انحصار چند میلیاردی صنعت جست‌وجو در آستانه فروپاشی

آی‌تی‌من-  در سال 2017، تصویری از تیم‌کوک و سوندار پیچای، مدیران عامل اپل و گوگل، هنگام صرف شام در یک رستوران مجلل ویتنامی به نام «تامارین» در پالوآلتو کالیفرنیا منتشر شد. این عکس، سوژه نشریات زرد شد و سوالات زیادی درباره ارتباط و همکاری دو مرد قدرتمند غول‌های سیلیکون ولی ایجاد کرد. 

این دو مدیر، در حالی پشت میز کنار پنجره در این رستوران نشسته بودند و نوشیدنی‌شان را می‌نوشیدند که شرکت‌های‌شان درگیر مذاکراتی پرتنش برای تجدید یکی از پردرآمدترین معاملات تجاری تاریخ بودند؛ معامله‌ای که بر اساس آن، جست‌وجوگر گوگل به عنوان پیش‌فرض روی آیفون و سایر دستگاه‌های اپل قرار می‌گرفت. قرارداد تجدید شده، میلیاردها دلار برای هر دو شرکت ارزش داشت و وضعیت آنها را در صدر صنعت فناوری مستحکم کرد.

حالا این مشارکت در معرض خطر قرار گرفته است. بنا به گزارش نیویورک تایمز، سه شنبه گذشته، وزارت دادگستری آمریکا یک شکایت مهمی را علیه گوگل مطرح کرد که بزرگ‌ترین پرونده ضد انحصار دولت آمریکا در دو دهه گذشته محسوب می‌شود. محور این شکایت نیز همین همکاری است که از آن به عنوان نمونه‌ای از تاکتیک‌های غیرقانونی گوگل برای محافظت از انحصار و سرکوب رقابت در جست‌وجوی وب یاد شده است.

بررسی این قرارداد همکاری که 15 سال پیش منعقد شده و دو شرکت تا کنون چندان درباره آن صحبت نکرده‌اند، نمایانگر روابط ویژه بین دو تا از پرارزش‌ترین شرکت‌های سیلیکون‌ولی است؛ اتحادی نامعمول بین رقبا که مقامات رگولاتوری می‌گویند به طور غیرمنصفانه، جلوی رشد شرکت‌های کوچک‌تر را گرفته است.

بروس سول (Bruce Sewell) که از سال 2009 تا 2017 میلادی مشاور عمومی اپل بوده است، می‌گوید: ما در سیلیکون ولی، یک اصطلاح عجیب داریم؛ «هم‌-رقابت» (co-opetition). یعنی شرکت‌ها در عین رقابت شدید و بی‌رحمانه، همکاری‌های لازم را با هم انجام می‌دهند.

در مورد دو شرکت بزرگ سیلیکون ولی‌ نیز اتفاق مشابهی افتاده است. اپل و گوگل، در همان زمانی مشغول همکاری بودند که تیم کوک، گوگل را به نظارت روی مصرف کنندگان برای رونق دادن به تبلیغات اینترنتی متهم می‌کرد. حتی آن زمانی که استیو جابز، هم‌بنیان‌گذار اپل، پس از اینکه فهمید گوگل در حال ساخت رقیبی برای آیفون است و وعده داده بود که علیه گوگل جنگ هسته‌ای به راه خواهد انداخت، این دو شرکت داشتند روی آیفون همکاری می‌کردند.

اپل و آلفابت (شرکت مادر گوگل) روی هم بیش از 3 تریلیون دلار ارزش دارند و در بسیاری از حوزه‌ها، مانند گوشی‌های هوشمند، نقشه‌های دیجیتال و لپ‌تاپ با هم رقابت می‌کنند. اما این دو، می‌دانند که وقتی به سودشان باشد، چگونه با طرف مقابل، مهربانانه رفتار کنند و معامله‌های اندکی بوده که به اندازه قرارداد جست‌وجوی آیفون، برای هر دو طرف معامله، سود داشته باشد.

بنا به اعلام وزارت دادگستری ایالات متحده در شکایت مذکور، امروزه تقریبا نیمی از کل ترافیک جست‌وجوی گوگل، از دستگاه‌های اپل می‌آید و از دست رفتن قرارداد با اپل، درون گوگل به عنوان وضعیت قرمز قلمداد می‌شود. 

