سرانجام طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی چه شد؟

آی‌تی‌من-  سال 13۹۵ بود که طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی نخستین‌بار در مطب پزشکان طرف قرارداد سازمان تامین اجتماعی برای تسهیل روند کاری داروخانه‌ها و مراکز پاراکلینک راه‌اندازی شد.
اما اجرای کامل طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی به طور رسمی در اسفند ۹۷ در ۳۱ استان و یک شهرستان کلید خورد و به مرور زمان به شهرستان‌های دیگر نیز توسعه یافت به طوری که آبان‌ماه ۹۸ «طاهر موهبتی» مدیرعامل سازمان بیمه سلامت از از اجرا طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در ۲۳۵ شهر خبر داد و گفت:‌ زیرساخت‌های آن تا پایان سال در همه شهرهای کشور آماده خواهد شد؛ ضمن اینکه رسیدگی الکترونیکی اسناد بستری نیز در ۴۴۰ بیمارستان در حال اجراست.

الزامات قانونی اجرای طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه آمده است. در ماده ۷۴ برنامه ششم توسعه درباره نسخه‌نویسی الکترونیکی آمده: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با هدف ارائه خدمات الکترونیکی سلامت مکلف است در مدت دو سال اول اجرای قانون برنامه نسبت به استقرار سامانه پرونده الکترونیکی سلامت ایرانیان و سامانه‌های اطلاعاتی مراکز سلامت با هماهنگی پایگاه ملی آمار ایران و سازمان ثبت احوال کشور با حفظ حریم خصوصی، منوط به اذن آنها و محرمانه بودن داده‌ها و با اولویت شروع برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع اقدام کند. علاوه بر این، طرح نسخه‌نویسی الکترونیکی در طرح تحول سلامت نیز مورد تاکید قرار گرفته بود.

براساس آمار اعلام شده از سوی سازمان بیمه سلامت، در حال حاضر ۶۰ درصد از حدود ۱۷ هزار پزشکی که با سازمان بیمه سلامت  قرارداد دارند، یعنی ۱۰ هزار و ۵۰۰ مطب پزشکی در حال ارسال آنلاین نسخه‌های پزشکی‌ به این سازمان هستند.

همچنین از مجموع حدود ۱۳ هزار داروخانه طرف قرارداد با سازمان بیمه سلامت، ۴ هزار و ۶۰۰ مورد در حال انجام نسخه‌پیچی‌های الکتریکی در بحث آزمایشگاهی و تصویربرداری و داروخانه‌ها هستند.
علاوه بر این، طرح نسخه الکترونیکی در ۷۷ بیمارستان تأمین اجتماعی، همه بیمارستان‌های تأمین اجتماعی در تهران و بیش از ۳۰۰ مرکز سرپایی در سراسر کشور اجرایی شده و احراز هویت افراد بدون دفترچه و فقط از طریق کد ملی آنها انجام می‌شود. البته سازمان تامین اجتماعی اعلام کرده به دلیل مشکلاتی مانند نبود دارو در مراکز درمانی همچنان نیازمند استفاده از نسخه‌های دستی هستیم. 

 محقق شدن نسخه الکترونیکی در ۱۰۰ درصد بخش دولتی
موهبتی تیرماه امسال اعلام کرد: نسخه‌نویسی الکترونیکی در سه ماه اخیر با اتفاقات خوبی در توسعه زیرساخت‌ها همراه بوده است، زیرا در سال گذشته در سازمان بیمه سلامت به صورت آزمایشی فعالیت داشته‌ایم، اما امسال زیرساخت بهتری برای نسخه‌نویسی الکترونیکی به وجود آمد به طوری که در حال حاضر از مجموع ۱۷ هزار طرف قرارداد، ۹ هزار قرارداد دیگر متصل به نسخه‌نویسی الکترونیکی شدند، این یعنی نسبت به اوایل سال با پیشرفت چشمگیری روبه‌رو شده‌ایم.

مدیرعامل سازمان بیمه سلامت افزود: نسخه‌نویسی و نسخه‌پیچی الکترونیکی در بیمارستان‌ها توسط سامانه تبادل اسناد صورت می‌گیرد، همچنین این موضوع در همه بیمارستان‌ها به غیر از بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی محقق شده است به طوری که امسال در نظر داریم در بخش غیردولتی و بخش خصوصی سامانه تبادل اسناد را مستقر کنیم؛ خوشبختانه نسخه‌نویسی و نسخه‌پیچی الکترونیکی در بخش دولتی ۱۰۰ درصد محقق شده است.

 مزایای استفاده از نسخه الکترونیکی
کارشناسان معتقدند مزایای نسخه الکترونیکی  علاوه بر افزایش دقت و صحت در تولید نسخه، باعث تسهیل در روند کاری داروخانه‌ها و مراکز پاراکیلینیک می‌شود. علاوه بر این نسخه الکترونیکی، امکان مشاهده اطلاعات هویتی و اقلام تجویز شده را فقط با کد ملی بیمار در مراکز مختلف فراهم می‌کند و دیگر نیازی نیست دوباره اطلاعات بیمار در سیستم‌های درمان سازمان‌های بیمه‌گر ثبت شود.

