مواجهه هوش مصنوعی با یک زمستان دیگر

آی‌تی‌من- از آنجا که در روزهای نخست پیدایش هوش مصنوعی این فناوری با سقوط همراه بود، به نظر می رسد با پیشرفت های فناوری اخیر باز هم ممکن است این فناوری را به ورطه سقوط بکشاند و به الگوی رشد و توسعه سریع آن پایان دهد. برخی دانشمندان با ارایه چنین استدلالی معتقدند که زمستان دوباره هوش مصنوعی بازمی گردد. 

زمستان هوش مصنوعی چیست؟
انسان ها از هزاران سال پیش توانایی و قدرت هوش مصنوعی را درک کرده بودند. به طور مثال، یونانیان باستان معتقد بودند که یک ماشین برنز به نام «تالوس» جزیره کرت را از مهاجمان دریایی محافظت خواهد کرد. اما هوش مصنوعی تازه از نیم قرن پیش هویدا شده و خود را از قلمرو افسانه ای به دنیای واقعی کشانده است. 

هوش مصنوعی با کمک دانشمند مشهور کامپیوتر یعنی آلن تورینگ در سال 1950 به منصه حضور رسید و بنیاد تورینگ برای پاسخ به این سوال که «آیا ماشین ها هم می توانند فکر کنند» خشت بنای هوش مصنوعی را گذاشت. 

در آن زمان، آمریکا درگیر جنگ سرد بود. نمایندگان کنگره تصمیم گرفتند به عنوان بخشی از یک استراتژی امنیتی بزرگتر، سرمایه گذاری کلانی روی هوش مصنوعی انجام دهند. تاکید بیشتر در آن زمان، ترجمه به ویژه از زبان روسی به انگلیسی و انگلیسی به روسی بود. 

به گفته جان هاچینس، متخصص رایانش، سال های 1954 تا 1966 تاریخ ترجمه

ماشینی نامیده می شود که دهه خوش بین کننده ای بود، زیرا بسیاری از دانشمندان برجسته معتقد بودند که دستیابی به پیشرفت ها در این دوره خیلی عمیق تر بود و سرمایه گذاری بسیار زیادی نیز در این دوره صورت گرفت. ولی این پیشرفت ها به اندازه سرعتی که وعده شده بود، نبود. 

در سال 1966 هفت دانشمند از کمیته مشورتی رایانش زبان اتوماتیک گزارشی را با دستور دولت آمریکا منتشر کردند که نشان می داد ترجمه ماشینی خیلی کندتر، گران تر و با دقت کمتری از ترجمه انسانی انجام شده است. همین امر موجب شد که بودجه این پروژه به طور ناگهانی لغو شد و به قول هاچینس، ترجمه ماشینی بعد از یک دهه به یک پایان مجازی دچار شد. اما این ماجرا به همین جا ختم نشد و وضع بدتر هم شد. 

در سال 1969 کنگره آمریکا به آژانس پروژه های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی یا دارپا مجوز داد که تنها تحقیقات فناورانه را تامین مالی کند که تاثیر مستقیمی روی برنامه های نظامی دارد و این پروژه های علمی یک پروژه هوش مصنوعی را نیز دربرداشت که دارپا آن را تعریف کرده بود. براساس تاریخ رایانش دانشگاه واشنگتن که شامل اطلاعات و یادگیری ماشینی میشود که در این دوران ظهور پیدا کرده اند، در دوران زمستان هوش مصنوعی، برنامه تحقیقاتی هوش مصنوعی محور برای اجرا شدن مجبور بودند نام های دیگری به خود بگیرند؛ در غیر این صورت توجیه مالی نداشتند و منابع مالی به آنها تخصیص داده نمی شد.

در اواخر دهه 1970 هوش مصنوعی با موفقیت ماشین «لیسپ» که یک ایستگاه کاری موفق، کارآمد و گران قیمتی بود، توانست جان تازه ای به هوش مصنوعی بدهد.

بسیاری از دانشمندان معتقد بودند که «لیسپ» آینده سخت افزار هوش مصنوعی را رقم خواهد زد. ولی باز هم اواخر دهه 1980 با افزایش کامپیوترهای دسکتاپ، منابع مالی دولت به سمت کامپیوتر سوق پیدا کرد و دوباره هوش مصنوعی به انزوا کشیده شد و امیدها در مورد این فناوری به ناامیدی تبدیل شد. 

این دومین ضربه سرد به هوش مصنوعی بود که تا نیمه دهه 1990 نیز کشیده شد و امید محققان برای ادامه راه این حوزه به دلسردی منجر شد. اما دو دهه گذشته، دوران خوش بینی بی نظیری در مورد هوش مصنوعی بود. 

پیشرفت های سخت افزاری مثل ریزپردازنده های قدرتمند و تکنیک های جدید به ویژه در عرصه یادگیری عمیق، منجر به شکل گیری هوش مصنوعی ای شد که هم توجه مصرف کنندگان و هم تامین کنندگان را به خود جلب کرد. 

شبکه عصبی مصنوعی یکی از شاخه های هوش مصنوعی است که می تواند از نمونه های موجود تجربه کسب کند و خود را آموزش دهد و در نهایت یاد بگیرد. به عنوان مثال، می توانید هزاران تصویر را با برچسب گربه و غیر گربه در اختیار یک شبکه عصبی مصنوعی قرار دهید تا با بررسی خودکار، خودش یاد بگیرد که گربه را از غیر گربه تشخیص دهد. 

استراتژی های یادگیری عمیق نیز شامل فناوری نوظهوری است که مربوط به اطلاعات زیستی و فارماکولوژی و پردازش زبان طبیعی می شود و هم اکنون در دستیارهای صوتی مثل الکسای آمازون و ابزارهای گوگل هوم و حتی در چشم های مکانیکی خودروهای خودران مورد استفاده قرار می گیرد.

آیا زمستان هوش مصنوعی دیگری در راه است؟
به نظر می رسد که امروزه خودروهای خودران دانشمندان را به این فکر انداخته است که باز هم زمستان دیگری در راه است. در سال 2015، ایلان ماسک، بنیانگذار تسلا اعلام کرد که در سال 2018 خودروهای کاملا خودران خیابان های دنیا را به تسخیر درخواهند آورد. جنرال موتورز پیش بینی کرد که این اتفاق در سال 2019 خواهد افتاد و فورد سال 2021 را برای این اتفاق پیش بینی کرده است. اما این پیش بینی ها همه اشتباهند. 

با اتفاقات اخیری که در مورد خودروهای خودران پیش آمده است، باز هم به نظر می رسد که زمستان دیگری برای هوش مصنوعی در راه است: یک مسافر در ماه مارس توسط خودروی بدون راننده اوبر در آریزونا با یک اتوبوس تصادف کرد و جان خود را از دست داد. 

به گفته فیلیپ پیکنیفسکی، یکی از منتقدان هوش مصنوعی، یادگیری عمیق در سال های اخیر با سکسکه ای همراه بوده و پیشرفت آن در سال های اخیر خیلی کند شده است و این نیز نشانه ای از زمستان هوش مصنوعی است.