محمد سلطانی رییس مرکز راهبردی فناوری‌های همگرا معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری فعالیت های این مرکز در سال 97 را در چند بخش طبقه بندی کرد و در توضیح هر بخش بیان کرد: محصولات جدید عموماً حاصل همگرایی چند فناوری است و برنامه‌ریزی به منظور توسعه و تولید چنین محصولاتی به هماهنگی و اقدام مشترک ستادهای توسعه فناوری دخیل نیاز دارد. گاه توجه به نقاط همگرایی فناوری‌ها و لزوم همکاری برای توسعه آنها  از چشم ستادها مغفول می‌ماند و گاه نیز اقدامات موازی دیده می‌شود. اما روشن است که بدون حضور مشترک ستادها نمی‌توان در حوزه همگرایی موفق شد.
 
سلطانی ادامه داد: رسالت محوری مرکز راهبردی فناوری‌های همگرا معاونت علمی توسعه کسب‌وکارهای مبتنی بر فناوری‌های همگرا است. این مرکز با همسوکردن و اتصال‌ فعالیت‌های ستادها در نقاط همگرایی فناوری‌ها که هم‌افزایی اقدامات ستادها را به دنبال دارد و با اتخاذ رویکرد توجه به زنجیره ارزش توسعه کسب ‌وکار حول هر فناوری، برای تکمیل این زنجیره‌ها در داخل کشور تلاش می‌کند.
 
به گفته وی، بر این اساس مرکز اقدامات خود را در چهار برنامه اصلی گنجانده است که شامل رصد فناوری‌‌های همگرا، توانمندی‌ها و تقاضاها و تعریف مأموریت‌‌های توسعه محصولات همگرا، توسعه زنجیره‌‌های ارزش محصولات همگرا، توسعه بازار محصولات همگرا و توسعه سبد محصول و رقابت‌پذیری توسعه‌دهندگان کسب‌وکار‌های همگرا می شود.
 
 توانمندی‌های موجود در کشور به کار آمد
 
سلطانی به اقدامات انجام شده در تعدادی از نقاط همگرایی اشاره کرد و گفت: پس از شناسایی نقاط همگرایی و انجام مطالعات اولیه، برخی از نقاط با توجه به توانمندی‌های موجود در کشور به عنوان نقاط تمرکز فعالیت‌های مرکز همگرا مشخص شده‌اند. هدف اصلی فعالیت‌ها در این نقاط، توسعه محصولات مشخص با توجه به نیازها و توانمندی‌های موجود در کشور و به‌هم‌رسانی متقاضی، فناور و توسعه‌دهنده کسب‌وکار است. علاوه بر این، چنانچه به اقداماتی در زمینه هماهنگ‌سازی نهادهای درگیر، تنظیم مقررات، طراحی راهبرد یا جلب سرمایه‌گذاری نیاز وجود داشته اقدامات لازم انجام شده است.
 
رییس مرکز راهبردی فناوری های همگرا معاونت علمی برنامه های حوزه نسل جدید توالی‌یابی این مرکز را یکی از اقدامات در نقاط همگرایی دانست و گفت: این مرکز فعالیت های این حوزه را در سه بخش اصلی زنجیره ارزش NGS یعنی تولید داده، پایگاه داده و تحلیل داده انجام داد. شناسایی کسب‌وکارهای حول نسل جدید توالی‌یابی، تهیه پیش‌نویس مصوبه دولت برای تنظیم‏گری و توسعه کسب‌وکارها، برگزاری مسابقه تحلیل داده‌های NGS باهدف توسعه کسب‌وکارهای نوپا با حضور 45 شرکت‌کننده و رسیدن 10 تیم به مرحله پایانی مسابقه و بررسی شرایط حمایت از کسب‌وکارهای داده‌های زیستی برخی اقدامات انجام شده در این حوزه است.
 
مطالعه جامع زیست شناسی مصنوعی انجام شد
 
سلطانی ادامه داد: زیست‌شناسی مصنوعی (synthetic biology) یکی دیگر از نقاط همگرایی است که در مباحث اخیر همگرایی فناوری غالباً به آن اشاره می‏شود. در زیست‌شناسی مصنوعی، رشته‌های مختلفی گرد هم می‌آیند تا با ادغام یک سری روش‌ها، هم‌افزایی‌های جدیدی را به وجود آورند. این حوزه مجموعه به‌‌هم‌‌پیوسته و منسجمی نیست بلکه آمیزه‌ای متنوع از رشته‌های زیست‌شناسی، مهندسی، فیزیک، شیمی و علوم کامپیوتر است.
 
