از قطع عمدی دسترسی به اینترنت در ایران مشاهده نشده است. از سوی دیگر، ضریب نفوذ اینترنت و دسترسی در مناطق روستایی بهبود یافته است. بر اساس برآوردهای ITU ضریب نفوذ اینترنت در ایران در سال 2018 به 70 درصد رسیده است؛ این در حالی است که بر اساس گزارش سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ایران، تا پایان ژوئن 2018 بیش از 89 درصد ایرانی‌ها، چه از طریق اینترنت ثابت و چه موبایل، به اینترنت دسترسی داشته‌اند.

از سوی دیگر، بر اساس گزارش وزیر ارتباطات کشورمان، پهنای باند اینترنت در دولت حسن روحانی و در پایان سال 2017 میلادی، از 724 گیگابیت در ثانیه، به 4هزار گیگابیت در ثانیه رسیده و پهنای باند بین الملل نیز به 1805 گیگابیت در ثانیه رسیده است. همین گزارش می‌افزاید که پهنای باند انتقال داخلی به 22191 گیگابیت در ثانیه افزایش یافته است. البته مقامات داخلی درباره افزایش پهنای باند پیش از تکمیل شبکه ملی اطلاعات هشدار داده‌اند.
 
تنزل یک پله‌ای آمریکا
در حالی که فضای آنلاین ایالات متحده آمریکا همچنان متنوع، پرانرژی و عاری از سانسور دولتی است، بر اساس گزارش مذکور، سومین سال متوالی امتیاز آزادی اینترنت در این کشور کاهش یافته و از 78 امتیاز به 77 امتیاز رسیده است. یکی از دلایل این کاهش امتیاز، گسترش نظارت‌های پلیسی بر عموم مردم و نبود مکانیزم‌های تضمین شفافیت و پاسخگویی است. از سوی دیگر، مقامات رسمی این کشور نظارت بر پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی را افزایش داده‌اند و بدون اخطار قبلی، دستگاه‌های الکترونیکی مسافران را کنترل می‌کنند.

مورد دیگر انتشار اطلاعات غلط به ویژه در رویدادهای سیاسی مانند انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره است و بازیگران داخلی و خارجی با اهداف سیاسی، محتواهای نادرست را منتشر می‌کنند که این مساله فرایندهای دموکراتیک را تحت تاثیر قرار داده است.

این گزارش بیان می‌دارد که توسعه فناوری‌های جدیدی مانند بیومتریک، هوش مصنوعی و شبکه‌های موبایل نسل پنجم می‌تواند وضعیت را از این بدتر هم بکند.

گزارش آزادی اینترنت پیشنهادهایی هم برای دولت و بخش خصوصی برای تضمین آزادی اینترنت ارایه کرده است.

این گزارش به سیاست‌گذاران در آمریکا و سرتاسر جهان برای تامین امنیت انتخابات سه پیشنهاد به این شرح مطرح کرده است:

1- بهبود شفافیت و نظارت بر تبلیغات آنلاین سیاسی
2- سر و سامان دادن به استفاده از روبات‌ها برای دستکاری در شبکه‌های اجتماعی
3- محافظت از انتخابات در مقابل حملات سایبری با استفاده از فرایندهای رای‌گیری کاغذی و  ممیزی‌های انتخاباتی

سه پیشنهاد این گزارش برای بخش خصوصی نیز عبارتند از:

1- ایجاد تیم‌های واکنش سریع برای امنیت سایبری و مواجهه با موارد انتشار اطلاعات غلط مرتبط با انتخابات
2- حصول اطمینان از شفافیت تبلیغات سیاسی و پیروی آنها از استانداردهای محتوایی دقیق
3- بهبود فرایند به اشتراک گذاری اطلاعات بین شرکت‌های شبکه اجتماعی و نیز بین بخش‌های خصوصی و عمومی

در جدول زیر اسامی 10 کشوری را که بر اساس گزارش Freedom House کم‌ترین میزان آزادی اینترنت را دارند، مشاهده می‌کنید.



گزارش آزادی شبکه را اینجا بخوانید.