نقدهای وزارت ارتباطات به گزارش کیفیت اینترنت

آی‌تی‌من- در هفته گذشته دومین گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران با عنوان «گزارش تحلیلی اختلال‌ها، محدودیت‌ها و سرعت اینترنت در ایران» منتشر شد. این گزارش در امتداد گزارش اولی بود که تیرماه سال جاری منتشر شد.

در بخشی از گزارش انجمن آمده است: «جدیدترین یافته‌های گزارش کیفیت اینترنت ایران نشان می‌دهد که ایران با ۱۴۶ امتیاز منفی بدترین کیفیت اینترنت را در میان ۵۰ کشور بررسی ‌شده دارد. وضعیت اینترنت ایران در سه شاخص اختلال، سرعت و محدودیت نشان می‌دهد که اینترنت ایران از ابتدای سال ۱۴۰۲ درحال‌ بدترشدن بوده و از میانه‌های تابستان تا اواخر آبان با شیبی کم اما وضعیتی رو به ‌بهبود داشته است. اما از ابتدای آذر وضعیت کیفیت اینترنت مجدد در سیری نزولی قرار دارد.»

امیر لاجوردی، جانشین وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در امور ارتباطات، گزارش انجمن تجارت الکترونیک را مورد نقد و بررسی قرار داد و گفت: در صفحه ۲ گزارش ذکر شده «همچنان استفاده از اینترنت برای ایرانی‌ها، بدون فیلترشکن ممکن نیست و منطق استفاده از فیلترشکن، علاوه بر تحمیل هزینه‌ی ماهانه‌ چند هزار میلیاردی از سبد معیشتی کل خانواده‌های ایرانی، موجب افزایش آسیب پذیری بر روی تجهیزات دیجیتال کاربرها، نفوذ و نشت اطلاعات کسب‌وکارها و افزایش آزارهای دیجیتال Cyberbullying شده است». در این جمله دو گزاره‌ ۱. هزینه چند هزار میلیاردی کاربران ۲. افزایش نفوذ و آسیب‌پذیری تجهیزات دیجیتال کاربران بدون استدلال فنی مطرح شده است.

وی افزود: برای گزاره اول به «سخنرانی نمایندگان مجلس، گزارش تابستان ۱۴۰۲ شرکت یکتا نت، تخمین مالی استفاده حداقل ۶۴ درصدی مردم از فیلترشکن‌ها بر اساس گزارش کمیسیون صنایع و معادن مجلس مورخ ۳۰ مرداد ۱۴۰۲» ارجاع داده شده در صورتی که هیچکدام ارزیابی علمی از میزان استفاده کاربران از «فیلترشکن پولی» مورد استفاده کاربران نداشته است. در بخش دوم نیز هیچ ارزیابی علمی در خصوص افزایش آسیب‌پذیری تجهیزات کاربران ارائه نشده است.

لاجوردی همچنین با اشاره به بخش دیگر گزارش منتشر شده توسط انجمن تجارت الکترونیک گفت: در صفحه سوم نمودار ارتباط‌ها دارای اشتباهات متعدد است به عنوان مثال افتا زیر مجموعه وزارت ارتباطات نیست و هیچ ارتباط ساختاری با آن ندارد، امنیت شبکه نیز هیچ ارتباط ساختاری با کمیسیون تنظیم مقررات ندارد. پهنای باند بین‌الملل هیچ ارتباطی با کارگروه اقتصاد دیجیتال که دبیرخانه آن در وزارت اقتصاد است ندارد. عمر کارگروه اقتصاد دیجیتال دو سال است. همچنین می‌توان گفت مدل اقتصادی مربوط به شورای عالی فضای مجازی است و نه کمیسیون تنظیم مقررات.

جانشین وزیر در امور ارتباطات در خصوص بخش اختلال‌ها در گزارش مذکور گفت: در گزارش بخش اختلال‌ها ایراداتی وارد است از جمله اینکه چرا میزان قطعی در سال‌های گذشته بررسی نشده تا بتوان تشخیص داد که روند قطعی‌های لینک بین‌الملل یاشبکه انتقال بهبود داشته یا نه؟ یا چرا مرجع وجود یک مشکل به جای داده فنی یک منبع گزارش رسانه‌ای‌است؟

لاجوردی افزود: در بخش تحلیل ارزیابی اختلال یا سانسور در ایران بر اساس ۱۰۰ و ۳۰۰ سایت اولSimilarweb است که دارای اشکالاتی است به عنوان مثال بیش از ۷۰ درصد استفاده مردم (اعم از ترافیک داخلی و خارجی) در سبد مصرف این ۱۰۰ یا ۳۰۰سایت (که همگی خارجی هستند) نیست و همچنین از ۱۰۰ سایت اول SimilarWeb بیش از ۱۳ سایت برای کاربران ایرانی تحریم هستند و عملاً کاربر احساس اختلال در دسترسی می‌کند. کافی است این ۱۳ سایت در لیست بررسی‌ها برای کاربران ایرانی حذف شوند تا رتبه ایران دچار تغییر اساسی در رده‌بندی اختلال شود.

