جهان مجازی آینده؛ مدینه فاضله یا گورستان دیجیتال

تووالو، متشکل از 9 جزیره کوچک در اقیانوس آرام است که بین استرالیا و‌هاوایی واقع شده است. تووالو نگران است که به دلیل تغییرات آب‌وهوایی در معرض نابودی کامل قرار بگیرد و به همین دلیل می‌خواهد گران‌بهاترین دارایی‌های مردمش را حفظ کند و آنها را به ابر منتقل کند.

این  تقدیرگرایی البته شاید یک ترفند تبلیغاتی بوده باشد؛ اما بخشی نیز ناشی از تسلیم این کشور در مقابل تغییرات ویرانگر آب و هوایی است.

اما این ایده که کشوری نسخه دیجیتالی از خود را به تصویر بکشد، یک دوگانه‌گرایی ذهن و بدن  مجازی و حاکی از نگرش ناقص ما به فناوری به عنوان نجات دهنده و این تلقی نادرست است که جهان‌های فناوری جدید به ناچار جایگزین جهان فیزیکی ما خواهند شد.

متاورس وعده می‌دهد که یک دنیای مجازی کاملاً فراگیر و جهانی با فناوری‌های واقعیت مجازی و واقعیت افزوده ایجاد خواهد کرد. مارک زاکربرگ این اصطلاح را در سال 2021 رایج کرد؛ زمانی که اعلام کرد شرکتش نام خود را به Meta تغییر می‌دهد و آینده خود را به سمت ساخت فناوری‌های متاورس سوق می‌دهد.

از آن زمان تا کنون، کارشناسانی که ظاهرا یک‌شبه کارشناس متاورس شده بودند، برای به دست آوردن تکه‌ای از کیک این پدیده درخشان «جدید» دست و پا می‌زنند.

این آینده‌گرایی ساده لوحانه خود را به روش‌های مختلفی بیان نشان می‌دهد: وب 3، ارزهای دیجیتال، بلاک چین و توکن‌های NFT، فهرستی از پیشگویی‌های به ظاهر نامفهوم و گیج کننده فناوری هستند.

اما همه هیاهو‌ها و زرق‌وبرق تبلیغات متاورس که چشم‌ها را خیره کرده، نتوانسته از درک واقعیت جلوگیری کند و ما اکنون شاهد فروپاشی نمونه‌هایی از این فناوری‌های جدید هستیم.

گزارش شده است که پروژه متاورس شاخص متا؛ یعنی Horizon Worlds تا حد زیادی خالی و نامحبوب است. حتی کسانی که از آن بازدید می‌کنند نیز بیش از یک ماه در این فضا نمی‌مانند. وال استریت ژورنال گزارش می‌دهد که از جهان‌های مجازی تولید شده توسط کاربران در این پلتفرم، تنها حدود 9 درصد بیش از 50 بازدید کننده دارند. به نظر می‌رسد حتی کارمندان متا نیز نمی‌خواهند از Horizon Worlds استفاده کنند.

سهام متا در حال سقوط شدیدی است؛ زیرا سرمایه گذاری مستمر آن در متاورس علیرغم عدم بازدهی و شرایط سخت اقتصادی، این شرکت را مجبور به اخراج 11 هزار نفر پرسنل خود کرده است.

FTX، یک صرافی ارزهای دیجیتال که زمانی 32 میلیارد دلار ارزش داشت و به عنوان محور اصلی دنیای وب 3 به حساب می‌آمد، به طرز شگفت انگیزی ورشکسته شده و اکنون با انحلال کامل روبه‌رو است.

این گسست بین وعده‌های این فناوری‌های جدید و چالش‌های امروزی، ریشه در فلسفه‌ای دارد که توسط مبشران فناوری تبلیغ می‌شود و به «بلندمدت گرایی» یا Longtermism معروف است. بلندمدت‌گرایی یک موضع اخلاقی است که اولویت را به بهبود آینده بلندمدت می‌دهد. بر اساس این دیدگاه، ما باید از پروژه‌های در حال تغییر جهان، مانند استعمار مریخ، سفرهای فضایی خصوصی، Web3 و متاورس حمایت کنیم، زیرا ارزش آتی ادعایی که اینها برای بشریت به ارمغان می‌آورند، هرگونه اختلال بالقوه در حال یا آینده نزدیک را توجیه می‌کند.

«بلندمدت‌گرایی» در میان  بارون‌های فناوری (Tech Barons) امروزی از جمله پیتر تیل، جف بزوس، مارک زاکربرگ و ایلان ماسک هم طرفدارانی دارد. برای آن‌ها، نگرانی‌های حال حاضر فقط تا جایی ارزش پرداختن دارد که بر روی چشم‌انداز بزرگ‌شان از آینده تأثیر بگذارند.

امیل پ. تورس، فیلسوف و نویسنده از این طرز تفکر انتقاد می‌کند و می‌نویسد: «چرا ماسک به تغییرات آب و هوایی اهمیت می‌دهد؟ نه به خاطر بی‌عدالتی، نابرابری و رنج انسان؛ بلکه به این دلیل که ممکن است قبل از اینکه بتوانیم مریخ را مستعمره کنیم و در سراسر کیهان گسترش پیدا کنیم، ما را از بین ببرد.

بلندمدت‌گرایی، آینده‌ غیرقابل تحقق را بر اکنون آشفته ترجیح می‌دهد. معتقدان به آن نیز با ارایه تصاویری مبهم، ادعا می‌کنند اقداماتی که امروز انجام می‌دهند، ظاهراً در آینده ارزش ایجاد خواهد کرد؛ اما هرگز به هزینه‌هایی که جامعه امروز از بابت این اقدامات متحمل می‌شود، فکر نمی‌کنند.

بسیار ناراحت‌کننده است که کشور تووالی، احساس می‌کند هیچ انتخابی برای نجات جامعه فیزیکی و دنیای واقعی خود ندارد و تمام آنچه در دسترس آنها است یک نسخه انتزاعی و مجازی است.

اگر ساختن دنیاهای فناورانه آینده، به بهای بی‌توجهی به مشکلات امروز تمام شود، متاورس نه تنها یک مدینه فاضله نخواهد بود، بلکه به یک گورستان دیجیتال، مملو از خاطرات گمشده و کپی دنیایی که ما انتخاب کردیم نادیده بگیریم، بدل خواهد شد.

*محقق موسسه مرکز فناوری مسوولانه در استرالیا