سود میلیاردی قاچاقچیان زباله‌های الکترونیکی ایران

آی‌تی‌من-  امروزه اقتصاد پسماند یا زباله ای به عنوان نوعی از اقتصاد پنهان و غیررسمی‌در دنیا رو به گسترش است و پتانسیل بالای موجود و درآمد ناشی از فعالیت حوزه تفکیک و جمع آوری پسماندها بواسطه توسعه تکنولوژی و حمایت از فناوران در کشورهای پیشرفته زمینه کارآفرینی و اشتغال بسیاری را فراهم کرده است.

اتفاقی که به گفته یکی از فعالان حوزه دانش بنیان کشورمان در ایران نیز بواسطه فناوران می‌تواند رقم بخورد، چراکه بسیاری از دلالان و حتی فعالانی که در قالب شرکت‌های این حوزه به دنبال سوددهی بالاتر هستند، پسماندهای خود را به بازار سیاه و دلالان برای قاچاق به خارج از کشور عرضه می‌کنند.

اشکان نامدار مدیر تحقیق و توسعه یک گروه تولیدی – صنعتی افزود: این دلالان مستقیما پسماندهای جمع آوری شده را به بازار سیاه و خارج از کشور از جمله پاکستان و برخی کشورهای آفریقایی ارسال می‌کنند و در آنجا نیز این پسماندها را بدون توجه به مخاطرات زیست محیطی می‌سوزانند و از آن برخی فلزات گرانبها از جمله طلا، پلاتین، پالادیوم و مس ناخالص استحصال می‌کنند که امکان اینکه با پالایش خلوص این فلزات را هم بالا ببرند وجود دارد.

فروردین ماه امسال بود که توحید صدری نژاد، رییس اتحادیه صنایع بازیافت ایران ارزش تنها ۸ قلم ضایعات اصلی کشور را حدود ۳ میلیارد دلار در سال عنوان کرد که شامل کاغذ، سه گروه پلاستیک، شیشه، آهن، لاستیک و آلومینیوم است، ارزش تنها این ۷۵ هزار میلیارد تومان (به قیمت دلار ۲۵ هزار تومانی) جدا از ضایعات الکتریکی و الکترونیکی است که این رقم را بسیار بسیار بالاتر خواهد برد.

این فناور حوزه پسماندهای الکترونیکی در خصوص مجموعه دانش بنیان راه‌اندازی شده از سال ۱۳۹۲ در شهرک صنعتی ایوانکی تهران گفت: این گروه علمی‌متشکل از جمعی از دانش آموختگان نخبه دانشگاه‌های صنعتی برتر کشور است که با راه‌اندازی یک مجموعه فناورانه، بازیافت‌های الکتریکی و الکترونیکی را به فلزات گرانبهایی از جمله طلا، پلاتین، مس و پالادیوم تبدیل می‌کند و زمینه اشتغال ۶۰ نفر را نیز فراهم کرده اند.

حوزه ای که به گفته نامدار بخش عمده ای از آن در خلاء سازمانی متولی و نبود نظارت صحیح، به یک چرخه برای سودجویی عده ای دلال تبدیل شده است.

 از کارتریج پرینتر تا برد 
این فعال حوزه دانش بنیان کشورمان با بیان اینکه، این شرکت فناور در حوزه صنایع نوین جزو شرکت‌های تک محسوب می‌شود، اظهار کرد: در حال حاضر با استفاده از یک روش جدید و غیرحرارتی در ایران از پسماندهای الکترونیکی، فلزات ارزشمند و گرانبها استخراج می‌کنیم.

نامدار افزود: با این اقدام از انتشار فلزات سنگین در طبیعت و آب به عنوان منشاء بسیاری از بیماری‌های خطرناک جلوگیری می‌کنیم که این یک خدمت بزرگ به محیط زیست و حوزه بهداشت کشور محسوب می‌شود.

مدیر واحد تحقیق و توسعه شرکت فناور پارس چرخش آسیا در ادامه اظهار کرد: البته در طول سال‌های اخیر تعدادی از شرکت‌های فعال دانشجویی نیز به این کار روی آورده‌اند اما ما به شکل صنعتی این کار را انجام می‌دهیم.

نامدار همچنین درخصوص اینکه، پسماندهای مورد نیاز خود را از چه روشی تهیه می‌کنند، توضیح داد: پیش از این با روش تهاتر و با همکاری شهرداری یک سری غرفه‌های بازیافت در سطح مناطق ۲۲ گانه تهران راه‌اندازی کرده بودیم و بخشی را که مربوط به خودمان بود، در قبال خدمتی که انجام داده بودیم، جدا کرده و مابقی را به شهرداری تحویل می‌دادیم اما در حال حاضر این پسماندها را از شهرداری خریداری می‌کنیم.