وی ادامه داد: در بخش دیگری از گزارش ادعا شده افزایش Latency به دلیل مشکل در پردازنده تجهیزات فیلترینگ است (صفحه ۱۵) اما هیچ شواهدی برای آن ارائه نشده است. همچنین در این گزارش اعدادی در خصوص میزان ترافیک کاربران ایرانی در کلادفلر ذکر شده (صفحه ۱۴ و ۱۵) که هیچ اطلاعاتی در خصوص نحوه محاسبه‌ آن ارائه نشده است.

جانشین وزیر در امور ارتباطات در خصوص بخش سانسور اینترنت در این گزارش گفت: در بخش سانسور اینترنت مشکلاتی مطرح است. یکی از این موضوعات قطع کامل اینترنت است که ایران را به دلیل قطعی‌های نقطه‌ای و مقطعی زاهدان بر اساس گزارش surfshark.com به عنوان رتبه اول قطعی در جهان معرفی می‌کند. باید به این نکته اشاره کرد که یکی از افتخارات دولت سیزدهم عدم قطعی کل اینترنت در اغتشاشات سال ۱۴۰۱ (برخلاف اغتشاشات قبل) و همچنین عدم قطعی در زمان کنکور بود که هم اکنون به خاطر قطعی زاهدان رتبه یک قطع کامل به آن داده است! همچنین در این بخش نویسنده تلاش کرده که از یک گزارش خبری برای نیمه اول سال ۲۰۲۳ استفاده کند زیرا تحلیل در نیمه دوم سال اسرائیل را کشور نخست در قطعی اینترنت بر خواهد گزید.

لاجوردی افزود: در بخش دوم سانسور اینترنت در جهان، نویسنده در خصوص فیلترینگ صحبت می‌کند و باز هم بر اساس ۱۰۰ سایت اول Similarweb اعلام می‌کند که ایران رتبه اول در دنیا را دارد. اما در این گزارش اشاره نمی‌کند که از این وب‌سایت‌های گزارش شده چند درصد در دولت فعلی و چند درصد در دولت قبل مسدود شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در تقسیم بندی ۱۰۰ سایت بررسی شده ۵۱ سایت بدون مشکل، ۱۴سایت تحریم و ۳۵ سایت فیلتر شده که ۳۰ سایت در دولت قبل و ۵ سایت در دولت سیزدهم فیلتر شده است!

وی در ادامه به سرعت اینترنت اشاره کرد و گفت: عموماً میزان سرعت با وجود CDN در آن کشور ارتباط مستقیم دارد. در ۵۰ کشور بررسی شده توسط انجمن به‌جز ۳ کشور بقیه دارای CDN کلادفلر هستند و سه کشور ایران، ونزوئلا و اوروگوئه بدون CDN (حداکثر در ظاهر) هستند که ایران و ونزوئلا نیز در جدول آخر قرار دارند.

لاجوردی ادامه داد: در بخش مربوط به زیرساخت نویسنده عنوان کرده «وضعیت پهنای باند بین‌الملل ایران در پایان دولت دوازدهم، ۸ ترابیت بر ثانیه گزارش شده است» و در بخش دیگری «کارشناسان اینترنت تخمین می‌زنند، این عدد در مهر ۱۴۰۱ به ۳ ترابیت بر ثانیه کاهش و در حال حاضر تنها به ۶ترابیت بر ثانیه رسیده است» مشخص است که نویسنده معنای پهنای باند (ظرفیت) را با ترافیک اشتباه گرفته چون با آغاز فیلترینگ اینستاگرام پهنای باند کاهش نیافت (و همواره افزایشی بوده) بلکه ترافیک کاهش می‌یابد.

وی افزود: در پیوست ۷ گزارش انجمن الکترونیک ۱۵۰سایت به عنوان سایت‌های فیلتر شده و فاقد حساسیت عنوان شده که پیشنهاد شده رفع فیلتر شوند. از این تعداد سایت ۴۳ سایت تحریم هستند. ۳۳ سایت نه فیلتر است و نه تحریم. به عنوان مثال سایت cmu.edu که سایت دانشگاه معروف کارنگی است یا سایت pixlr یا سایت دانشگاه کلمبیا. 98سایت فیلتر است که ۸۴ سایت مربوط به دولت قبل است.

لاجوردی در پایان گفت: در مجموع از ۲۳۵ در سه لیست ۱۵۰ سایت فیلتر است که ۱۰۹ سایت در دولت قبل فیلتر شده است و ۷۸ سایت تحریم است. برخی سایت‌ها هم فیلتر است هم تحریم و ۵۴ سایت نه فیلتر است نه تحریم.