این وزارتخانه افزوده است: وقتی کاربران آیفون روی گوگل جست‌وجو می‌کنند، تبلیغاتی را درون نتایج جست‌وجو می‌بینند که کسب‌وکار گوگل را به پیش می‌راند. کاربران همچنین از این طریق  می‌توانند به سایر محصولات گوگل، مانند یوتیوب بروند.
یکی از مدیران اجرایی سابق گوگل که خواسته نامش افشا نشود؛ چون اجازه صحبت درباره این قرارداد را نداشته، می‌گوید که تصور از دست رفتن ترافیک اپل، برای گوگل هراس آور است.

وزارت دادگستری، با این استدلال که چنین توافق‌هایی، به گوگل کمک کرده که 92 درصد کل جست‌وجوهای اینترنتی دنیا را به خود اختصاص دهد، خواستار صدور دستور قضایی برای ممانعت از ورود گوگل به قراردادهای مشابه با قرارداد اپل شده است.

کسب‌وکارهای آنلاینی مانند Yelp و Expedia اغلب از تسلط انحصاری گوگل بر صنعت جست‌وجو گلایه می‌کنند و می‌گویند که این تسلط به گوگل امکان داده که حتی وقتی مردم، نام خود را جست‌وجو می‌کنند، هزینه‌های تبلیغاتی را اعمال کند و مصرف‌کنندگان  را به سوی محصولاتش، ازجمله Google Maps هدایت کند. مایکروسافت نیز که خود، دو دهه پیش درگیر پرونده ضد انحصار مشابهی بود، به مقامات رگولاتوری انگلستان گفته است که اگر موتور جست‌وجوگر بینگ روی آیفون و آیپد گزینه پیش فرض بود، درآمد تبلیغاتی بیشتری کسب می‌کرد.

اپل در ازای قراردادن موتور جست‌وجوی گوگل در محصولاتش، هم اکنون سالانه بین 8 تا 12 میلیارد دلار از گوگل دریافت می‌کند؛ در حالی که این مبلغ در سال 2014 میلادی حدود یک میلیارد دلار در سال  بوده است. این مبلغ حدود 14 تا 21 درصد سود سالانه اپل را شامل می‌شود و این، پولی نیست که اپل به سادگی از خیر آن بگذرد.

در واقع، تیم کوک و سوندار پیچای، دوباره در سال 2018 با هم دیدار کردند و درباره روش‌های افزایش درآمد از محل جست‌وجو به مذاکره پرداختند. بنا به شکایت وزارت دادگستری، بعد از این جلسه، یکی از کارمندان ارشد اپل، خطاب به همتای خود در گوگل نوشته است: چشم‌انداز ما این است که طوری با همدیگر کار کنیم، که انگار هر دو یک شرکت هستیم.

اجبار دستگاه قضایی به قطع این همکاری، به معنی از دست رفتن درآمد هنگفت و سهل‌الوصولی برای اپل خواهد بود. اما خطر این تصمیم برای گوگل بسیار بیشتر است، زیرا نخواهد توانست ترافیک از دست رفته را جبران کند. چنین اتفاقی، اپل را به ایجاد یا خریداری یک موتور جست‌وجو تشویق خواهد کرد و این تهدیدی جدی برای گوگل خواهد بود. بسیاری از مدیران گوگل معتقدند که اپل یکی از معدود شرکت‌هایی در جهان است که می‌تواند یک جایگزین خوبی برای موتور جست‌وجوی گوگل ارایه کند. گوگل همچنین نگران است که بدون این توافق، اپل کار را برای کاربران آیفون در استفاده از موتور جست‌وجوی گوگل دشوارتر کند.


گوگل، با وجود اینکه رقم پرداختی‌اش به اپل مدام بالا می‌رود، بارها گفته است که تسلطش بر بازار جست‌وجوی اینترنت، تنها به این دلیل است که مصرف‌کنندگان این محصول را ترجیح می‌دهند، نه به این دلیل که او مشتریان را خریداری می‌کند. این شرکت معتقد است که وزارت دادگستری ایالات متحده یک تصویر ناقص از وضعیت ساخته و همکاری این شرکت با اپل، با اقدام کوکاکولا که به سوپرمارکت‌ها پول می‌پردازد تا محصولش در بهترین جایگاه قفسه‌ها قرار بگیرد، فرقی ندارد.از سوی دیگر، گوگل در دفاع از خود گفته است که موتورهای جست‌وجوی رقیب مانند بینگ مایکروسافت نیز توافق‌نامه‌های اشتراک درآمد با اپل دارند تا به عنوان گزینه دوم جست‌وجو روی آیفون قرار بگیرند. علاوه براین، اپل به کاربران امکان تغییر موتور جست‌وجوی پیش‌فرض را می‌دهد که البته افراد اندکی اقدام به جایگزین کردن محصول گوگل می‌کنند.