آی‌تی‌من- یک سال از زمانی که رییس جمهور ترامپ، دستور حمله پهپادی را به [شهید] قاسم سلیمانی، فرمانده نظامی ایران صادر کرد، گذشته و دولت ایران، همچنان قول انتقام می‌دهد. همین هفته گذشته، حساب کاربری آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، تصویری از ترامپ را در حال بازی گلف و در حالی که سایه یک پهپاد یا هواپیما روی او افتاده بود، به همراه کلمه «انتقام» به رنگ قرمز بازنشر کرد.

ترور سلیمانی، از فرماندهان بلندپایه نظامی ایران در کشور ثالث (عراق)، آن هم بدون مجوز آن کشور، نگرانی‌های جهانی را درباره رشد استفاده از حملات پهپادی با اهداف انسانی، برانگیخته است. اما به نظر می‌رسد که با ترور سلیمانی، کتاب مقررات پهپادها دور انداخته شده و درها به روی سواستفاده گسترده از این پرنده‌های بی‌سرنشین، باز شده است. این حمله، نه تنها حاکمیت سرزمینی عراق را نقض کرد و هنجارهای حاکمیت را از بین برد، بلکه اولین مورد شناخته شده از حمله پهپادی آمریکا علیه یک مقام رسمی در کشور دیگری محسوب می‌شد.

در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما، حملات محدود به کشتن تروریست‌ها و شورشیان و « در دفاع از خود» بود. هرچند که این تعریف دفاع از خود، از نظر قانونی مورد تردید است و نمی‌توان این تعریف را در مورد ترور دولتی نیز تعمیم داد. با این حال، با تعدیلات قانونی انجام شده در دولت ترامپ، علی‌رغم هشدارهای مقامات نظامی ایالات متحده مبنی بر اینکه سایر ملت‌ها نیز می‌توانند از این نام‌گذاری برای اقدامات آینده خود استفاده کنند، مقامات دولتی نیز به اهداف قانونی تبدیل شدند.

در طول 12 ماه گذشته، حملات پهپادی از درگیری‌ها در یمن و لیبی تا قفقاز هم رسیده است. با نگاهی به پربازده‌ترین قدرت‌های پهپادی جهان، مانند ایران و ترکیه، مشخص می‌شود که عصر جدید پهپاد، قوانین جنگ را تغییر داده است.
 
برآوردها حاکی است که 102 کشور دارای برنامه‌ پهپادهای نظامی هستند. برخی دولت‌ها، قدرت و اعتبار فناوری پهپاد را برای نمایش منافع ملی‌شان به کار می‌گیرند و برخی دیگر، پهپادها را در خدمت منافع سیاسی می‌خواهند و حداقل 57 گروه مسلح در سرتاسر جهان توانایی به‌کارگیری پهپادها را دارند.
 
ایران در حال توسعه سیستم‌های پهپادی پیشرفته
در ایران، برای مثال، مسافت پروازی و انکارپذیری پهپاد، این فناوری را به ابزاری با ارزش در زرادخانه کشور تبدیل کرده است. برنامه پهپادی ایران، محصولات پیچیده بومی را طراحی کرده و در اختیار هم‌پیمانان منطقه‌ای قرار داده است. ادعا شده که [شهید] سلیمانی، شخصا تامین پهپاد و طراحی استراتژی استفاده سایر گروه‌ها و دولت‌های منطقه از پهپادهای مشابه را برنامه‌ریزی  کرده است. این تاکتیک موجب شده که نتوان تشخیص داد که چه کسی حملات مرگ‌بار  پهپادی را انجام داده و به این ترتیب، نتوان گروه مشخصی را در این باره مسوول دانست.

حوثی‌ها در یمن، نمونه‌ای از این استراتژی انکارپذیری پهپادی هستند. حوثی‌ها در سال 2019 و 2020 با استفاده از پهپادهایی که ایران تامین کرده بود، اقدام به حملات مرگبار، ایجاد اختلال در صنعت سودآور نفت و حمله در عمق شهرهای دشمنان متحدشان، یعنی عربستان سعودی و امارات متحده عربی، کردند.

پس از حملات پهپادی به تاسیسات نفتی آرامکو عربستان سعودی در سپتامبر 2019، که موجب توقف 6 درصد از تولید نفت جهان شد، برای جامعه ملل، شناسایی طرف حمله‌کننده بسیار دشوار بود.
 