وی همچنین عنوان کرد: در این حوزه نیز مرکز همگرا مطالعه‌ای جامع در مورد چیستی و چرایی این حوزه فناوری‏های توانمند ساز، وضعیت مقالات و انتشارات و همچنین کاربردها و پتانسیل‏های آن انجام داده است که بخشی از نتایج آن در فصلنامه این مرکز منتشر شده است. همچنین برنامه کشورهای پیشرو در این حوزه، وضعیت سرمایه‌گذاری و استارتاپ‌ها نیز مورد مطالعه قرار گرفته است.
 
به گفته سلطانی، نتایج این مطالعات در قالب گزارشی تهیه شده است و برای ستاد توسعه زیست‌فناوری به‌عنوان یکی از مراکز مؤثر برای نقش‌آفرینی در این حوزه و همچنین معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به‌منظور برگزاری جلسات مشترک برای تعیین نقشه‏راه کشور در زیست‌شناسی مصنوعی ارسال شده است. مرکز همگرا قصد دارد با همکاری و تعامل با ستاد زیست‌فناوری نقشه‏راه این حوزه را ترسیم کند و برنامه‌هایی برای توسعه کسب‌وکارهای این حوزه نیز اجرا کند.
 
فعالیت های در حوزه چاپ سه بعدی زیستی رونق گرفت
 
رییس مرکز راهبردی فناوری های همگرا معاونت علمی چاپ سه بعدی زیستی را نقطه همگرایی دیگری معرفی کرد که مرکز در این حوزه اقداماتی انجام داده است و ابراز کرد: نزدیک تر کردن فناوری‌های مهندسی بافت و پزشکی بازساختی به موارد کلینیکی جزء مراحل اصلی  پیشرفت در این حوزه است. ایجاد راهکارهای قانونی برای این گونه درمان‌ها، شراکت‌های استراتژیک بین‌ فناوران و توسعه‌دهندگان کسب‌وکار، هماهنگی‌سازی منابع مادی و معنوی، توسعه استانداردها برای توسعه کاربرد محصولات این حوزه، مدیریت بانکداری زیستی و ذخیره‌های سلولی نیز از موارد مرتبط با این حوزه است. البته در این حوزه نیز چالش هایی وجود دارد که چالش‌های عمده در این زمینه زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه و گسترش دانش در این حوزه، توسعه محصول با رویکرد تجاری در پزشکی بازساختی، چالش‌های فرآیندی برای تولید انبوه است.
 
به گفته وی، مرکز همگرا بر اساس سند توسعه کسب‌وکار فناوری‌های همگرا خود به ارتقاء چاپگر زیستی و همراهی در زمینه توسعه کسب‌وکارهای این حوزه کمک کرده است. در این راستا با حمایت از شرکتی دانش بنیان علاوه بر کمک به توسعه مدل‌های ارتقاء یافته جدید از چاپگرهای زیستی به رونق بازار برای محصولات این شرکت در جامعه مخاطبان کمک کرده است. همچنین به دلیل جدید بودن فناوری چاپگرهای زیستی و نبودن دانش و تجربه فراگیر بکارگیری این دستگاه در بین محققان توسعه‌دهنده بافت‌های مهندسی این شرکت دانش بنیان با همراهی مرکز همگرا اقدام به برگزاری رویداد توسعه بافت چاپی کرد. این رویداد در مهرماه 1397 آغاز شد و امکان تجربه و استفاده از این فناوری نوین را در اختیار گروه‌های داوطلب فعال در حوزه مهندسی بافت قرار داد.
 
 محصولات بر پایه چاپگرهای زیستی در سال 98 توسعه می یابد
 
سلطانی ادامه داد: گروه‌ها با طراحی پژوهشی محصول محور، مسیر انجام پژوهش و توسعه محصول را با همراهی این شرکت طی می کنند. هم اکنون طرح پیشنهادی گروه‌های منتخب تصویب شده و در مرحله آغاز فرایند چاپ بافت‌های نمونه قرار گرفته‌اند. پس از انجام چاپ، نتایج و تجربیات این مسیر در اختیار دیگر گروه‌ها قرار خواهد گرفت. برگزاری مسابقه توسعه محصول در زمینه طراحی و توسعه پرکننده‌های دندانی، پروتزهای استخوانی و غضروف‌ (زانو و ستون فقرات) گام بعدی مرکز همگرا در توسعه محصولات بر پایه چاپگرهای زیستی است که در برنامه سال جاری قرار دارد.
 
