تفکر نمایی، سازمان نمایی

اگر تاکنون به چنین سوالاتی فکر کرده‌اید، حتما واژه سازمان نمایی را شنیده‌اید؛ واژه‌ای آشنا برای فعالان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات، کسب و کارهای دیجیتال و البته استارتاپ‌ها. اما واقعا چگونه می‌شود یک سازمان را به سازمان نمایی تبدیل کرد؟ 

اولین بار واژه سازمان نمایی را در ویدئویی از یک کنفرانس در سال 1394 که سلیم اسماعیل (کارآفرین، نویسنده کتاب پرفروش سازمان نمایی و هم‌بنیان‌گذار دانشگاه سینگولاریتی) در آنجا سخنرانی می‌کرد، شنیدم. سلیم در مورد خیلی مسائل صحبت کرد؛ سازمان نمایی، رشد نمایی، استراتژی نمایی و هرچیزی نمایی. بعد از آن سخنرانی متوجه شدم که عصر نمایی زمان زیادی است که شروع شده است و دورانِ جولانِ نمایی‌هاست. با خود فکر کردم و فهمیدم قلمرو نمایی، خیلی فراتر از این حرف‌هاست و محدود به سازمان نمایی و رشد نمایی نیست. شاید باید واژه «انسان نمایی» هم به دایره لغات اضافه کنیم. وقتی عجایبی همچون ایلان ماسک ظهور می‌کنند. فهمیدم در دورانِ جولانِ نمایی‌ها، اگر نمایی نباشیم، دلیلی برای بودن ما نیست.

برای درک اهمیت سازمان نمایی، کافی است نگاهی به لیست فورچون 500 بیندازیم. به طور متوسط شرکت‌های فورچون 500 پس از 20 سال به ارزش یک میلیارد دلار دست ‌یافتند و به اصطلاح یونیکورن شدند. اما به نظر شما گوگل پس از چند سال؟ تسلا چطور؟ و اوبر؟ با یک جست‌وجوی ساده متوجه می‌شویم که گوگل بعد از 8 سال، تسلا بعد از 4 سال و اوبر تنها پس از 2 سال به ارزش بازار یک میلیارد دلار دست یافتند. این مقایسه نشان می‌دهد که استارتاپ‌های امروزی‌تر، به زمان کمتری جهت یونیکورن شدن نیاز دارند. مثل اینکه سازمان‌ها با گذر زمان نمایی‌تر می‌شوند.

یک سوال: واقعا لازمه سازمان نمایی چیست؟ برای دستیابی به سازمان نمایی به چه چیزی نیاز داریم؟ استراتژی نمایی؟ رشد نمایی؟ کدام علت است و کدام معلول؟ 

به عقیده نگارنده، استراتژی نمایی مسیر دستیابی به سازمان نمایی است. اما برای رسیدن به استراتژی نمایی به چه نیاز داریم؟ مارک بُنکِک به این سوال جواب داده، به قول مارک «سازمان نمایی، نیاز به خلق ارزش نمایی دارد و لازمه خلق ارزش نمایی، تفکر نمایی است.»
برای پی بردن به مفهوم تفکر نمایی، بهتر است ابتدا با تفکرات رایج سنتی آشنا شویم. در مقابل تفکر نمایی، تفکر خطی وجود دارد که متاسفانه (یا شاید خوشبختانه) در بسیاری از سازمان‌ها رواج دارد. تفکری که به دنبال بهبود عملیات و فرآیندهای سازمان است. تفکری که به دنبال دستیابی به بهبود عملکردی 10 درصدی است. اما تفکر نمایی چگونه است؟ تفکر نمایی به دنبال خلق تمایزات است، به دنبال خلق 10 برابر است. اما به نظر من تفکر نمایی هم برای دستیابی به سازمان نمایی کفایت نمی‌کند، بلکه برای دستیابی به این مهم، به باور نمایی هم نیاز داریم. با این تفاسیر به نظر می‌آید که زمان سفر نمایی فرا رسیده است. البته کمی هم دیر شده است.

«سفر نمایی» از مبدا، سازمان سنتی به مقصد سازمان نمایی یک سفر پر رمز و راز است. سفری که نیاز به یک هواپیمای سریع‌السیر و چابک دارد. هواپیمایی که سوخت آن استراتژی نمایی است. فقط تیک‌آف چنین هواپیمایی می‌تواند نمایی باشد. اما مسیر پرواز چگونه است؟ مسیر پر از چاله‌های هوایی است که ممکن است باعث سقوط هواپیما شود. به نظر می‌آید چنین مسیر خطرناکی، نیاز به یک نقشه راه دارد. این نقشه راه وسیله‌ی بقای سازمان است. چه فردی می‌تواند این نقشه راه را طراحی کند؟ به نظر من فقط «انسان نمایی» که تفکر نمایی دارد می‌تواند طراح چنین نقشه‌ای باشد.

در کسب و کارهای دیجیتال، اهمیت تفکر نمایی دوچندان می‌شود، باز هم به قول مارک بُنکِک «مدل کسب و کار دیجیتال، نیازمند تبدیل تفکر بهبود به تفکر نمایی است.» اثبات این موضوع ساده است. زیراکه غول‌های تکنولوژی با تفکر نمایی مدیران و هم‌بنیانگذارن خود فقط ظرف چند دهه توانستند از غول‌های خودروسازی و نفتی دنیا فاصله بگیرند. هر روز هم که می‌گذرد این فاصله بیشتر و بیشتر می‌شود. این موضوع را با یک مثال توضیح می‌دهم. هم اکنون که در حال نگارش این یادداشت هستم، ارزش بازار شرکت تسلا ظرف مدت 17 سال به 587 میلیارد دلار رسیده است. که این رقم از مجموع ارزش بازار شش غول خودروسازی دنیا یعنی تویوتا، فولکس‌واگن، جنرال موتورز، مرسدس بنز، ب‌ام‌و و فورد بیشتر است. نکته جالب‌تر اینکه، به طور تقریبی 100 سال از تاسیس این شش شرکت می‌گذرد. بنابراین تسلا راه 100 ساله مجموع 6 شرکت غول خودروسازی را فقط طی 17 سال طی کرده است. بله، درسته، در سازمان نمایی می‌شود راه 100 ساله را 10 ساله یا 20 ساله طی نمود. با توجه به اینکه مجموع ارزش بازار 6 شرکت خودرو سازی در زمانی معادل 6 برابر زمان تسلا، به ارزش بازار امروز تسلا دست‌یافته‌اند، گویا تسلا با سرعتی معادل 36 برابر هر یک از این شش غول خودروسازی رشد کرده است. پس سازمان نمایی یعنی صرفه‌جویی در زمان. سازمان نمایی، یعنی همه چیز در دنیای کسب و کارهای دیجیتال.

دنیایی که در آن فقط سازمان‌های نمایی توانایی عرض اندام و سبقت گرفتن از غول‌ها را دارند، به تفکر نمایی نیاز داریم. پس اگر از امروز تصمیم گرفتید که نمایی فکر کنید، تبریک عرض می‌کنم، به عصر نمایی‌ها خوش آمدید.

*کارشناس ارشد امور مالی فناپ