وی در خصوص قیمت خرید انواع پسماندهای الکترونیک و الکتریکی از شهرداری‌ها نیز با بیان اینکه، قیمت هر پسماندی متفاوت است، افزود: به عنوان مثال از کارتریج پرینتر کیلویی حدود ۸۰۰ تومانی می‌خریم تا سی پی یو که هر عدد ۲۰ هزار تومان است. یا برد الکترونیکی را کیلویی ۸۰ هزار تومان و گوشی موبایل را ۲۰۰ هزار تومان و کیس کامل، تلویزیون و لوازم الکترونیکی مصرفی تر راکه ارزش اولیه خرید بیشتری دارند، با قیمت بالاتری خرید می‌کنیم و تراز قیمتی این پسماندها از رقم پایین تا رقم‌های خیلی بالا وجود دارد.

 فناوران حوزه پسماند، مشکل بازار ندارند
حوزه پسماندها از جمله حوزه‌های محدودی است که خوشبختانه مشکل بازار ندارد به طوری که نامدار در پاسخ به این سوال که محصولات خود را به چه شکلی عرضه می‌کنید و آیا مشکل بازار دارید یا خیر می‌گوید: مشکل بازار نداریم چراکه یکی از عمده محصولات تولیدی ما کاتود مسی به عنوان یکی از ارزشمندترین محصولات است و بازار فلزات گرانبها نیز همواره موجود است.

وی درخصوص اینکه چطور از پسماندهای الکترونیکی، طلا بازیافت می‌شود نیز گفت که در بسیاری از محصولات الکترونیکی لایه‌هایی از طلا به کار رفته است و با ذکر مثالی ادامه داد: از جمله محل اتصال تلفن همراه با شارژر که یک پین سه تایی طلایی رنگ است که یک لایه مسی است اما یک پوشش طلا روی آن خورده است و اگر در حجم قابل بالا جمع آوری شود، میزان طلای ارزشمندی از آن استخراج می‌شود.

نامدار همچنین با بیان اینکه، بردهای مخابراتی پُر از طلا و نقره هستند یا بردهای کامپیوتری و مادربردها و چیپ ست‌ها پلاتین طلا دارند، افزود: در ساعت‌های هوشمند نیز به شدت طلا موجود است و قیمت آنها به همین دلیل با قیمت گوشی هوشمند یکی است.

این مهندس مواد و متالوژی در ادامه بر ضرورت ورود معاونت علمی‌و فناوری ریاست جمهوری به ساماندهی حوزه پسماندها در کشور به منظور حمایت از فناوران، جلوگیری از خروج سرمایه از کشور و ایجاد اشتغال پایدار نه اشتغال موجود که بواسطه سوءاستفاد از طبقه ضعیف جامعه صورت می‌گیرد، تاکید کرد.

 نیازمند همراهی مردم هستیم
این مهندس متالوژی با بیان اینکه، متاسفانه در تامین نهاده‌های اولیه برای تولید با مشکل مواجه هستیم، گفت: بسیاری از سازمان‌ها و نهادهای دولتی همچون شرکت‌های برق، مخابرات و پتروشیمی‌ها می‌توانند به شکل صحیح نهاده‌ها و پسماند مورد نیاز ما را تامین کنند اما این مهم با مشکل مواجه است.

نامدار با بیان اینکه، نیازمند همکاری بیشتر مردم در زمینه تحویل پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی خود به شهرداری‌ها هستیم، افزود: مردم برای کمک به ما می‌توانند بازیافت‌های الکتریکی و الکترونیکی خود را در مناطق مختلف به شهرداری‌ها تحویل دهند و در حال حاضر شهرداری تهران، مشهد و یزد با ما همکاری می‌کنند.

وی با بیان اینکه، این مجموعه فناورانه از توان روزانه بازیافت ۶ تن و سالانه ۲ هزار تن پسماند الکترونیکی و الکتریکی برخوردار است، گفت: این درحالی است که به دلیل عدم تامین نهاده، خیلی کمتر از ظرفیت و توان خود فعالیت می‌کنیم.

وی گفت: ۱۲ سال است که در این زمینه فعال هستیم و برای راه‌اندازی و تجهیزات بزرگترین و مجهزترین سایت فرآوری زباله‌های الکترونیکی کشور بر اساس استانداردهای روز اروپا تاکنون ۵ میلیون دلار هزینه کرده ایم. این درحالی است که ما تاکنون نتوانسته ایم کوچکترین تسهیلاتی دریافت کنیم و ما به شدت نیازمند تسهیلات لازم برای انجام برخی پروژه‌ها، توسعه اشتغال و کارآفرینی و البته تبلیغات و فرهنگ سازی در جامعه هستیم.