کرونا و تحریم تولید گوشی را به تاخیر انداخت

آی‌تی‌من- چند روز قبل دو تلفن همراه به عنوان گوشی‌های تولید شده توسط یک شرکت ایرانی برای نخستین بار در فضای توییتر رونمایی شد. گوشی‌هایی که ظرف مدت زمان کوتاهی، ماجرای شباهت آنها با یک نمونه چینی، حاشیه ساز شد.

معاون نوآوری و فناوری وزیر ارتباطات معتقد است، مساله شباهت این دو گوشی باید کارشناسی شود، اما زمانی که بحث تولید به میان می‌آید منظور این نیست که حتماً از همان مراحل اولیه توقع داشته باشیم گوشی در قالب CKD (کاملاً قطعه قطعه شده) تولید شود. بسیاری از محصولات ابتدا به صورت کامل از مبدأ خریداری و پس از سنجیدن بازار و میزان تقاضایی که برای خرید آن وجود دارد، برنامه ریزی برای حرکت به سوی تولید در قالب SKD (نیمه قطعه قطعه شده) و CKD انجام می‌شود.

ستار هاشمی، معاون نوآوری و فناوری وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در گفت وگو با ایرنا به تشریح وضعیت تولید تلفن همراه بومی پرداخت و به ابهامات موجود پاسخ گفت.

 دو تلفن همراه از برند صاایران رونمایی شد که شباهت زیادی به یک گوشی خارجی دارد. شخص مسئولی درباره آن صحبت نکرد و اظهارنظرها درباره این شباهت صرفاً در فضای مجازی و بین کاربران انجام شد. آن ها اعتقاد دارند گوشی ها، ساخت داخل نیست و به صورت کامل و «CBU» از کشور چین خریداری شده است. شما به عنوان راهبر در تولید گوشی بومی دراین باره چه نظری دارید؟
توافق اولیه بین ایرانسل و صاایران تحویل یک محموله چند هزار تایی تلفن همراه بود تا بر اساس آن تقاضای بازار سنجیده و برنامه ریزی برای تولید انجام شود. گوشی های تحویل شده بر قالب CBU (گوشی کامل) است. زمانی که صحبت از تولید می کنیم منظورمان این نیست که همه چیز را خودمان از ابتدا تولید کنیم، چراکه ممکن است محصول تولیدی بازار نداشته باشد و خریداری برای آن پیدا نشود.

 این شیوه کاملاً مرسوم است که محصولات تولیدی را ابتدا در قالب CBU (کامل) خریداری و وارد بازار کنند و پس از دریافت واکنش بازار، متناسب با آن برای طراحی و تولید گام بردارند.

  این تلفن همراه از کشور چین خریداری و با برند صاایران وارد کشور شده تا با مشارکت اپراتورها به مردم فروخته شود. همان طور که گفتید این روالی برای آغاز حرکت به سمت تولید بومی و سنجیدن بازار است. چرا در ابتدا این مساله هم به صورت شفاف به مردم گفته نشد؟ چرا این طور اعلام شد که گوشی کاملاً داخلی قرار است وارد بازار شود؟ این باعث ایجاد بدبینی مردم نمی شود؟ اصلاً اشکالی دارد ما توانایی تولید محصولی را نداشته باشیم و سعی کنیم هرقدر دیر در مسیر رسیدن به آن حرکت کنیم؟
زمانی که گوشی تلفن همراه در قالب CBU تهیه می شود، ممکن است شباهت هایی با محصولات دیگر داشته باشد. این که تلفن همراه «ری برند» است را نمی دانم باید کارشناسان در این خصوص نظر بدهند. برندهای زیادی هستند که طراحی مدنظر خودشان را به کارخانه ای می دهند تا آن را تولید کند؛ مانند آنر. طبق برنامه ای که صاایران به ما داده است، در یک افق ش۶ ماهه باید CKD تولید کنند ما حمایت های خود را ادامه دهیم؛ دغدغه اصلی ما این است.

به درست یا غلط بودن این مساله ورود نمی کنم اما در ادبیات تولید، حتی CBU نیز به عنوان تولید تلقی می شود. تولیدکنندگان کارشان را با CBU آغاز می کنند، بعد به سمت SKD می روند و در مرحله آخر به CKD می رسند.

دغدغه مردم نسبت به تولید داخل را می فهمیم و متوجه حساسیت آن ها هستیم، چراکه در برخی موارد خاطره خوشی از تولید داخلی ندارند، اما لازم است به این نکته تأکید کنم اگر تولید کنندگان داخلی بر اساس زمان بندی که برای شان تعریف شده کار را پیش نبرند، شامل حمایت های ما نخواهند شد.

