پروژه‌های خالق وب برای حل معضلات مخلوق‌اش

آی‌تی‌من-  تیم برنرز-لی دیروز (سه شنبه) در مراسمی که به مناسبت سی‌سالگی وب به میزبانی واشنگتن پست برگزار شد، گفت: ایده پشت این طرح که به وب جهان‌گستر یا (World Wide Web (WWW معروف شد، ساده و در عین حال بی‌نظیر بود. هدف این بود که به مردم  سرتاسر جهان امکان بدهیم که با مشارکت به حل مشکلات جهان کمک کنند.

وی افزود: مشکلات بزرگی مثل تغییرات آب و هوایی یا درمان سرطان را تصور کنید. در این موارد، قطعات پازل راهکار مشکلات در ذهن افراد مختلف بشر پراکنده است. هدف وب همین بود که تمامی این افراد  را به هم متصل کنیم. اما به عقیده او، حالا پس از گذشت 30 سال، کلاهبرداران وب را قرق کرده‌اند و دارند آن را خراب می‌کنند.

به عقیده برنرز-لی، وب امروز به پلتفرمی تبدیل شده که در آن، اطلاعات نادرست مثل یک بیماری همه‌گیر در حال گسترش است، نفرت‌پراکنی در آن شایع شده و حریم خصوصی در معرض تاراج قرار گرفته است.

حالا بنیان‌گذار 63 ساله وب می‌گوید که او برای رفع مشکلات دنیای آنلاینی که در خلقش نقش داشته، تلاش می‌کند.

وب از کجا شروع شد
روز 12 مارس 1989، تیم برنرز-لی که در آن زمان در موسسه CERN (آزمایشگاه فیزیک در سوییس) کار می‌کرد، یک سیستم ارتباطی برای مؤسسه راه اندازی کرد، اما به‌زودی متوجه‌شد که این ایده قابلیت جهانی‌شدن دارد. برنرز-لی به همراه رابرت کایلیائو در سال ۱۹۹۰ میلادی این پیشنهاد را در مقاله‌ای با عنوان WorldWideWeb: Proposal for a HyperText Project ارائه دادند. برنرز-لی در ماه دسامبر همان سال نیز اولین وبگاه را به وجودآورد و در ۷ اوت سال ۱۹۹۱ میلادی آن را به‌عنوان یک پروژه روی گروه خبری alt.hypertext منتشر کرد.

در عرض چند سال، وب جهان‌گستر مرز مجامع علمی و دانشگاهی‌ها را که سازندگانش برای آن درنظرگرفته بودند، درنوردید. این امکان که مردم ب بتوانند اطلاعات را در اینترنت به سادگی با کلیک کردن روی یک لینک به اشتراک بگذارند، در کنار تعهد به اینکه پروتکل‌های آن باز و رایگان بماند، بسیار جذاب بود و باعث فراگیری سریع آن شد.

از سوی دیگر، ایده به اشتراک‌گذاری اطلاعات به صورت غیرمتمرکز و بدون مجوز، ایده‌ای انقلابی بود؛ آن هم در زمانی که هنوز متخصصات در حال ساخت کامپیوتر‌های مین‌فریم برای ذخیره داده‌ها بودند.

برنرز-لی گفت: افرادی بودند که عقیده داشتند همه چیز باید روی کامپیوتر آنها ذخیره شود و تصور می‌کردند که بقیه هم باید همین طور فکر کنند. اما مردم مخالف حفظ آن ساختار و روش کنترل بودند.

هایپرلینک به مردم اجازه داد که اطلاعات‌شان را به روشی که خودشان می‌خواستند، دسته بندی کنند و به سادگی به اشتراک بگذارند.

خلق وب به یک انقلاب فناورانه منجر شد و اقتصادی را ایجاد کرد که امروز هزاران شرکت به آن متکی هستند. سه دهه پس از ارایه این سیستم، نیمی از جمعیت جهان آنلاین هستند و نزدیک به 2 میلیارد وب‌سایت ایجاد شده است.

اما آنچه باعث شکوفایی وب شد، تصمیم سال 1993 موسسه سرن مبنی بر باز و رایگان ماندن پروتکل انتقال هایپرتکست یا HTTP بود. درست بر خلاف پروتکل گوفر (رقیب HTTP) که با تصمیم دانشگاه مینه‌سوتا برای دریافت هزینه مجوز، از یادها رفت. برنرز-لی توضیح داد: درست است که من ثروتمند نشدم ولی خوشحالم، چون در غیر این صورت (اگر قرار بود مجوز HTTP پولی باشد) امروز اثری از آن باقی نبود.

