دروغ چطور در شبکه‌های اجتماعی پخش می‌شود

آی‌تی‌من-  نشریه ساینس سال ۲۰۱۸ خود مقاله‌ای منتشر کرده که در آن نحوه انتشار و پخش شدن اخبار راست و دروغ در شبکه‌های اجتماعی بررسی شده است. نویسندگان این مقاله که پژوهشگران دانشگاه ام‌آی‌تی هستند، نشان داده‌اند که اخبار دروغین با شدت و قدرت بیشتری در شبکه‌های اجتماعی پخش می‌شوند و در عین حال اخبار صحیح و واقعی با سرعت و شدت کمتری در شبکه‌های مختلف اجتماعی منتشر می‌شوند و اصولاً میزان دربرگیری و انتشار آنها در مقایسه با اخبار دروغین بسیار محدود است.

در تصویر روی جلد نشریه ساینس که به این موضوع اختصاص دارد، یک گوی بزرگ نارنجی درخشان به نشانه شدت و میزان گسترش اخبار دروغین و یک گوی کوچک سبز رنگ به نشانه میزان گسترش اخبار صحیح نمایش داده شده است. در واقع این تصویرسازی میزان تفاوت تأثیرگذاری و توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی به اخبار صحیح و غیرصحیح را نشان می‌دهد.

همچنین برای تصویرسازی نحوه انتشار توییت‌های حاوی اخبار صحیح و دروغ از تصاویر آبشاری نشان دهنده سلسله مراتب بازتوییت‌ها استفاده شده است. در این تصاویر نشان داده شده که وقتی فرد ایکس توییتی را ارسال کرده، فرد وای آن را بازتوییت کرده و فرد زد هم توییت فرد وای را مجدداً بازتوییت کرده است.

در تصاویر یادشده هر گره نشان دهنده یک شخص است و هر خط نشان دهنده مسیر بازتوییت از فردی به فرد دیگر است. چنانچه مشاهده می‌شود معمولاً توییت اصلی بیشترین بازتوییت را دریافت می‌کند. اینکه توییت اصلی چه میزان بازتوییت شود به میزان اولین بازتوییت آن بستگی دارد. در واقع افزایش پهنا و عمق (میزان بازتوییت‌ها) این درخت‌ها ارتباط مستقیمی‌با تعداد اولین دور از بازتوییت‌ها دارد.

محققان برای طراحی آبشارهای درختی بازتوییت اخبار مختلف، از یک فرمان جاوااسکریپت استفاده کرده و گراف‌های متنوعی را ایجاد کردند. در نهایت از این طریق یک تصویر جامع از بازتوییت اخبار مختلف توسط اشخاص گوناگون به دست آمد که بی شباهت به تصویری از منظومه شمسی نبود.

طراحی دوگراف بدین شیوه برای نمایش نحوه بازتوییت اخبار دروغ و صحیح با دو رنگ بنفش و نارنجی نشان داد که میزان نفوذ و بازتوییت اخبار دروغین بسیار بیشتر از اخبار واقعی است. مدل سازی سه بعدی این گراف‌ها نشان داد که بازتوییت اخبار دروغین تا بدان حد تکرار می‌شود که حتی بازتوییت اخبار واقعی را تحت تأثیر قرارداده و به درون گره‌های مرتبط با اخبار واقعی نیز نفوذ می‌کند. این نفوذ باعث می‌شود گره‌های مرتبط با بازتوییت اخبار صحیح نیز آلوده به اخبار دروغین شود و درهم آمیخته شدن اخبار راست و دروغ تشخیص واقعیت را برای مخاطبان بسیار دشوار می‌کند.

تکرار طراحی این نوع آبشارهای درختی در مورد اخبار مختلف و روند بازتوییت آنها نشان داد که این فرایند به طور مکرر رخ داده و اخبار دروغین با شدت و کثرت بیشتری تولید شده و با نفوذ به گراف و آبشار درختی مربوط به اخبار صحیح آنها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند.

 میزان نشر و سرعت و عمق نفوذ اخبار دروغ سیاسی بیشتر از اخبار دروغین در مورد تروریسم، بلایای طبیعی، علوم، رویدادهای شهری و امور مالی است. 

بررسی یادشده که طی سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۷ صورت گرفته، مربوط به ۱۲۶ هزار رویداد خبری است که توسط ۳ میلیون نفر بیش از ۴.۵ میلیون بار توییت شده‌اند. برای مشخص شدن دروغ و صحیح بودن توییت‌های یادشده از اطلاعات شش سازمان مستقل خبری استفاده شده که در مجموع بین ۹۵ تا ۹۸ درصد بر سر صحت یا عدم صحت این اخبار با هم توافق داشته‌اند.

چرا اخبار دروغ بیشتر منتشر می‌شوند؟

بر اساس همین بررسی، میزان نشر و سرعت و عمق نفوذ اخبار دروغ سیاسی بیشتر از اخبار دروغین در مورد تروریسم، بلایای طبیعی، علوم، رویدادهای شهری و امور مالی است. معمولاً میزان تازگی اخبار دروغین بیش از اخبار واقعی است و همین حس تازگی که چنین اخباری در مخاطب ایجاد می‌کند باعث می‌شود آنها تمایل بیشتری به بازتوییت اخبار مذکور داشته باشند و همین مساله موجب افزایش سرعت روند تکثیر و نشر خبرهای دروغین می‌شود. از سوی دیگر اخبار دروغین موجب ایجاد ترس، انزجار و تعجب و شگفتی شده و این احساسات در واکنش‌های کاربران توییتر نیز منعکس شده است؛ احساسات یادشده به گونه‌ای است که کاربران با هدف غلبه بر آنها و جلب همدلی و همدردی تلاش می‌کنند بیشتر در مورد رویدادهای مرتبط با آنها اظهارنظر کنند. همین امر روند و سرعت تکثیر اخبار دروغین را نیز بیشتر می‌کند. در مقابل اخبار صحیح و واقعی موجب ایجاد حس انتظار، شادی، غم و اعتماد می‌شوند و اغلب این احساسات، شرایط پایداری را در افراد ایجاد می‌کنند که تمایل به بازتوییت پست‌های حاوی آنها را کاهش می‌دهد.

وقتی محققان از ربات‌ها به جای انسان‌ها برای بازتوییت اخبار دروغ و صحیح استفاده کردند، مشاهده کردند این روند در مورد هر دو نوع اخبار یکسان است. اما وقتی انسان‌های واقعی جایگزین شدند روند بازتوییت اخبار دروغین سرعت بیشتری یافت. این امر نشان می‌دهد انسان‌ها بر خلاف ربات‌ها به دلایلی که ذکر شد به نشر و توزیع اخبار دروغین علاقه بیشتری دارند.