اتکای سیاست خارجی ترکیه به قدرت پهپادی
ترکیه، با اتکای شدید به سیستم‌های پهپادی برای نمایش قدرت و اعتبار، به یکی کاربران عمده پهپادها در جهان تبدیل شده است.

بار ارتش ترکیه، روی دوش Bayraktar TB2 است؛ پهپادی مسلح که توسط شرکت سلجوک بایراکتار، داماد رجب طیب اردوغان ساخته شده است.

پهپاد TB2 تا 27 ساعت زمان پروازی دارد و 150 کیلوگرم ظرفیت ترابری مواد انفجاری دارد. این پهپادها نقشی مهم در برنامه‌های بلندپروازانه اردوغان در زمینه نمایش قدرت ترکیه در منطقه و حمایت از متحدان کلیدی این کشور دارند.

در ماه‌های اخیر، ترکیه پهپادهای خود را در سوریه، شمال عراق و منطقه قفقاز به کار گرفته. همچنین از این پهپادها به منظور حفاظت از حوزه‌های نفتی در دریای مدیترانه استفاده شده است. ترکیه همچنین وارد جنگ داخلی لیبی شده و پهپادهایش را در این درگیری‌ها، که بنا به ادعای یکی از مقامات سازمان ملل «بزرگ‌ترین جنگ پهپادی جهان» است، به کارگرفته است. در این نبردها، پهپادهای TB2 ترکیه در حمایت از دولت وفاق ملی و علیه ارتش ملی لیبی وابسته به خلیفه حفتر، که خود از پهپادهای Wing Loong-II ساخت چین و دریافتی از امارات متحده عربی استفاده می‌کند، به پرواز درآمده‌اند.

دولت وفاق ملی با کمک پهپادهای ترکیه، توانسته با بمباران مدیریت زنجیره تامین نظامی ارتش ملی، ورق را در این جنگ برگرداند.

ترکیه، با اتکا به این موفقیت، در سال 2020 نیز وارد یک نبرد پهپاد به پهپاد دیگر شد. در جنگ ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر منطقه ناگورنو قره‌باغ در جنوب قفقاز، ترکیه به حمایت از ارتش آذربایجان پرداخت. در دسامبر 2020، ارمنستان بخشی از مناطق مورد مناقشه را تسلیم کرد و به نیروهای حافظ صلح روسیه اجازه داد که حفاظت از مرزهای جدید را به عهده بگیرند.
 
آینده چگونه خواهد بود؟
اقدامات ایران و ترکیه، نشانه روندی گسترده‌تر در منازعات بین‌المللی است؛ کشورها بیش از پیش به پهپادها متکی می‌شوند و این روند با تداوم فروش پهپادها از سوی چین و ایالات متحده آمریکا به هم‌پیمانان‌شان، سرعت بیشتری خواهد گرفت.

در مورد چین، دیپلماسی پهپادی صریح ظهور کرده و به نظر می‌رسد مشارکت در پروژه‌های اقتصادی و زیرساختی «یک کمربند و یک جاده» چین، به طور فزاینده با خرید پهپادهای نظامی از چین مرتبط می‌شود.

ترامپ، با تسهیل مقررات صدور پهپادهای آمریکایی، سعی داشت که با نفوذ پهپادی چین مقابله بکند. او در هفته‌های پایانی ریاست جمهوری خود، خواستار فروش پهپاد به هم‌پیمانانش مانند مراکش، امارات و تایوان شد و این پیام را که حمایت سیاسی با فروش پهپادهای آمریکایی مرتبط خواهد بود، برجسته کرد.

اما این فروش ممکن است نتیجه معکوس به همراه داشته باشد. همچنان که پهپادها دامنه و مقررات میدان‌های مدرن نبرد را تغییر داده‌اند؛ سوءاستفاده از پهپاد نیز رو به افزایش است؛ حال چه از طریق افزایش حملات بدون وجود عامل مشخص و چه از طریق قدرت‌های متوسطی که می‌خواهند در نزاع‌های بزرگ‌تر، نقش آفرینی بکنند.

شاید زود باشد که بدانیم جو بایدن به فروش و کاربری پهپادها به شیوه مشابه ترامپ اقدام خواهد کرد یا نه. اما با افزایش تعداد گروه‌ها و دولت‌هایی که پهپادهای پیشرفته را به خدمت می‌گیرند، انکارپذیری و نبرد از راه‌دور در منازعات و جنگ‌ها، روز به روز ساده‌تر می‌شود.


 
 
 
 
 
 

ITMen