نبرد تراشه‌ای آمریکا با چین

آی‌تی‌من- سال گذشته یک سخنگوی پنتاگون اعلام کرد وزارت دفاع آمریکا در حال همکاری با سایر سازمان‌ها درباره اقدام علیه شرکت SMIC است که شرکت‌های آمریکایی را وادار خواهد کرد پیش از فروش هر گونه محصولی به این شرکت، مجوز ویژه دولت را دریافت کنند.

دولت ترامپ از فهرست سیاه تجاری که شامل بیش از ۲۷۵ شرکت چینی بود، برای ضربه زدن به صنایع کلیدی چین استفاده کرده و به عنوان مثال غول‌های مخابراتی هواوی و ZTE را بر سر نقض تحریم‌ها و سازنده دوربین مراقبتی Hikvision را بر سر موضوع اقلیت اویغورهای چین هدف قرار داد.

شرکت SMIC که بزرگترین تولیدکننده تراشه چین بوده در بیانیه‌ای اعلام کرد از شنیدن این خبر در شوک کامل بوده اما آماده است با سازمان‌های دولت آمریکا به منظور رفع هرگونه سوء تفاهم همکاری کند. پس از آن پنتاگون اخیرا پیشنهاد کرد شرکت SMIC در لیست کمیته کاربر نهایی قرار بگیرد که پنلی مرکب از وزارت بازرگانی، کشور و انرژی آمریکا بوده و درباره افزودن شرکت‌ها به فهرست سیاه تجاری تصمیم می‌گیرد.

بر این اساس شرکت‌های آمریکایی نظیر لام ریسرچ، کی ال ای کورپ و اپلاید متریالز که تجهیزات تراشه‌سازی مهمی‌را تامین می‌کنند، ممکن است از افزودن شدن SMIC به فهرست سیاه لطمه ببینند. درباره علت اقدام علیه SMIC  گفته شده بود، روابط این شرکت با ارتش چین است اما این شرکت در بیانیه‌ای اعلام کرد هیچ ارتباطی با ارتش چین ندارد.

اما دولت آمریکا به میزان فزاینده‌ای توجه خود را به شرکت‌های چینی معطوف کرده بود که ارتش چین را تقویت می‌کرد. آمریکا ۲۴ شرکت و اشخاصی چینی که گفته شده در اقدامات ساخت و ساز و نظامی‌در دریای جنوب چین مشارکت داشته‌اند را هدف تحریم قرار داد که نخستین تحریم علیه پکن در خصوص این آبراه استراتژیک مورد مناقشه بود.

بر اساس گزارش رویترز، وزارت دفاع آمریکا دو فهرست از شرکت‌های چینی منتشر کرد که مدعی بود تحت مالکیت ارتش چین قرار دارند؛ این فهرست‌های گزیده شده به رییس جمهور آمریکا اختیار می‌داد شرکت‌های مذکور را هدف تحریم‌های شدیدتری قرار دهد. در نهایت آمریکا برای صادرات به شرکت SMIC چین با این ادعا که تجهیزات این شرکت تراشه‌ساز ممکن است برای اهداف نظامی‌مورد استفاده قرار گیرد، محدودیت‌هایی وضع کرد و تامین کنندگان برخی تجهیزات برای این شرکت باید ابتدا مجوزهای صادرات دریافت می‌کردند.

اما با شرایط ایجاده شده صنعت تراشه‌سازی چین پس از تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌هایی نظیر هواوی و ‌هایک ویژن که باعث تشویق تولید بومی‌ قطعات شد، سریع‌تر از هر کشوری در جهان، رشد کرد. آمار گردآوری شده توسط بلومبرگ نشان می‌دهد ۱۹ شرکت از میان ۲۰ شرکت تراشه‌سازی که سریع‌ترین نرخ رشد را داشته‌اند، از چین بوده‌اند؛ در حالی که یک سال پیش از آن این رقم تنها هشت شرکت بود.