  از ۱۴ سال قبل زمزمه های تولید گوشی تلفن همراه آغاز شد. هدف گذاری به این شکل بود که بتوانیم سالانه ۲.۵ میلیون گوشی تولید کنیم و به همین واسطه اولین خط تولید در شیراز راه اندازی شد. همان زمان اعلام کردند که قصد ندارند جلوی واردات گوشی را بگیرند و گوشی ساخت داخل باید به شکل طبیعی رشد کند. رویکرد ما در تولید گوشی بومی هنوز هم تقریباً شبیه همان ۱۴ سال قبل است، اگر این راه درست بوده چرا هنوز نتوانستیم به نتیجه مطلوب برسیم. با توجه به این که آن زمان حتی تحریم ها نیز به این قوت وجود نداشتد؟
ما به سمت تولید گوشی پیش رفته ایم و از مسایلی که درگذشته مانع از رشد تولید گوشی داخلی شده است، درس گرفته ایم؛ اما نکاتی باعث شد آن طور که انتظار می رفت به موفقیت ۱۰۰ درصدی نرسیم. نکته اول این است در حوزه فناوری اطلاعات و خصوصاً ارتباطات، تغییرات تکنولوژی به شدت زیاد و دوره حیات فناوری بسیار کوتاه است. همین مساله رقابت در این حوزه را سخت می کند.

نکته دوم «رجیستری» است طرحی که درگذشته وجود نداشت. طرحی که پیش نیاز موفقیت در تولید گوشی داخلی است. این طرح از قاچاق کالا جلوگیری می کند، مقوله ای که در تضاد کامل با تولید است. باور ما این است که نگاه سلبی در بحث تولید پاسخ نمی دهد چراکه این نگاه فضای انحصاری و بدون رقیب را برای تولیدکننده ایجاد می کند و او با داشتن یک بازار ثابت و همیشگی، انگیزه و رغبت خود را برای تحقیق و توسعه از دست می دهد. این مساله کیفیت محصول را از بین می برد.

رجیستری یکی از پیش نیازهای مهم باندلینگ است که امروز فراهم شده است. به این صورت که اگر فرد یا خانواده ای گوشی تولید داخل را خریداری کند، می تواند از امکانات و ظرفیت های ویژه ای که توسط اپراتورها برای شان در نظر گرفته شده، استفاده کند.

نکته سوم این است که قانون گذار افق ۱۴۰۴ را تعیین کرده و بر مبنای آن سهم بازار برای تولید گوشی داخلی را ۲۰ درصد در نظر گرفته است؛ این نشان می دهد قانون گذار در پی حذف گوشی خارجی نیست چون بر اساس تجربیات گذشته می داند اگر به سمت حذف بقیه تولیدکنندگان برود، امکان ارتقای کیفیت را از دست می دهد.

   پس ما با درس گرفتن از گذشته و با در نظر گرفتن مشوق هایی تصمیم گرفتیم به سمت تولید گوشی برویم؟
بله. مطالعه بازار نشان می دهد ما در بحث گوشی های میان رده به پایین می توانیم ورود کنیم و بازار خوبی داشته باشیم.

  وزارت ارتباطات برای شتاب گرفتن روند تولید گوشی همراه داخلی چه اقداماتی انجام داد؟
اولین قدمی که خانواده ارتباطات در این راه برداشت، ورود به مساله تعرفه گذاری بود. قبل از امضای تفاهم نامه در کتاب مقررات صادرات و واردات، ردیف تعرفه مشخصی برای تولید گوشی وجود نداشت. با هماهنگی وزارت صمت، فضای قانونی برای تولید گوشی داخلی مشخص شد.

در قدم دوم به سمت یکسان سازی تعرفه ها رفتیم. تعرفه قطعاتی که امکان واردات آن وجود داشت، ۱۵ درصد و تعرفه واردات گوشی به صورت CBU (گوشی کامل) ۵ درصد بود که عملا به ضرر تولید کننده داخلی بود. به همین دلیل تعرفه واردات قطعات موبایل به ۵درصد کاهش داده شد تا مزیت اقتصادی برای تولید کننده ایجاد شود.  

در گام بعدی، ظرفیت های وزارت ارتباطات را فعال کرده و امکان استقرار تولیدکنندگان را در پارک فناوری سجاد و منطقه ویژه پیام فراهم کردیم.

در نظر گرفته شدن تولید گوشی همراه داخلی به عنوان طرح ملی، جزو کارهای دیگری بود که با همراهی صندوق نوآوری و شکوفایی پیش بردیم تا به واسطه آن تولید گوشی جزو طرح های ملی به حساب بیاید و آن ها بتوانند از تسهیلات کم بهره صندوق نوآوری و شکوفایی استفاده کنند.

