سند ملی هوش مصنوعی برای اجرا به دستگاههای مرتبط ابلاغ شد.
آیتیمن- بر اساس بخش چشم انداز و اهداف کلان سند ملی هوش مصنوعی، ایران باید در افق 1412 به یکی از ده کشور پیشرو در هوش مصنوعی دنیا تبدیل شود. این سند به همین منظور بر تربیت و پرورش نیروی انسانی متخصص و متعهد در زمینه هوش مصنوعی تأکید کرده است.
سند ملی هوش مصنوعی تاکید می کند که ایران باید به قطب تحقیقاتی هوش مصنوعی منطقه آسیای جنوبغربی تبدیل شود.
رسیدن به یک اگزافلاپس توان محساباتی برای پروژههای کلان و افزایش حجم زیرساخت پردازش اشتراکی به ۵ اگزافلاپس جزو شاخصهای ارزیابی در نظر گرفته شده در این سند است. همچنین افزایش تعداد محصولات و خدمات دانشبنیان تأییدشده در حوزه هوش مصنوعی از ۳۶۳ به ۲۰۰۰ و همچنین افزایش تعداد شرکتهای فعال در این حوزه از کمتر از ۵ به ۱۰ در این سند آمده است.
ماده ۵ سند ملی هوش مصنوعی بر ارتقای زیرساختهای دادهای و پردازشی بومی در جهت ایجاد و ارتقای زیرساختهای لازم برای ذخیرهسازی و مدیریت حجم عظیم دادههای موردنیاز در حوزه هوش مصنوعی، تسهیل دسترسی شرکتها و نخبگان به دادههای موردنیاز برای تحقیق، توسعه و کاربرد هوش مصنوعی و افزایش دقت، صحت و انسجام دادهها برای استفاده در الگوریتمهای هوش مصنوعی تمرکز دارد.
حمایت از توسعه مدلهای بومی هوش مصنوعی، تأمین سختافزار و نرمافزارهای تخصصی موردنیاز برای پردازش و تحلیل دادههای هوش مصنوعی، ایجاد و توسعه پلتفرمهای پردازش ابری و تسهیل دسترسی به آنها برای نخبگان و شرکتها، حمایت از تولید سختافزارهای تخصصی هوش مصنوعی متناسب با نیازهای کشور و ایجاد مجموعه دادههای استاندارد و باکیفیت برای آموزش و آزمون الگوریتمهای هوش مصنوعی از اهداف و راهبردهای سند ملی هوش مصنوعی هستند.
علاوهبراین، دولت ایران در راستای سند ملی هوش مصنوعی، قراردادهای همکاری را با کشورهای مختلف در حوزههای مرتبط با حکمرانی، مالکیت و اشتراکگذاری داده تدوین و منعقد خواهد کرد. این قراردادها زمینه را برای همکاریهای مشترک در زمینههای مختلف مرتبط با هوش مصنوعی فراهم خواهد کرد.
سازوکار اجراییکردن و نظارت بر اجرای سند
شورایعالی انقلاب فرهنگی وظایف کلیدی در سیاستگذاری، هماهنگی و نظارت بر اجرای این سند برعهده دارد. ستاد علم، فناوری و نوآوری این شورا موظف به رصد مستمر اجرای سند و ارائه گزارشهای دورهای و پیشنهاد بازنگریهای لازم به شورایعالی انقلاب فرهنگی است.
دولت موظف است بودجههای موردنیاز سازمان ملی هوش مصنوعی را متناسب با تحقق اهداف و شاخصهای این سند، در قالب ردیف مستقل این سازمان در لوایح بودجه سنواتی پیشبینی کند. همچنین دولت باید هر سال در تدوین لوایح بودجه، اعتبارات لازم را برای توسعه کاربرد هوش مصنوعی در برنامههای اجرایی دستگاههای مستقل ملیِ دارای رهنگاشت مصوب، اختصاص دهد.
دستگاههای اجرایی موظفاند این سند و برنامهریزی را بهگونهای اجرا کنند که اقدامات ملی موضوع مواد ۵ و ۶ در اولویت سالانه آنها قرار بگیرد و منابع و ظرفیتهای معمول دستگاهها برای تحقق اهداف و اقدامات سند به کار گرفته شود.