تامین کنندگان چینی نرم افزار طراحی، پردازنده و تجهیزات ضروری برای تراشه‌سازی، درآمدشان چندین برابر رقیبان جهانی نظیر شرکت TSMC  تایوان یا ASML Holding افزایش پیدا می‌کند. این رشد فوق العاده نشان می‌دهد چطور تنش‌ها میان واشنگتن و پکن، صنعت نیمه رسانای ۵۵۰ میلیارد دلاری جهانی را تغییر داده است. صنعتی که در همه بخشها از دفاعی تا فناوری‌های آینده مانند هوش مصنوعی و خودروهای خودران، نقش اساسی ایفا می‌کند.

بنابراین انتظار می‌رفت چین میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در این بخش تحت برنامه‌هایی مانند «غول‌های کوچک»، وارد کند و تاکتیک‌هایی مانند «از چین بخرید» را تشویق کند تا تحریم‌های آمریکا را دور بزند. افزایش نام‌های چینی، توجه مشتریانی مانند اپل را جلب کرده و گفته شده بود این شرکت در حال بررسی انتخاب یانگتسه مموری تکنولوژیز به عنوان تامین کننده حافظه فلش آیفون است. بر اساس گزارش بلومبرگ، طبق آمار انجمن صنعت نیمه رسانای چین، فروش تراشه‌سازان و طراحان چینی در سال ۲۰۲۱ به میزان ۱۸ درصد رشد کرد و به رکورد بیش از یک تریلیون یوان (۱۵۰ میلیارد دلار) رسید.

پس از این جریانات اعلام شده دولت آمریکا هم هلند را برای جلوگیری از فروش فناوری ضروری برای تولید بخش بزرگی از تراشه‌های جهان به چین، تحت فشار قرار داده است. مقامات آمریکایی در حال لابی با همتایان هلندی خود هستند تا مانع شوند شرکت ASML سیستم‌های DUV را به چین بفروشد. این دستگاه‌ها یک نسل قدیمی‌تر از مدل پیشرفته هستند اما همچنان روش رایج در تولید تراشه‌های معمولی مانند تراشه‌های به‌کار رفته در خودروها، تلفن‌ها، رایانه‌ها و حتی ربات‌ها محسوب می‌شود.

به گفته منابع آگاه، این موضوع در سفر دان گریوز، معاون وزیر بازرگانی آمریکا، به هلند و بلژیک در اواخر ماه مه و اوایل ژوئن مطرح شد و در جریان این سفر، گریوز از دفتر مرکزی شرکت ASML در ولدهوفن بازدید و با پیتر ونینک، مدیرعامل این شرکت، دیدار کرد. اگر فروش ابزارهای ماوراء بنفش شرکت ASML به چین ممنوع شود، فروش این شرکت 5 تا ۱۰ درصد کاهش پیدا خواهد کرد اما دولت هلند هنوز با محدودیت‌های بیشتر برای صادرات ASML به تراشه‌سازان چینی که به روابط این کشور با چین لطمه خواهد زد، موافقت نکرده است.

پس از آن اعلام شد کنگره آمریکا برنامه فدرال تاریخی ۵۲ میلیارد دلاری را برای تقویت توانمندی‌های تراشه‌سازی داخلی تصویب کرد که عدم افزایش تولید تراشه‌های پیشرفته در چین را به عنوان شرط پرداخت این کمک مالی تعیین کرده است. این شرطی است که مطمئنا به تشدید تنش‌ها میان واشنگتن و پکن منجر می‌شود. محدودیت‌های مذکور، شرکت‌هایی نظیر اینتل و TSMC تایوان که تلاش کرده‌اند کسب و کارشان در چین را توسعه دهند، تحت تاثیر قرار می‌دهد. به این ترتیب شرکت TSMC قادر نخواهد بود کارخانه‌های فعلی خود در چین را ارتقا یا توسعه دهد و بخشی از فرصت‌های رشد در بزرگ‌ترین بازار نیمه رسانای جهان را از دست می‌دهد.

