8 مانع توسعه شرکت‌های ICT و دانش‌بنیان

آی‌تی‌من- محمدرضا طلایی، رئیس کمیسیون فناوری اطلاعات، ارتباطات و اقتصاد رسانه اتاق بازرگانی ایران، در مطلبی به چشم‌انداز ICT در سال جاری پرداخته است:

 «با توجه به نامگذاری سال از سوی مقام معظم رهبری می‌توانیم امیدوار باشیم فعالیت‌های شرکت‌های ICT امسال رشد بهتری داشته باشد. اما برای تحقق این امر به نظر می‌رسد باید در دو بخش «قوانین و مقررات» و «توسعه بازار» نکاتی را مد نظر قرار داد.

 قوانین و مقررات
اولین اقدامی‌ که دولت باید انجام دهد تسهیل قوانین و مقررات مربوط به فعالیت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات است. چه در حوزه تولید و چه در حوزه صادرات این صنعت باید قوانین و مقررات بازنگری شوند. به علاوه دستگاه‌های دولتی باید خودشان را بر اساس اینکه اقتصاد دانش‌بنیان چه نیازمندی‌هایی طلب می‌کند به روز کنند. به عنوان مثال بانک مرکزی ایران باید با روش‌های جدید ارزآوری در حوزه صادرات محصول و خدمات فناوری اطلاعات آشنا شده و آن‌ها را بپذیرد. نکته مهم بعدی در این زمینه ضرورت تعریف پوشش‌های بیمه‌ای برای فعالان این حوزه است. در حال حاضر در سایر رشته‌ها مثلاً در کشاورزی بیمه‌های ویژه تعریف شده است اما در حوزه فناوری اطلاعات نمی‌بینیم که کسی ریسک‌های مربوط به این حوزه را بپذیرد و یک تولیدکننده را برای اینکه ایده‌ای را خلق و تولید می‌کند موردحمایت و پوشش‌های بیمه‌ای قرار دهد. از طرفی دیگر باید دارایی‌های نامشهود این حوزه ارزیابی و ارزش‌گذاری شوند. تولیدکنندگان نرم‌افزار امروز محصولات با ارزشی دارند که می‌توانند در بازارهای جهانی با رقم‌های خوبی عرضه کرده و ارزآوری داشته باشند. اما هیچ دستگاهی از جمله بانک‌های کشور این دارایی‌های نامشهود را به عنوان وثیقه برای تأمین سرمایه در گردش نمی‌پذیرند.

نکته دیگر اینکه معاونت علمی و ‌فناوری ریاست جمهوری باید فرآیند دانش‌بنیان شدن شرکت‌های حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات را تسهیل کند تا این شرکت‌ها بتوانند از امکانات ویژه این بخش استفاده کنند. چرا که امروز متاسفانه بسیاری از شرکت‌های ICT دانش‌بنیان نشده‌اند. در صورتی که پایه و اساس ICT دانش‌بنیان بوده و محصولات و خدمات این حوزه دانش‌بنیان است اما این شرکت‌ها در فرآیندهای پیچیده دانش‌بنیان شدن نمی‌توانند مجوزهای لازم را دریافت کنند. شرکت‌های زیادی وجود دارند که محصولات و خدمات دانش‌بنیان دارند؛ بنابراین علاوه بر اینکه شرکت‌ها بر اساس قوانین موجود دانش‌بنیان می‌شوند باید این‌گونه محصولات و خدمات هم به عنوان محصولات و خدمات دانش‌بنیان مورد شناسایی قرار بگیرند.

 توسعه بازار
در بخش توسعه بازار هم باید در بخش بازارهای داخلی برای معرفی هرچه بهتر محصولات و خدمات شرکت‌های فناور به ویژه حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و توسعه بازار آن‌ها تلاش شود. به علاوه باید به این شرکت‌ها کمک شود تا محصولاتشان را برای ورود به بازارهای جهانی آماده کنند و برای حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی معتبر موردحمایت قرار بگیرند. این شرکت‌ها باید بتوانند برای دریافت گواهی‌نامه‌ها و استانداردهای بین‌المللی اقدام کنند. در حال حاضر شرکت‌هایی داریم که تولیدات قابل اعتنایی دارند اما برای ارائه این تولیدات در بازارهای جهانی نیازمند دریافت استانداردها و گواهی‌نامه‌های بین‌المللی هستند. نکته مهم اینکه با توجه به نرخ ارز در کشور در سال‌های گذشته امکان حضور شرکت‌های فناوری اطلاعات در بازارهای بین‌المللی روزبه‌روز کاهش پیدا کرده است. چرا که هزینه‌های حضور در رویدادها و نمایشگاه‌های بین‌المللی بسیار افزایش یافته و از توان این شرکت‌ها خارج است. از طرفی هم معاونت علمی‌فناوری ریاست جمهوری و هم صندوق نوآوری و شکوفایی بر اساس قوانین و مقررات فقط می‌توانند از شرکت‌هایی حمایت کنند که مجوز دانش‌بنیان دارند. بنابراین شرکت‌های زیادی از دایره این طرح‌های حمایتی خارج می‌شوند و این امر این شرکت‌ها را برای بازاریابی دچار مشکل می‌کند.

  برنامه دستیابی به صادرات ۵۰۰ میلیون دلاری ICT
ما هم در اتاق ایران و هم در تشکل‌های صادراتی حوزه فناوری اطلاعات برنامه‌هایی داریم که می‌توانیم در یک بازه پنج‌ساله به حدود ۵۰۰ میلیون دلار صادرات محصولات و خدمات فناوری اطلاعات دست پیدا کنیم. این آمادگی را داریم که با همکاری سازمان توسعه و تجارت ایران نقشه راهی را برای این حوزه تدوین کنیم و شرکت‌های فناوری را با توجه به ظرفیت‌های موجود کشور برای حضور در بازارهای جهانی آماده کنیم.

حضور این شرکت‌ها در بازارهای جهانی باعث می‌شود جذب سرمایه‌گذاری خارجی افزایش یابد. در این مسیر هم ایرانیان مقیم خارج از کشور و هم مراکز تجاری دارای مجوز از سازمان توسعه تجارت ایران می‌توانند مؤثر باشند.

اما لازمه تحقق این چشم‌انداز صادراتی رفع موانع موجود است. به عنوان مثال در حال حاضر در حوزه فناوری اطلاعات با روش‌های مختلف نسبت به ارزآوری اقدام می‌شود. از جمله استفاده از رمز ارزها، استفاده از روش‌های نوین صادرات و ... روش‌های جدیدی در چند سال اخیر به وجود آمده که با روش‌های سنتی صادرات کالا کاملاً متفاوت است اما هنوز متاسفانه این‌ها در کشور ما به رسمیت شناخته نمی‌شوند درحالی‌که اتفاقاً به عنوان یکی از زیرساخت‌های اقتصاد دانش‌بنیان محسوب می‌شوند.

در کنار توان ارزآوری بالای این حوزه، اشتغال‌زایی فراوانی ایجاد کرده و می‌تواند از فرار مغزها از کشور جلوگیری کند و حتی ایرانیان مقیم خارج را در فرآیند این ارزآوری شریک کند.»