اما یکی دیگر از مزایای نسخه الکترونیکی این است که با ثبت این نسخه توسط پزشکان طرف قرارداد، علی‌الحساب ۶۰ درصد حق‌الزحمه پزشکان به صورت برخط در پایان هر روز به حساب آنها واریز می‌شود. این اتفاق برای داروخانه‌ها نیز قابل انجام است. به طوری که پرداخت علی‌الحساب به صورت روزانه به داروخانه‌های طرف قرارداد سازمان‌های بیمه‌گر نیز پس از دریافت امضای دیجیتال از سازمان نظام پزشکی برای مسئولان فنی و تایید الکترونیکی نسخ در دستور کار قرار دارد و در برخی از داروخانه‌های استان‌ها نیز  این طرح عملیاتی شده است.

یکی دیگر از مزایای نسخه الکترونیکی این است که با ثبت این نسخه توسط پزشکان طرف قرارداد، علی‌الحساب ۶۰ درصد حق‌الزحمه پزشکان به صورت برخط در پایان هر روز به حساب آنها واریز می‌شود. این اتفاق برای داروخانه‌ها نیز قابل انجام است.

علاوه بر این، با اجرای طرح نسخه الکترونیکی مشکل بدخطی برخی از پزشکان نیز حل شده است. گاه خود پزشکان طوری نسخه را می نویسند که حتی بعدها خود آنها نیز قادر به خواندنش نیستند و در نهایت با هنر داروسازان و نسخه پیچان است که این مشکل حل شده و نسخه خوانده می‌شود . این موضوع گاه سبب خطاهای پزشکی نیز می‌شود زیرا بسیاری از داروخانه‌ها نمی‌توانند نسخه پزشک را بخوانند.

مهرداد نادری‌فر، مدیرکل امور اجتماعی استانداری همدان در این باره اجرای طرح نسخه الکترونیکی گفته، خطاهای نسخه‌خوانی به شدت کاهش می‌یابد و با انتقال اطلاعات بیمار در سیستم، روند درمانی به خوبی پیش می‌رود و سوابق درمانی بیمار برای پزشک نیز مشخص است.

در واقع نسخه الکترونیکی، سابقه مصرف دارویی بیمار را نیز مشخص می‌کند. آن هم زمانی که بیمار باید به پزشکان مختلفی مراجعه کند. در این صورت، پزشکان به راحتی با روند تجویز دارویی بیمار آشنا شده و حتی متوجه می‌شوند که بیمار در حال حاضر چه داروهایی دیگری را مصرف می‌کند. در این صورت پزشک می‌تواند این سابقه را در تجویز خود لحاظ کرده با تداخل دارویی یا مشکلاتی از این دست جلوگیری کند.

 حذف هزینه‌های دفترچه کاغذی
اما حذف دفترچه‌های کاغذی و جلوگیری از مصرف کاغذ را شاید یکی از مهمترین نتایج اجرای این طرح دانست که اهمیت به سزایی دارد. البته در این میان هزینه صدور دفترچه کاغذی نیز حذف می‌شود. براساس آمارهای ارائه شده از طرف سازمان بیمه سلامت، در سال ۹۶ حدود ۸۰ میلیارد تومان برای ۲۰ میلیون دفترچه کاغذی بیمه سلامت ‏هزینه شده است.

 جلوگیری از قاچاق دارو
علاوه بر این، نسخه‌نویسی الکترونیکی می‌تواند از قاچاق دارو نیز جلوگیری کند. مهدی قنادی مدیرکل نظارت بر خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران چندی پیش درباره اجرای طرح نسخه‌نویسی گفته بود، پیش از اجرای نسخه‌نویسی الکترونیکی، نسخ به صورت کاغذی و در قالب سی دی در سامانه‌های الکترونیکی سازمان ثبت می‌شد اما اکنون این اقدام با سهولت و دقت بیشتر انجام می‌شود به گونه‌ای که به صورت غیرحضوری و براساس مستندات موجود، اقدامات پزشک به طور دقیق مشخص می‌شود.

به گفته وی قاچاق دارو معضلی است که با کنترل خدمات سلامت از جمله نسخه‌نویسی الکترونیکی می‌توان تا حدود زیادی از این موضوع جلوگیری کرد.

علاوه بر این گفته می‌شود طرح نسخه الکترونیکی در کاهش بیماری کرونا نیز موثر بوده به طوری که وقتی دفترچه‌های کاغذی از گردونه خارج شوند عملا وسایل فیزیکی کمتر جابه‌جا می‌شود و این در جلوگیری از شیوع بیماری کرونا موثر است.

 مشکلات توسعه نسخه الکترونیکی
اگرچه نسخه‌نویسی الکترونیکی در طول دو سال اخیر توسعه خوبی داشته اما وجود برخی از مشکلات سبب شده است تا توسعه آن در سراسر کشور فراهم نشود.

به گفته موهبتی، رشد ناکافی دولت الکترونیکی یکی از این دلایل است که البته این اشکالات در ابتدای راه الکترونیکی شدن طبیعی است. تغییر این رفتار زمان می‌برد و خوشبختانه پیش‌بینی سازمان بیمه سلامت ایران که پوشش 80 درصدی تا پایان سال بود که با توجه به شیوع کرونا، تسریع شده است.