دستورالعمل تبلیغات اینترنتی جلوی کلاهبرداری را می‌‌گیرد؟

آی‌تی‌من-  این روزها فضای مجازی به عنوان اقیانوس عظیمی‌ از محتواها و مطالب مختلف به راحتی در دسترس همه قرار دارد. امکاناتی که خواسته یا نخواسته همه ابعاد زندگی ما را تحت تاثیر خود قرار داده و باعث شده تغییرات گوناگونی را در نوع و کیفیت زندگی ایجاد کند.

فضای مجازی توانسته یکی از قدیمی‌ترین فعالیت‌های بشری، یعنی تبلیغات را هم تحت تاثیر قرار دهد، تا جایی که کاربران شبکه‌های اجتماعی و رصدکنندگان فضای مجازی روزانه با انواع گوناگون تبلیغات مجازی مواجه می‌شوند؛ تبلیغاتی که سبک و سیاق آنها با رسانه‌هایی چون تلویزیون، رادیو و ... متفاوت است. ایجاد تعامل بین مشتری‌ها و فروشندگان کالاها، فراگیری گسترده این آگهی‌ها و کاهش هزینه‌ها سبب شده تبلیغات در فضای مجازی به عنوان یک کسب‌وکار اجتماعی مطرح شود. 

به همین منظور کمیته مرکزی سازمان‌های تبلیغاتی کشور، با هدف صیانت از حقوقِ مخاطب و تأمین سلامت محتوایِ آگهی‌هایِ تبلیغاتی، دستورالعمل ساماندهی آگهی‌ها و فعالیت‌های تبلیغاتی در فضای مجازی را تصویب و ابلاغ کرد.

براساس این دستورالعمل، رسانه‌های تبلیغاتی برخط(آنلاین)، رسانه‌های کاربرمحور تبلیغاتی، پیام‌گستران و دارندگان صفحات و کانال‌هایی که فعالیت اصلی آن‌ها تبلیغات است، برای پذیرش و انتشار آگهی در فضای مجازی باید مجوز کانون آگهی و تبلیغاتی دریافت کنند.

اما این مصوبه تا چه اندازه می‌تواند بر ساماندهی تبلیغات در فضای مجازی موثر باشد؟

ساماندهی تبلیغات در فضای مجازی و اثرات آن
حسین امامی ‌رییس انجمن متخصصان روابط عمومی‌ و مدرس ارتباطات، درباره تاثیر این مصوبه گفت: گرچه در ظاهر ساماندهی تبلیغات در فضای مجازی برای منفعت مخاطبان طراحی شده و در صورت عملی شدن می‌تواند از فریب افکار عمومی‌جلوگیری کند اما امکان اجرایی شدن این طرح ضعیف است.

البته نکته خوبی که در این دستورالعمل آمده این است که «آگهی بودن محتوا باید به طور شفاف برای مخاطب مشخص شود». این می‌تواند به مخاطب کمک کند که بفهمد فلان گزارش خبری، رپرتاژ تبلیغی بوده و در قبالش پول پرداخت شده و مخاطب به هر محتوایی اعتماد نکند. همچنین مسوولیت محتوای آگهی برعهده صاحب آگهی و متولی انتشار برعهده انتشاردهنده است. اما به اندازه‌ای تبلیغات، سایت‌ها و فضای مجازی گسترده و زیاد است که مشخص نیست چگونه می‌خواهند آن را اجرایی کنند و فعلا ضمانت اجرایی ندارد.

 تعمیم حقوق زنان و کودکان به دستورالعمل 
برخی اوقات در تبلیغات و آگهی‌هایی که در فضای مجازی منتشر می‌شوند از زنان و کودکان استفاده ابزاری شده و به‌طور گسترده‌ دیده می‌شوند. با تصویب دستورالعمل ساماندهی تبلیغات در فضای مجازی این پرسش مطرح می‌شود که آیا می‌توان با این نوع تبلیغات برخورد کرد؟

امامی‌پاسخ داد: در این دستورالعمل به مسایلی از جمله حقوق و سوءاستفاده از زنان و کودکان اشاره‌ای نشده است. اما قوانین و مقررات تبلیغاتی کشور بویژه قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و آیین‌نامه اجرایی ماده ۷ به صراحت موضوع حمایت از حقوق کودکان و زنان در برابر استفاده ابزاری را مطرح و چنین مواردی را ممنوع اعلام کرده است. لذا می‌توان این موارد را به حوزه فضای مجازی هم تعمیم داد.

 همه چیز منوط به دریافت مجوز
رییس انجمن روابط عمومی‌کشور در ادامه درباره اشکالاتی که بر این دستورالعمل وارد است و بایدهای مورد نیاز برای کامل شدن آن، بیان کرد: به اعتقاد من رسانه یا شخصی که آگهی و تبلیغات را در صفحه شخصی و یا وب‌سایت خود منتشر می‌کند مسوولیتش برعهده اوست و دیگر به مجوز نیازی ندارد. اینکه دارندگان کانال تلگرامی‌یا اینفلوئنسرها را ملزم به دریافت مجوز کانون آگهی و تبلیغاتی کنیم، با ماهیت این فضا تطابق ندارد و کلا اجرای آن بسیار دشوار است.

به عبارت دیگر بزرگترین اشکال این دستورالعمل این است که همه چیز را به دریافت مجوز منوط کرده‌ است. چون صدور مجوز برای رسانه‌های اجتماعی با توجه به ماهیتشان، مانند شوخی است. بهتر است اگر تبلیغی نادرست، گمراه‌کننده، ناعادلانه و فریبکارانه باشد این امکان برای مردم ایجاد شود تا بتوانند راحت و آزادانه شکایت کنند. همچنین این دستورالعمل در مورد بندهایی سکوت کرده و مواردی در آن دیده نشده است. از جمله موضوع تبلیغات سیاسی، افشای اطلاعات صاحبان برندها و حریم خصوصی مشتریان.