از سیستم عامل بومی تلفن همراه چه خبر؟

آی‌تی‌من- با وجود گستردگی سیستم‌های عامل روی رایانه که سابقه‌ی چند ۱۰ ساله دارند، سیستم‌های عامل گوشی از جمله اندروید و آی‌اواس در فاصله‌ی ۱۰ سال گذشته به این چرخه اضافه شدند و اگرچه شرکت‌هایی مانند مایکروسافت هم تلاش کرده تا سیستم عامل ویندوز فون را برای گوشی‌های خود عرضه کند، اما همچنان گوگل با ارائه‌ی اندروید و پس از آن و البته با اختلاف زیادی، شرکت اپل با ارائه‌ی آی‌اواس در صدر این لیست قرار دارد. این موضوع حاکی از آن است که ایجاد هر سیستم عامل جدید، نمی‌تواند صرفاً با موفقیت نمونه‌های قبلی همراه باشد و البته هدف ایجاد نمونه‌های جدید هم حائز اهمیت است.

داشتن سیستم عاملی امن‌تر، ارزان‌تر و با قابلیت‌های بومی‌ از جمله اهدافی بود که حوزه فناوری اطلاعات ایران را هم تشویق کرد مانند بسیاری از کشورهای دیگر به فکر ساخت یک سیستم عامل ملی بیفتد و از سوی دیگر نیز ضرورت وجود این سیستم عامل در محتواسازی و درنهایت در آنچه با عنوان طرح شبکه ملی اطلاعات مطرح می‌شود، انکارناپذیر بود.

سرانجام مهرماه سال ۱۳۹۲ سیستم عاملی با نام «زمین» و به عنوان اولین سیستم عامل ملی که هسته اصلی آن متعلق به سیستم عامل متن باز لینوکس بود، به صورت آزمایشی روی اینترنت قرار گرفت؛ اما نبود تجربه کافی در زمینه طراحی اپلیکیشن‌ها و به خصوص سیستم عامل، نخستین چالشی بود که برای طراحی سیستم عاملی با عنوان سیستم عامل ملی از همان ابتدا به عنوان مانعی بزرگ سر راه طراحی سیستم عامل ملی قرار گرفت.

مسوولان طی سال‌های گذشته معتقد بودند درصدی از نیازمندی‌های ما به سیستم عاملی است که نسبت به دو فاکتور امنیت و استقلال آن مطمئن باشیم؛ این‌که نفوذی به آن نباشد و تصمیم دیگری بر آن تأثیر نگذارد. سیستم عامل بومی یعنی سیستم عاملی که پاسخگوی نیاز بومی بوده و برای نیازهای ما شخصی‌سازی شده باشد؛ درواقع قرار نیست به نیاز همه پاسخ دهد، بلکه برای یک سری نیازمندی‌های خاص است.

پس از این موضوع وزیر سابق حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات در سال ۱۳۹۸ از راه‌اندازی سیستم عامل بومی و نصب آن بر روی گوشی جی ال ایکس ویدیویی منتشر و اعلام کرد که یک گروه دانشجویی در دانشگاه صنعتی شریف برای مقابله با تحریم‌های گوگل سیستم عاملی طراحی را کرده‌اند که گوگل امکان حذف آن را ندارد. برای اطمینان بیشتر کاربران ایرانی یک گوشی توسط جی‌ال‌ایکس تولید شده که این سیستم عامل را پشتیبانی می‌کند. این سیستم عامل این امکان را به کاربران ایرانی می‌دهد که اپلیکیشن‌های مربوط به کسب‌وکارهای خود را بدون نگرانی از تحریم‌های آمریکا، فعال کنند.
حال با روی کار آمدن دولت سیزدهم این موضوع همچنان مورد توجه قرار داشت به گونه‌ای که اواخر پاییز سال گذشته معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به منظور تولید سیستم عامل تلفن همراه هوشمند فراخوان عمومی اعلام کرد.

در فراخوان منتشر شده معاونت فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات، اینگونه اعلام شد که در راستای اجرای بند ۱۸ اهداف عملیاتی سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات و به منظور شناسایی ظرفیت‌های فنی و اجرایی تولید و توسعه سیستم عامل تلفن همراه هوشمند، از بین اشخاص حقیقی و حقوقی شامل شرکت‌های خصوصی، غیردولتی و سازمان‌های مردم نهاد که تا تاریخ بیستم دی ماه ۱۴۰۱ دارای حداقل یک سیستم عامل عملیاتی نصب شده برروی گوشی هوشمند باشند برای ارزیابی دعوت می کند.

پس از این فراخوان عیسی زارع پور - وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با یک رسانه درباره این موضوع تاکید کرد ما به سمتی حرکت می‌کنیم که بتوانیم زیرساخت‌های لازم برای توسعه ارتباطات و فناوری اطلاعات در کشور را به طور بومی داشته باشیم.

وی معتقد بود همه کشورهای پیشرفته به سمتی پیش می‌روند که بتوانند دارایی دیجیتال مخصوص به خود را داشته باشند. در حوزه تلفن همراه و سیستم عامل هم همکاران در معاونت فناوری وزارتخانه فراخوانی داده‌اند تا ظرفیت‌های موجود در کشور را شناسایی و از آن برای تولید سیستم عامل بومی استفاده کنند.

طبق گفته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تولید سیستم عامل بومی یکی از تکالیفی است که شورای عالی فضای مجازی در سند معماری شبکه ملی اطلاعات بر عهده وزارت ارتباطات گذاشته است. در راستای اجرای این تکلیف قانونی با استفاده از نخبگان کشور و شرکت‌های دانش بنیان فعال در این حوزه، قصد داریم این تکلیف را انجام دهیم. درباره تعداد داوطلبانی که تاکنون ثبت نام کرده اند، هنوز آمار دقیقی وجود ندارد.

در هر حال کارشناسان بر این عقیده‌اند اگرچه چند سالی است که خبری در زمینه ایجاد سیستم عامل موبایل از سوی مسوولان ارائه می‌شود؛ اما باید توجه داشت قرار نیست این سیستم عامل جدید جایگزین تمامی سیستم‌های عامل شود و این موضوع به معنای اجبار برای همه‌ی کاربران نیست، بلکه آنچه اهمیت دارد، فراهم کردن دو فاکتور امنیت و استقلال برای ابزار جدید است.