وابستگی حکمرانی آینده به هوش مصنوعی
در همین رابطه، محمدسعید سرافراز، دبیر شورا و رئیس سازمان ملی هوش مصنوعی درباره اهمیت راه اندازی این سازمان به خبرگزاری مهر گفت: توسعه هوش مصنوعی در کشور، همگام با پیشرفت آن در دنیا از سال ۱۴۰۰ بعد از تاکید رهبر معظم انقلاب اسلامی مورد توجه بیشتری از سوی دولت قرار گرفت. دلیل این تاکیدات هم به این خاطر است که آینده دنیا و حکمرانی به میزان توسعه کشورها در فناوری هوش مصنوعی بستگی دارد. ما برای توجه به این حوزه نیاز به تمرکز در منابع، ظرفیتها و در تصمیم گیریهایمان داریم و در همین راستا در نیمه دوم سال ۱۴۰۲ تصمیم بر این شد که یک نهاد مرکزی متولی حوزه هوش مصنوعی شود؛ در همین خصوص فرایندهای اداری انجام و مقرر شد یک سازمان مرکزی این نقش را عهده دار شود. این سازمان قرار است در همکاری با دستگاههای دیگر به توسعه هوش مصنوعی بپردازد.
رئیس سازمان ملی هوش مصنوعی ضمن اشاره به اینکه از آنجا که موضوع هوش مصنوعی موضوعی فرابخشی است، بنا شد این سازمان با هدایت یک شورای ملی به ریاست شخص رییس جمهور کار را پیش ببرد، افزود: به دنبال همین موضوع، شورای ملی راهبری هوش مصنوعی در آذر ۱۴۰۲ تاسیس و بنا شد یک مرکز به عنوان «مرکز ملی هوش مصنوعی» کار را آغاز کند تا مقدمات شکل گیری سازمان ملی هوش مصنوعی طی شود. این مقدمات همزمان با تدوین و تصویب سند ملی هوش مصنوعی پیگیری و نهایتاً در خرداد ۱۴۰۳ این سند در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب و «سازمان ملی هوش مصنوعی» تاسیس شد.
وی در ادامه تاکید کرد که ماموریت پیاده سازی سند به سازمان ملی هوش مصنوعی سپرده شده و شورای راهبری ملی هوش مصنوعی نیز مکلف شده که نقش هماهنگ کننده بین دستگاههای دولتی و ناظر بر فعالیتهای سازمان داشته باشد. رییس سازمان نیز دبیری شورای ملی راهبری هوش مصنوعی را عهده دار است.
تشریح برنامههای سازمان در ۴ بخش
عضو هیأت علمی دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه تهران ضمن بیان این مطلب که سازمان ملی هوش مصنوعی در ۴ بخش «زیرساخت پردازشی»، «دادگان» و «کاربردی سازی هوش مصنوعی» و «نیروی انسانی» برنامههایی را در دستور کار دارد، تصریح کرد: در حوزه تامین زیرساختها باید از ظرفیت بخش خصوصی استفاده کنیم. مساله اصلی این است که باید نیازمان را رفع کنیم تا کشور معطل دسترسی به زیرساخت پردازشی نباشد. در حوزه دادگان، دولت جزو بزرگترین تولیدکنندگان داده است و باید با آزادسازی دادهها آن را در اختیار دانشگاهها، بخش خصوصی و مراکز تحقیقاتی قرار دهیم تا توسعه داده اتفاق بیفتد.
ایجاد زیرساختی برای خرید و فروش داده
رئیس سازمان ملی راهبری هوش مصنوعی از برنامه این سازمان برای ایجاد زیرساختی برای خرید و فروش داده خبر داد و گفت: یک برنامه دیگری که در حوزه داده، در دستور کار داریم این است که در حال آماده سازی زیرساختهایی برای خرید و فروش و تجارت داده هستیم که البته این دادهها، دادههای شخصی مردم نیست.
سرافراز درباره برنامه این سازمان در حوزه نیروی انسانی توضیح داد و افزود: نیروی انسانی جزو نقاط قوت کشور ما در حوزه هوش مصنوعی است. در دانشگاهها تعداد زیادی از دانشجویان در رشتههای مختلف در حوزه هوش مصنوعی کار میکنند. دانشجویان رشتههای کامپیوتر، برق و علوم کامپیوتر بیش از سایر رشتهها با هوش مصنوعی درگیر هستند اما خوشبختانه شاهد هستیم که در سایر رشتهها، بیش از گذشته از هوش مصنوعی استفاده میشود. در این بخش ابتدا باید نیروی انسانی نخبه را حفظ کنیم، به آنها انگیزه دهیم، امکانات را فراهم کنیم که بتوانند در کشور بمانند و کار کنند. ما باید زمینه فعالیت و شکوفایی جوانان نخبه را فراهم کنیم چرا که همین نخبگان، پیشرانهای توسعه فناوری در کشور هستند. موضوع زیرساختها و دادهها در حوزه هوش مصنوعی مهم است اما جوان نخبه ای که میتواند الگوریتمهایی را توسعه دهد که با دادههای کمتر بهره وری بالاتری داشته باشد، از اهمیت بیشتری برای کشور برخوردار است.