  دی ماه سال گذشته تفاهم نامه ای با مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان بین معاونت نوآوری وزارت ارتباطات، پست بانک و دو اپراتور همراه اول و ایرانسل به امضا رسید. تا به واسطه آن تولید گوشی داخلی سرعت بگیرد و اپراتورها بتوانند با این مشوق، گوشی های تولید داخلی را خریداری کرده و به صورت قسطی و با تسهیلات به مردم بفروشند. آیا از آن زمان تا الآن که ۹ ماه از زمان تفاهم نامه گذشته، اتفاقی رخ داده است؟
شیوع کرونا باعث شد تولید گوشی تلفن همراه با سرعت مورد انتظار ما پیش نرود. به دلیل بسته شدن مرزها امکان تأمین قطعات اولیه به تعویق افتاد و عملاً یک برهه زمانی طولانی از این ۹ ماه را از دست دادیم. تحریم های غیرانسانی و نوسانات ارز، رویکرد سرمایه گذاران را به شدت تحت تأثیر خود قرار داد. همین مسایل مسیر حرکت به سمت تولید گوشی داخلی را کند کرد. قرار بود سالانه ۴۰۰ هزار گوشی تولید شود که این اتفاق به دلایلی که مطرح کردم، رخ نداد. البته من هنوز امیدوارم که تا آخر سال بتوانیم ۴۰۰ هزار گوشی تولید کنیم.

قرار شد ۲۰۰ میلیارد به اپراتورها تعلق بگیرد تا تلفن همراه تولید داخل را از تولیدکننده به صورت نقد خریداری کنند و آن را با تسهیلات به مردم به فروش برسانند. برآورد قیمتی که از گوشی ها داشتیم قیمت حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بود. اگر به هرکدام از اپراتورها ۱۰۰ میلیارد تعلق می گرفت، تقریباً هر کدام می‌توانستند ۱۰۰ هزار گوشی تلفن همراه خریداری کنند. این سرمایه گذاری درواقع برای تحریک آخرین حلقه زنجیره ارزش یعنی مصرف کننده بود که بدون واسطه، گوشی را باقیمت مناسب تحویل بگیرد. تمام کارهای مربوط به تحویل تلفن همراه را انجام دادیم و اکنون حتی سکوی فروش تسهیلاتی تلفن همراه هوشمند تولید داخل نیز برای تحویل گوشی تلفن همراه توسعه داده شده و آماده ثبت درخواست ها است.

  چند روز قبل وزیر ارتباطات از مشوق ۵۰۰ میلیارد تومانی صحبت کرد. این یک قرارداد دیگر است؟
پس از امضای تفاهم نامه، به واسطه خروج شرکت های سامسونگ و LG از ایران، ارز کمتری نسبت به گذشته از کشور خارج می‌شد. به همین دلیل تصمیم گرفتیم بخشی از این مابه التفاوت را به تولید گوشی داخلی اختصاص بدهیم. به دنبال تخصیص ٧٠٠ میلیارد تومان تسهیلات برای این اقدام از سوی سازمان برنامه و بانک مرکزی هستیم.

  خروجی این میزان هزینه و تفاهم، چند گوشی بوده است؟
حدود ۷۰ هزار گوشی.

  رویکرد بخش خصوصی به تولید بومی چطور بود؟
پس از اقداماتی که از سوی وزارت ارتباطات برای تسهیل کارها در نظر گرفته شد، بخش خصوصی مطمئن شد که عزم و اراده‌ای خوبی از سوی حاکمیت برای این کار وجود دارد. به همین دلیل تمام قد پای کار ایستادند و همین مساله تا الان کار را جلو برده است.

  کدام شرکت ها اکنون در حال آماده سازی خط تولید هستند؟
شرکت GLX از گذشته خط تولید گوشی تلفن داشته و کارش را مانند گذشته پیش می برد. شرکت G+ پس از خروج شرکت LG از کشور کار خود را آغاز کرد که در سیرجان مستقر است. این مجموعه تعاملات خود را برای راه اندازی و نصب خط تولید انجام داده و در کارشان بسیار جدی هستند. این شرکت تعدادی گوشی را به بازار ارائه داده است و برای رسیدن به CKD برنامه زمان‌بندی دارند.

مجموعه «ارگ جدید» در تولید مودم داخلی بسیار موفق بوده و بازار خاص خود را دارد. این شرکت اکنون در حال راه اندازی خط تولید گوشی تلفن همراه داخل کشور است. آن‌ها در شهر بم مستقر هستند.

شرکت «اورود» در تولید فیچر فون (گوشی دکمه ای) سابقه خوبی دارد و اکنون پای جدی جلسات ما برای تولید گوشی هوشمند داخلی هستند. آن ها در چین خط تولید دارند و در حال آوردن این خط تولید به داخل کشور و استقرار در پاکدشت هستند.

مجموعه نارتب که تولیدکننده لپ‌تاپ است نیز خط تولید گوشی داخلی را در مراغه راه اندازی کرده است. مجموعه دیگری نیز در حال همکاری در این حوزه است و حتی صادرات تلفن همراه به کشورهای دیگر را نیز جزو برنامه‌های خود دارد.