افزونگی؛ حلقه فراموش شده‌ مراکز داده کشور

آی‌تی‌من- اگر چه تا پیش از این، بخشی از مردم برای خرید بلیت مسافرتی، رزرو هتل، سفارش غذا و میوه و سبزیجات، گرفتن آژانس و پیک و خرید بیمه‌ خودرو از اپلیکیشن‌های مختلف استفاده می‌کردند، اما ضرورت محافظت در برابر ویروس کرونا باعث شده که میزان تقاضا برای این فعالیت‌ها چند برابر شود و پای فضای مجازی حتی به کلاس‌های درسی آنلاین، کنفرانس‌های ملی و بین‌المللی مقامات و شخصیت‌های سیاسی دنیا و جلسات مدیران شرکت‌ها و کسب‌وکارها نیز باز شود.

در همین حال ورود گسترده‌ هم‌وطنان به فضای بورس در ماه‌های اخیر و تمایل به انجام معاملات آنلاین بورسی نیز باعث شده است که کارگزاری‌های مختلف با تقویت و راه‌اندازی سامانه‌ها و اپلیکیشن‌های آنلاین، تلاش زیادی برای جذب کاربران جدید داشته باشند.

همه‌ این تحولات سبب شده‌اند که در دسترس بودن سرویس‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف برای مردم اهمیت بیشتری پیدا کرده و کلمه‌ی «دیتاسنتر» یا «مرکز داده» از محدوده‌ ادبیات متخصصان کامپیوتر و فناوری‌اطلاعات فراتر رود. این کلمات حالا در اخبار روزنامه‌ها و سایت‌های خبری حضور پررنگ‌تری دارند و حتی به مکالمات روزمره نیز وارد شده‌اند.

تا پایان اردیبهشت 99، تعداد 22 دیتاسنتر در کشور فعالیت داشتند که با افتتاح دیتاسنتر ایرانسل در تهران و دیتاسنتر همراه اول در تبریز، این تعداد به عدد 24 رسیده است. دیتاسنتر «بزرگ مقیاس» ایرانسل با دارا بودن 407 رک در خرداد 99 افتتاح شد. به گفته آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، افتتاح این دیتاسنتر 25 درصد به ظرفیت رک‌های فعال در شبکه‌ ملی اطلاعات افزوده است. همچنین در تیر 99، بزرگ‌ترین دیتاسنتر غرب و شمال‌غرب کشور توسط همراه اول در تبریز افتتاح شد. به نقل از اخوان بهابادی، مدیرعامل همراه اول، این دیتاسنتر دارای 250 رک است که قابلیت توسعه تا 350 رک را نیز داراست.

ارتقای زیرساخت‌های ارتباطی و توسعه توان سخت‌افزاری و تجهیزاتی، اتفاقی است که به خوبی توسط بازیگران عرصه‌ی ICT در کشور دنبال می‌شود، اما لازم است به کارنامه دیتاسنترهای کشور در خصوص تضمین دسترسی پایدار به سرویس‌ها و داده‌ها هم نگاهی داشته باشیم.

در روز چهارشنبه 4 تیر 99، سامانه معاملات آنلاین «کارگزاری آگاه» دچار اختلال گسترده‌ای شد. در بازار داغ حدس و گمانه‌زنی‌ها، احتمال هک شدن این سامانه نیز مطرح شده بود. اما، سرافراز یزدی مدیرعامل کارگزاری آگاه با تکذیب این موضوع، علت اختلال را از کار افتادن بخشی از تجهیزات ذخیره‌سازی موجود در دیتاسنتر میزبان این کارگزاری اعلام کرد. این در حالی است که بروز این اختلال در سامانه‌های آنلاین کارگزاری آگاه به عنوان یکی از پرمخاطب‌ترین کارگزاری‌های بورسی کشور و هم‌زمانی این اختلال با عرضه‌ اولیه یکی از نمادهای بورسی، تاثیر منفی این اتفاق را در افکار عمومی و فضای رسانه‌ای کشور دوچندان کرد.

همچنین در روز جمعه 20 تیر 99، بخشی از فیبر نوری متعلق به سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران که دیتاسنتر آسیاتک واقع در برج میلاد تهران را به شبکه‌ فیبر نوری کشور متصل می‌کند، به سرقت رفت. این اتفاق منجر به قطعی سرویس و اختلال در چند سایت و اپلیکیشن کاربردی کشور از جمله تاکسی اینترنتی تپسی، درگاه پرداخت زرین پال، سرویس‌های ترجمه ترجمیار و ترگمان شد.

به علاوه، در روز دوشنبه 23 تیر 99، دیتاسنتر پارس‌آنلاین به‌علت آن‌چه که قطعی برق عنوان شده است، دچار اختلال شد و سرویس اینترنت پارس‌آنلاین به همراه چند سایت و اپلیکیشن کاربردی کشور از جمله سرویس سفارش غذای اسنپ‌فود دچار قطعی شد.

بدیهی است که بروز اختلال در تجهیزات سخت‌افزاری، به سرقت رفتن تجهیزات ارتباطی و قطعی برق، اتفاقاتی اجتناب ناپذیر است و ممکن است در هر دیتاسنتری در هر جای دنیا رخ دهد؛ اما به نظر می‌رسد که یکی از کلیدی‌ترین مفاهیم دیتاسنترها تحت عنوان ریداندنسی (Redundancy - افزونگی) در دیتاسنترهای کشور به اندازه کافی مورد توجه واقع نشده است. مدیران دیتاسنترها می‌توانند با پیش‌بینی بروز اختلال در برخی از تجهیزات سخت‌افزاری کلیدی، نسبت به تامین تجهیزات مشابه جایگزین اقدام نموده و در صورت بروز اختلال در تجهیزات اصلی، بلافاصله تجهیزات جایگزین را وارد مدار کنند. همچنین دیتاسنترها می‌توانند با ایجاد دسترسی به لینک‌های ارتباطی متنوع و بهره‌مندی از لینک‌های پشتیبان و دارا بودن منابع تامین برق متفاوت از جمله UPSها و دیزل‌ژنراتورها، وابستگی به فقط یک لینک ارتباطی یا فقط یک منبع تامین برق را مرتفع کنند.

قطعا مدیران دیتاسنترهای ایرانی با مفهوم ریداندنسی کاملا آشنا هستند و ضرورت وجود آن را درک می‌کنند، اما سوال اینجاست که چرا در خصوص اجرایی کردن آن اقدام قابل توجهی صورت نگرفته است؟

لازم به تاکید است که با گسترش شبکه‌های اجتماعی و حضور فعال مردم در آنها، نقد و اعتراض کاربران وبسایت‌ها و اپلیکیشن‌های مختلف با صدای رساتری شنیده می‌شود و مدیران دیتاسنترها باید اقدامات موثرتری را در راستای پاسخ اصولی به نیاز کاربران و تامین حداکثر دسترسی (High Availibility) در پیش بگیرند.