در حوزه نگهداشت نخبگان برنامههای مفصلی داریم
وی با بیان این مطلب که در حوزه نگهداشت نخبگان برنامههای مفصلی داریم، گفت: به عنوان استاد دانشگاه، چیزی که در دانشگاه میبینیم این است که بچهها بیش از هرچیزی نیاز دارند که اولاً امید داشته باشند به اینکه یک اتفاق بزرگی در کشور رخ میدهد. این امید تابع این است که میدانی برایشان فراهم شود و احساس مفید بودن و احساس اثرگذاری حتی فراتر از کشور خودمان داشته باشند. حوزه هوش مصنوعی این قابلیت را دارد که ما با استفاده از نیروی انسانی جوان، فراتر از مرزهای خودمان میدان داری و اثربخشی کنیم. ما میخواهیم امکان شکوفایی را برای نخبگان فراهم کنیم.
راه اندازی آزمایشگاه ملی هوش مصنوعی
عضو هیأت علمی دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه تهران در پاسخ به این سوال که چگونه و با چه ابزارهایی میخواهید امکان شکوفایی را برای نخبگان فراهم کنید، گفت: در همین راستا یکی از طرحهایی که در سازمان در دستور کار داریم، راه اندازی مجموعهای به عنوان «آزمایشگاه ملی هوش مصنوعی» است. کشورهای پیشرفته در حوزه هوش مصنوعی، عموماً شرکتهای بزرگی مثل OpenAIو DeepMind دارند که این شرکتها غالباً توسعه دهندگان فناوری هوش مصنوعی هستند و ما میخواهیم زیرساخت راه اندازی شرکتهای بزرگ مشابه کشورهای پیشرفته را در کشور با کمک بخش خصوصی، دانشگاهی و دولت فراهم کنیم و تا چند ماه آینده این آزمایشگاه افتتاح میشود. همچنین برنامه داریم با برخی از نخبگان ایرانی خارج از کشور در حوزه هوش مصنوعی ارتباط برقرار کنیم و از آنها کمک بگیریم.
سرافراز ضمن تاکید بر اینکه باید به غیر از بچههایی که در رشتههای کامپیوتر، برق و علوم کامپیوتر کار میکنند، با دانشجویان و متخصصان سایر رشتهها نیز ارتباط بگیریم و آنها را به استفاده از هوش مصنوعی ترغیب و تشویق کنیم، گفت: هیچ کدام از حوزههای اقتصادی، توسعهای و فرهنگی دیگر بدون هوش مصنوعی معنایی ندارد و ما باید بتوانیم دانشجویان رشتههای علوم انسانی، هنر، مکانیک، داروسازی، مهندسی، شیمیو … را مجهز به استفاده از هوش مصنوعی کنیم و قطعاً آنها با هوش مصنوعی دنیای متفاوتتری را تجربه خواهند کرد.
رئیس سازمان ملی راهبری هوش مصنوعی ضمن اشاره به اینکه در حوزه کاربردی سازی، برنامه ما این است که بتوانیم بازار (دولت و بخش عمومی) را به استفاده از هوش مصنوعی ترغیب کنیم، گفت: بخشی از حوزهها شاید احساس کنند که هوش مصنوعی یک تکنولوژی و یک فناوری لوکس است و مسائل جدی شان را حل نمیکند در حالی که زمانی که احساس نیاز میکنند، اگر شرکتها یا بچههایی ایرانی نباشند که محصولات را توسعه داده باشند، نمیتوانند از محصولات ایرانی استفاده کنند و ناچار هستند سراغ شرکتهای خارجی بروند. ما باید بتوانیم به طور متوازن هم نیاز و هم فناوری را رشد دهیم. با ابزارها و مشوقهایی که داریم تلاش خواهیم کرد بخش خصوصی و بخشهایی که بازار مصرف هستند، هم در این حوزه سرمایه گذاری کنند و هم از سویی بازار را ترغیب خواهیم کرد که از هوش مصنوعی بیشتر استفاده کنند.
