هویت؛ چالش تربیتی فضای مجازی است

آی‌تی‌من-  علی لطیفی در همایش ملی آموزش مجازی «ظرفیت‌ها، بایسته‌ها و مدل‌های تربیتی و فرهنگی» با بیان ویژگی‌ها و تأثیرات فضای مجازی و استفاده از آن بر هویت، عادت‌ها و سبک زندگی افراد، بر لزوم تأمل و تدبیر و برنامه‌ریزی تربیتی در این خصوص تأکید کرد و گفت: تجربیات افراد در فضای مجازی متفاوت از فضای فیزیکی است و این تجربه‌ها به مرور زمان، لایه‌های هویتی متفاوتی را در اشخاص پدید می‌آورد که فهم، تدبیر و برنامه‌ریزی تربیتی آنها بسیار مهم و پیچیده خواهد بود و باید به آنها توجه شود.

وی دانشگاه فرهنگیان را به جهت رسالت تربیت معلم، کانون تربیت در کشور دانست و خطاب به دانشجو معلمان و اساتید، بیان داشت: ضمن توجه به بهره‌گیری از بسترها، فضاها و امکانات فضای مجازی برای تقویت و بهبود آموزش، باید بدانیم که اگر نسبت به این تغییرات و تحولات هویتی، خلقی و عادت‌ها که در استفاده از این فضا در انسان رخ خواهد داد، حساس نباشیم و درباره آن تأمل و تدبیر نکنیم، چه بسا نتوانیم وظیفه تربیتی خود را به درستی انجام دهیم.

معاون وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه در فضای مجازی به واسطه راه یافتن ابزار جدید به زندگی‌مان، خلقیات، عادت‌ها و لایه‌هایی از هویت در حال تغییر است و وظیفه یک مربی و معلم تمام عیار توجه داشتن به این مسئله است، گفت: با ورود به فضای مجازی تغییری در سبک اندیشیدن و رفتار انسان‌ها رخ می‌دهد از این منظر که چه تغییری است و چه پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت؛ ما به مثابه معلمان و مربیان باید حساس باشیم. وی درباره حضور پلتفرم‌ها و فضای مجازی گسترده در زندگی انسان‌ها، افزود: این پلتفرم‌ها، گونه‌های متفاوتی از فکر کردن را برای ما رقم می‌زنند و ما را با اقتصاد، سیاست، آموزش و تربیت پلتفرمی‌مواجه می‌کند. رییس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، درباره ظهور فضای Web 3، بستر اینترنت اشیا و هوش مصنوعی، تصریح کرد: در این فضا ابعاد و امکان‌های پیچیده‌تری برای جهت‌دهی فکری و رفتاری انسان‌ها فراهم شده و حتی آموزش و تربیت می‌تواند بر مبنای ابزارهای هوشمند طراحی شود، اما پرسش اینجاست که حرکت کردن به سمت چنین تربیت‌هایی تا کجا و چگونه می‌تواند ما را به تربیت اصیل و واقعی نزدیک کرده یا از آن دور کند.

وی با مرور برخی از ویژگی‌های ساختاری فضای مجازی همانند اَبَرمتنی بودن محتوا، قابلیت تولید و اشتراک‌گذاری محتوا توسط همگان، فرا زمان و فرا مکان بودن، دسترس‌پذیری همگانی و حداکثری و گمنامی‌کاربر در فضای مجازی به بررسی دو چالش تربیتی برآمده از این ویژگی‌ها پرداخت.

معاون وزیر آموزش و پرورش، ویژگی “اَبَرمتن بودن" ( Hypertext) محتوا را موضوع مطالعه قلمروهای مختلفی همانند مطالعات رسانه و عصب‌شناسی عنوان کرد و افزود: در فضای ابر متن، کاربر دائماً در حال پرش از یک محتوا به محتوایی دیگر است و این نوع رفتار بر عادت‌های ذهنی، نوع و سبک تفکر انسان تأثیرگذار است، به این معنا که سبک تفکر خطی کمرنگ شده و عادت به پرش‌های ذهنی می‌کند. به همین خاطر، مدل مطالعه کسانی که کاربران فضای مجازی هستند به هم می‌خورد و فرصت و حوصله خواندن متن‌های طولانی را ندارند و قدرت تمرکزشان نیز کمتر شده است. وی “چالش هویت” را دومین چالش تربیتی برآمده از ویژگی‌هایی همانند قابلیت تولید و به اشتراک‌گذاری محتوا، فرازمان و فرا مکان بودن فضای مجازی و گمنامی‌کاربر در آن دانست و اظهار کرد: استفاده ابزاری از فضای مجازی برای تقویت آموزش خوب بوده و باید از این بستر نهایت استفاده را برد، اما باید نسبت به تغییر در تعهدات، خلقیات و عادت‌های افراد جامعه در اثر انس با این فضا نیز حساس بود و برای آن برنامه‌ریزی تربیتی داشت.