زنگ خطر

حالا در اواخر دهه نود هستیم و همه چیز کن فیکون شده است؛ رسانه‌ها، شیوه اطلاع‌رسانی، مطالبه‌گری، افشاگری، شفاف‌سازی و... این تحولات دستاورد رسانه‌های اجتماعی است. رسانه‌هایی که این بار دیگر تنها در انحصار دولت، گرایش سیاسی یا سلاطین اقتصادی نیستند بلکه در خدمت مردم قرار گرفته‌اند. رسانه‌هایی که دیگر دور کلمات‌شان خط قرمز نمی‌نشیند، جمله‌ای حذف نمی‌شود و چارچوبی ندارد.

 ماجرای دستکاری آرای مردم در نظرسنجی صدا و سیما برای انتخاب محبوب‌ترین برنامه طی چند روز اخیر یکی از نمونه‌هایی است که در دل خود هم مطالبه‌گری داشت، هم شفاف‌سازی هم افشاگری. کاربران با انتشار تصویر پیامک‌هایی که برای‌شان ارسال شده بود و خبر از شرکت آنها در نظرسنجی می‌داد – در حالی که شرکت نکرده بودند- از وزیر ارتباطات خواستند موضوع را پیگیری کند و به آنها پاسخ بدهد.

وزیر ارتباطات دیروز دستکاری شدن آرای مردم در نظر سنجی صدا و سیما را در توییتر خود تایید کرد و طی مصاحبه با برخی رسانه‌ها (روزنامه همشهری) جزییات فنی این دستکاری را شرح داد. البته وزیر ارتباطات به تایید دستکاری آرای مردم بسنده کرد و از افشای نام شرکتی که تمامی تبلیغات و سرویس‌های ارزش افزوده سازمان صدا و سیما را در انحصار خود دارد خودداری کرد. اما بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی با هشتک #توسکا و #برنده_باش نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند. آنها شروع کردند به انتشار اطلاعاتی درباره انحصار تبلیغات در صدا و سیما، اپلیکیشن روبیکا، فعالیت مجریان برنامه‌های مختلف. حتی یکی از این کاربران – محمد جرجندی- با انتشار فیلمی در کانال یوتیوب خود به صورت مفصل درباره شرکت طرف قرارداد صدا و سیما، درآمدش از پیامک‌های مردم و انحصارش توضیحاتی ارایه داده و از وزیر ارتباطات انتقاد کرد که چرا در اطلاع‌رسانی خود نام شرکت مورد نظر را اعلام نکرده است.

جست‌وجوی عباراتی مانند صدا و سیما، توسکا، برنده باش و روبیکا در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد کاربران تا چه حد نسبت به عملکرد سازمان صدا و سیما و شرکت طرف قراردادش معترضند و چگونه با انتشار اطلاعات، نظرات و مستندات خود یکدیگر را آگاه می‌کنند و خواستار شفاف‌سازی و پاسخگویی مسوولان هستند. همه این چیزها در مدت کوتاه چند روزه اتفاق افتاد؛ مردم اطلاع‌رسانی از وزیر ارتباطات خواستار توضیح و پیگیری  کردند. وزیر هم هر چند کامل نه، اما این مطالبه‌گری را بی پاسخ نگذاشت.

پیش از این برای جلب کردن توجه مسوولان، کاربران مجبور بودند در روز و ساعتی مشخص با هشتگی واحد توفان توییتری راه بیندازند. اما اکنون به نظر می‌رسد دوران توفان توییتری گذشته و کاربران توییتر به عنوان جامعه‌ای در حال رشد به جایی رسیده‌اند که برای مطالبه‌گری دیگر نیازی به خالی کردن تایم لاین توییتر برای دیده شدن توییت‌های اعتراضی-انتقادی خود بین توییت‌های سرگرم کننده و روزمره ندارند. جامعه توییتری ایران وارد دورانی شده که مطالبه‌گری و اطلاع‌رسانی درآن به صورت روزمره جریان دارد. افزایش چشمگیر حجم توییت‌های انتقادی، اعتراضی، افشاگرانه و اطلاع‌رسانی نسبت به سال گذشته تایید این مدعاست.

پیداست که جامعه کاربران ایرانی در رسانه‌های اجتماعی یک جامعه در حال گذار است و این زنگ خطری است برای مفسدان، انحصارگرایان و رانت‌خواران.