سلطانی همچنین عنوان کرد: هوش مصنوعی وقتی که در کالبد وسایل و ماشین‌های روباتیک قرار می‌گیرد، یکی دیگر از نقاط همگرایی فناوری‌های شناختی و اطلاعات را ایجاد می‌کند. تشویق به انجام تحقیقات کاربردی و عملیاتی در حوزه رباتیک و ماشین‌های هوشمند از طرفی و برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های رباتیک در مقطع دانش‌آموزی طی چند سال گذشته از سویی دیگر، موجبات تربیت نیروی انسانی توانمند رباتیک را فراهم کرده است. عدم تمایل صنایع به استفاده از دانش رباتیک و هوش مصنوعی باعث شده است که فعالیت این متخصصان منحصر به مسابقات ربات‌های فوتبالیست و ربات‌های امداد شده است.
 
 ماشین شستشوی خودران طراحی و ساخته شد
 
وی درباره اقدامات این مرکز در حوزه هوش مصنوعی بیان کرد: مرکز همگرا طی برنامه‌های توسعه کسب‌وکارهای خود با به‌هم‌رسانی یکی از گروه‌های فناور در حوزه رباتیک و هوشمندسازی به یکی از بازیگران اصلی ماشین‌های نظافت و شستشوی صنعتی، همکاری برای طراحی و ساخت ماشین شستشوی خودران شکل داده است. براین اساس دانش موجود برای ساخت ربات‌های خودران از مرحله آزمایشگاهی به یکی از کاربردهای صنعتی خود نزدیک شده و وارد بازار می شود. همکاری مشترک و توسعه محصول نمایشگاهی در برنامه‌های 8 ماه آینده دو گروه قرار گرفته است. گسترش توانمندی‌های حوزه رباتیک و هوشمندسازی به دیگر کاربردهای صنعتی در برنامه‌های سال 98 مرکز قرار دارد. حمل‌و‌نقل و صنایع سنگین از دیگر پتانسیل‌های رسوخ این نقطه همگرایی هستند.
 
نوپاهای فناوری های همگرا حمایت شدند
 
سلطانی انتشار فراخوان نوپاهای فناوری های همگرا را دیگر اقدام این مرکز در سال 97 دانست و گفت: این اقدام در راستای شناسایی نوپاهای این حوزه و حمایت از آن‌ها انجام شد و در اردیبهشت ماه 1397 نخستین فراخوان منتشر شد. پس از آن 160 طرح فناورانه به دبیرخانه ارسال شد که پس از دو مرحله داوری 27 طرح در مرحله اول انتخاب شدند. این طرح‌ها به دو دسته تقسیم شدند که برای هر کدام یک دوره 12 جلسه‌ای پیش شتابدهی به منظور اعتبارسنجی محصول آن‌ها برگزار شد. دوره اول از شهریورماه آغاز شد و تا پایان آبان ماه ادامه داشت. در پایان این دوره از بین 14 استارت‌آپ شرکت کننده 7 گروه با موفقیت دوره را به پایان رسانده و 5 تای آن‌ها بعد از مذاکره با مراکز حامی توسعه کسب و کار و شتابدهنده‌ها موفق به جذب سرمایه اولیه و شروع کار خود شدند. 13استارت‌آپ دیگر نیز در دوره پیش شتابدهی دیگری حضور دارند که هم اکنون این دوره در حال برگزاری است و تا اواسط فروردین ماه سال جاری نیز ادامه دارد.
 
به گفته وی، بعد از پایان نخستین برنامه دومین فراخوان نوپاهای فناوری‌های همگرا از ابتدای دی‌ماه سال 97 منتشر شد که تا کنون بیش از 40 طرح به دبیرخانه ارسال شده است. ضمن اینکه با همکاری صورت گرفته با پارک علم و فناوری دانشگاه‌های تربیت مدرس، امیرکبیر، تهران و خواجه نصیر نیز تا کنون بیش از 150 طرح از این مراکز دریافت شده است که این طرح‌ها در حال داوری هستند. در این فراخوان بیش از 20 شتابدهنده و مراکز حامی توسعه کسب و کار برای حمایت از استارت‌آپ‌ها حضور دارند که به جز آن‌ها 5 مرکز  به عنوان همکار در فرآیند توسعه محصول استارت‌آپ‌های برگزیده با فراخوان همکاری می‌کنند.
 
سلطانی برنامه های ترویج و اطلاع رسانی را از دیگر اقدامات مرکز دانست که با هدف آشنایی با موضوعات تحقیقاتی و کسب‌وکارهای جدید و ارتباط با برخی مراکز مرتبط ازجمله اقدامات مرکز انجام شده است.
 
وی همچنین یکی از رویکردهای کلیدی مرکز فناوری‌های همگرا را برقراری ارتباط و ایجاد همکاری مداوم با دیگر ستادها و بخش‌های معاونت و همچنین با دیگر نهادهای حاکمیتی فعال در حوزه فناوری‌های نوظهور دانست.

 

ITMen