در حوزه زیرساخت و کاربردپذیری هوش مصنوعی رتبه ایران خوب نیست
وی در پاسخ به این سوال که رهبری از سال ۱۴۰۰ تاکید دارند که ایران باید تا ۱۰ سال آینده به ۱۰ کشور برتر دنیا در حوزه هوش مصنوعی تبدیل شود، کشور ما چقدر با دستیابی به این جایگاه فاصله دارد؟ گفت: متاسفانه در حوزه هوش مصنوعی متوازن رشد نکرده ایم. در حوزه مقالات و پژوهش وضعیت ایران خوب است و در برخی حوزهها رتبههای زیر ۲۰ داریم اما در برخی حوزهها اوضاعمان خوب نیست. در حوزه زیرساخت، کاربردپذیری، برخی قوانین و مقررات رتبههای ایران خوب نیست و بعضاً رتبههای ۴۰-۵۰-۶۰ در شاخصهای بین المللی داریم.
ارزیابی جایگاه واقعی ایران در حوزه هوش مصنوعی تا یک ماه و نیم آینده
عضو هیأت علمی دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه تهران از پروژهای در معاونت علمی برای مشخص شدن جایگاه واقعی کشور در هوش مصنوعی و تعیین شاخصهای این حوزه برای بهبود وضعیت ایران خبر داد و گفت: وقتی داریم درباره هوش مصنوعی و حضور در ۱۰ رتبه برتر صحبت میکنیم باید بدانیم کجا قرار داریم و باید به کجا برسیم؟ شاخصها چه هستند؟ این پروژه توسط برخی پژوهشگران و اساتید دانشگاه انجام داده شده و قرار است مرجع ارزیابی اقدامات کشور و دولت در حوزه هوش مصنوعی قرار گیرد و دولت قرار نیست خودش ارزیابی کند. این پروژه انشاالله طی یک تا یک ماه و نیم آینده ارائه خواهد شد و گزارشها در حال حاضر آماده بوده و در حال نهایی سازی است. ما کاملاً براساس شاخصهایی که کار و ارزیابی کردیم، اعلام خواهیم کرد که امروز در حوزه هوش مصنوعی کجا هستیم و چه رتبهای در دنیا داریم؟ اما آنچه عیان است این است که در برخی شاخصها اوضاع خوبی نداریم اما آیا وضعیت بهتر خواهد شد؟ بله حتماً بهتر خواهد شد.
رئیس سازمان ملی راهبری هوش مصنوعی ادامه داد: اولاً این را بدانید که هوش مصنوعی فناوری جوانی است و تقریباً ۱۰-۱۲ سالی است که یک جهش فوقالعاده کرده است. در واقع ما با یک فناوری خیلی عمیق به جهت تاریخی مواجه نیستیم. نکته دوم اینکه در همین فناوری به یک باره جهشهایی اتفاق افتاده و شرکتهایی ظهور و بروز کرده اند که شاید ۲-۳ سال پیش خبری از آنها نبود. همین محصول چت جی پی تی که شرکت اوپن ای آی ارائه کرده، آینده پژوهان یا فناوران فکر میکردند ۳-۴ سال دیرتر ارائه شود اما دیدیم که این محصول چگونه مسیر تکنولوژی را جا به جا کرد و آنچه که تصور میشد را تغییر داد. پس ما یک فرصتی در این تکنولوژی داریم آن هم فرصتی که بعضی محصولات به یکباره رتبهها را جا به جا میکند و میتواند قدرت کشورها از بین ببرد و یا بالعکس. باید تمرکز کنیم و توانمان را به یکدیگر پیوند دهیم، پراکندگی کاری حتماً در این حوزه جواب نمیدهد، باید ظرفیتها را جمع کرد و کارهای بزرگ انجام داد.
تعریف برنامه برای دستگاههای مختلف در حوزه هوش مصنوعی
سرافراز ضمن بیان اینکه سازمان ملی هوش مصنوعی عالیترین نهاد هماهنگی و توسعه هوش مصنوعی است و نقش فرادستگاهی دارد، افزود: سازمان متناسب با سند ملی هوش مصنوعی برنامههایی را برای دستگاههای مختلف تعریف میکند. براساس سند، نهاد هماهنگ کننده توسعه هوش مصنوعی در کشور سازمان است و سایر دستگاهها باید با سازمان هماهنگ باشند. ما در حوزه فرهنگ و هوش مصنوعی همکاری با وزارت ارشاد خواهیم داشت و با وزارت بهداشت، وزارت نفت و معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری نیز در تعامل هستیم.
وی در پایان تاکید کرد: هوش مصنوعی در بسیاری از حوزهها امکان پیاده شدن دارد و بسیاری از دستگاهها خودشان کارهایی انجام داده و یا در حال انجام دادن هستند؛ مساله ایجاد توازن و هماهنگی بین همه این دستگاهها از جمله در معاونت علمی، وزارت ارتباطات و … برعهده سازمان و شورا گذاشته شده تا از موازی کاری و هدررفت منابع جلوگیری شود.