همچنین گفته می‌شود اینتل علیه این قانون که سرمایه‌گذاری‌های آمریکایی در بخش تراشه‌سازی چین را محدود می‌کند، لابی کرده است. این تراشه‌ساز آمریکایی اواخر سال ۲۰۲۱ تمایل داشت تولید در چین را افزایش دهد اما کاخ سفید مانع برنامه‌های این شرکت شد.

در این میان اپل هم به تشدید تنش‌های تجاری آمریکا و چین واکنش نشان داد و از تولیدکنندگان قراردادی این شرکت خواست مطمئن شوند محموله‌هایی که از تایوان به چین می‌روند، مطابق با مقررات گمرکی چین هستند تا مانع توقیف احتمالی آنها برای بررسی بیشتر، شوند.

کمی‌ بعد تنش‌های میان آمریکا و چین وارد مرحله جدیدی شد و دولت بایدن مجموعه مقررات جدیدی را اعلام کرد که قطع دسترسی چین به تراشه‌های ساخته شده با تجهیزات آمریکایی و کند کردن روند پیشرفت‌های فناوری و نظامی‌پکن را هدف گرفته است. این مقررات که بعضی از آنها فورا به اجرا گذاشته می‌شوند، بر مبنای محدودیت‌هایی هستند که امسال به سازندگان بزرگ تجهیزات تولید تراشه شامل  KLA Corp، Lam Research Corp و Applied Materials  اعلام شدند و این شرکت‌ها را ملزم کردند ارسال تجهیزات به کارخانه‌های چینی تولیدکننده تراشه‌های پیشرفته را متوقف کنند.

تدابیری که به تازگی در آمریکا تصویب شده‌اند، بزرگ‌ترین تغییر در سیاست فراهم کردن فناوری به چین از دهه ۱۹۹۰ به شمار می‌رود. در واقع وادار کردن شرکت‌های آمریکایی و خارجی وابسته به فناوری آمریکا، به قطع پشتیبانی از بعضی از کارخانه‌های بزرگ و طراحان تراشه چین، صنعت تولید تراشه چین ممکن است با مشکلات جدی روبرو شود. به گفته مقامات بلندپایه دولت آمریکا، هدف از بسیاری از این تدابیر، جلوگیری از فروش تراشه‌های پیشرفته از سوی شرکت‌های خارجی به چین یا فراهم کردن ابزارهای تولید تراشه‌های پیشرفته برای شرکت‌های چینی است؛ در همین رابطه اپل به دنبال تشدید کنترل‌های صادراتی آمریکا علیه شرکت‌های فناوری چین، طرح‌های استفاده از تراشه‌های حافظه ساخت شرکت YMTC را متوقف کرد؛ اپل در نظر داشت حداکثر ۴۰ درصد از تراشه‌های مورد نیاز برای آیفون را از شرکت YMTC خریداری کند.

به تازگی هم خبرهایی مبنی بر رایزنی محرمانه چین با شرکت‌های تراشه‌سازی منتشر شده است و وزارت صنعت و فناوری اطلاعات چین، مدیران شرکت‌هایی شامل سازنده تراشه حافظه YMTC و داونینگ اینفورمیشن اینداستری (متخصص ابررایانه) را برای حضور در جلسات محرمانه فرا خواند؛ طبق گزارش بلومبرگ، بسیاری از مدیرانی که در این جلسات شرکت کرده‌اند، گفته‌اند محدودیت‌های آمریکا به منزله فاجعه‌ای برای صنعت آنها و بلندپروازیهای چین برای قطع وابستگی اقتصادش به فناوری آمریکایی است.

در عین حال کارشناسان می‌گویند مقررات جدید، پیامد گسترده‌ای داشته و تلاش‌های چین برای توسعه صنعت تراشه بومی‌و پیشبرد تحقیقات تجاری و دولتی در زمینه تسلیحات نظامی، هوش مصنوعی، دیتاسنتر و بسیاری از حوزه‌هایی که از ابررایانه‌ها و تراشه‌های پیشرفته استفاده می‌کنند را کند خواهد کرد.