برنرز-لی  با بیان اینکه همیشه از مشکلات احتمالی وب آگاه است، تاکید کرد: افراد بد به فضای آنلاین هم راه یافته‌اند؛ اما تا قبل از ایجاد شبکه‌های اجتماعی صدای این افراد تا این اندازه شنیده نمی‌شد.

 او به اهمیت مصرف هوشمندانه وب معتقد است و به کسانی که از دست ترول‌های اینترنتی می‌نالند توصیه می‌کند که سراغ وب‌سایت‌های بی ارزش نروند. با این حال حتی برنرز-لی هم نمی‌توانسته پیش‌بینی کند که کشورها از وب برای نفوذ در گفتمان عمومی و تغییر در نتایج انتخابات کشورهای دیگر واستفاده کنند.

وی گفت: پس از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2016 میلادی دریافتم که مشکل فقط محتواهای بی‌ارزش نیست؛ بلکه مشکل، چیزهایی است که مردم باور می‌کنند و عده‌ای از افراد بسیار باهوش و در عین حال خلافکار، این اطلاعات را دستکاری می‌کنند.

مخترع وب افزود: این درست جایی بود که من و بنیاد وب‌ (بنیادی که خود او در سال 2009 برای تسهیل دسترسی و برابری در اینترنت راه‌اندازی کرد) تصمیم گرفتیم که یک قدم بزرگ به عقب برگردیم و دوباره به اصول وب بیندیشیم.

اطلاعات را غلاف کنید
حالا برنرز-لی سعی دارد مشکلاتی را که وب به آن دچار شده، رفع کند.
او در ماه نوامبر گذشته دو پروژه بزرگ را کلید زد. اولی «قرارداد برای وب» نام دارد که به اعتقاد برنرز-لی، وب را قابل اعتمادتر می‌کند و باعث می‌شود در برابر مشکلات امروز، کم‌تر آسیب‌پذیر باشد.

پروژه دوم او هم Solid نام دارد که پلتفرمی است برای اینکه کنترل دیتای کاربران به دست خود آنها داده شود.

در قالب قرارداد برای وب یا Contract for the web قرار است دولت‌ها، شرکت‌های فناوری و شهروندان بر سر اصول عمومی اداره جهان آنلاین به توافق برسند.

برنرز-لی توضیح داد: نمی‌شود فقط بگوییم انتشار اخبار جعلی غیرقانونی است. مشکل پیچیده‌تر از این حرف‌هاست. قرارداد برای وب به دنبال یک روش تصحیح در میانه راه است؛ نوعی بازگشت به ساخت‌گرایی، بازگشت به علم و حقایق.

وی افزود: مهم این است که افراد بیشتر و بیشتری در این تلاش سهیم شوند. او همه مخاطبانش را در این مراسم و در سرتاسر جهان دعوت کرد که به این مباحثه بپیوندند.

Solid نیز پروژه‌ای است که او با همکاری محققان MIT در حال توسعه آن است و هدفش این است که کنترل بیشتری روی اطلاعات شخصی به مردم بدهد؛ اطلاعاتی که امروزه بدون اجازه مردم، خرید و فروش می‌شود.

برنرز-لی گفت: ایده ما این است که به مردم «غلاف»هایی بدهیم که اطلاعات را در آن ذخیره کنند و خودشان بتوانند تصمیم بگیرند که این اطلاعات کجا و چگونه از سوی اپ‌ها استفاده شود.  به این معنی که  خود مردم تصمیم می‌گیرند که اپ‌ها و سرویس‌های آنلاین مثل آمازون، فیس‌بوک و گوگل، به کدام اطلاعات درون غلاف محافظ دسترسی بیابند و به کدام اطلاعات دسترسی نداشته باشند.

وی توضیح داد که شما می‌توانید غلاف‌های شخصی یا غلاف کاری داشته باشید.
او امیدوار است که با این تلاش‌ها، مردم دوباره کنترل اطلاعات شخصی‌شان را به دست بگیرند و بار دیگر از وب برای آنچه بخاطرش ابداع شد استفاده کنند: اشتراک‌گذاری و مشارکت درجهت منافع بزرگ‌تر بشر.