بررسی مجموع بازدید کانال‌های ایتایی و تلگرامی‌در مردادماه ۱۴۰۲ از بازدید ۸۰ میلیاردی در ایتا در مقابل ۲ میلیاردی در تلگرام فارسی حکایت دارد که به نوع خزش و جمع آوری این دو پلتفرم و نحوه محاسبه بازدیدها اعم از تفکیک شده یا نشده مربوط می‌شود.
آی‌تی‌من- پیام‌رسان ایتا که مخفف نام شرکت بنیانگذار آن یعنی«اندیشه یاوران تمدن امروز» است در سال ۱۳۹۶ شروع به فعالیت کرد.این پیام‌رسان که در واقع نسخه فارسی پیام رسان روسی تلگرام است بیشترین شباهت را از نظر ظاهری و کارایی به تلگرام دارد و به همراه «روبیکا» و «بله» جزو محبوب‌ترین و پرکاربردترین پیام‌رسان‌ها در ایران به شمار می‌آید.
معایب و مزایای زیادی را برای این پیام‌رسان می‌توان برشمرد براینمونه حجم بالای فضای ابری و امکان نگهداری و ذخیره بلندمدت اطلاعات، سرعت بالا و دسترسی راحت از اصلی‌ترین مزایای ایتا به حساب می‌آیددر مقابل، عدم دسترسی به تماس صوتی و تصویری، نوتیف‌هایناقص(اعلان پیام و ...)، به‌روزرسانی نشدن نرم‌افزار و از همه مهم‌تر همه‌گیر نبودن آن از نظر فرهنگی و اجتماعی در میان همه جامعه از مهم‌ترین معایب آن محسوب می‌شود.
درباره عدم همه‌گیری ایتا باید به هشتگ‌های داغ آن اشاره کرد که در بیشتر وقت‌ها به هشتگ‌های مذهبی مربوط می‌شود و کمتر شاهد هشتگ‌های داغ غیرمذهبی در این بستر هستیم.
در مقابل، تلگرام که یکی از پیام‌رسان‌های خارجی پرکاربرد در ایراناست توسط دو برادر با نام‌های پاول و نیکلای دورف به بازار آمد. اینپیام‌رسان نقش پررنگی در چند انتخابات از ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ مانند انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ و مجلس شورای اسلامی‌در ایران داشت به‌گونه‌ای که برخی، پیروزی اعتدالیون در آن سال‌ها را به فعالیتگسترده آنها در تلگرام و همه‌گیری این ابزار ارتبط جمعی در جامعه ربط دادند.
بر پایه نظرسنجی انجام‌شده از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران(ایسپا)، تلگرام تا پیش از فیلتر شدن، محبوب‌ترین پیام‌رسان در ایران بود؛ به‌گونه‌ای که در سال ۱۳۹۶، ۶۲.۲ درصد ایرانیان عضو آن بوده‌اند.
در این گزارش تلاش‌شده با بهره‌گیری از توان هوش مصنوعی و سامانه پایشگر شبکه‌های اجتماعی، عملکرد کمی‌و کیفی دو پیام رسان ایتا و تلگرام را در مردادماه ۱۴۰۲ رصد و تحلیل و بررسی شود.
الف: چه تعداد محتوا، از سوی چه تعداد کانال تلگرامی/ایتایی، چه تعداد بازدید گرفتند؟
در این بخش محتوای دو پیام‌رسان ایتا و تلگرام از نظر کمی‌مورد مقایسه قرار گرفته است:
در مردادماه ۱۴۰۲ در ایتا، ۱۱ میلیون و ۶۳۷ هزار پست از سوی ۱۰۳هزار کانال یا منبع رسانه‌ای منتشر شده و درمجموع ۸۱ میلیارد بازدیدگرفته‌اند؛ در مقابل در همین بازه زمانی در تلگرام، ۱۲ میلیون و ۵۲ هزار پست از سوی ۲۶۷ هزار نفر نشر و بازنشر و یک میلیارد و ۹۳۹میلیون بازدید گرفته‌اند.
تعداد پست‌های منتشر شده در دو پیام‌رسانی به طور تقریبی با هم برابر است اما در ایتا با وجود اینکه تقریبا یک سوم منابع و کانال خبری برایارسال پست وجود داشته اما با افزایش ۴۰ برابری بازدید روبرو هستیمکه بدون شک این میزان اختلاف غیرطبیعی و ناشی از دستکاری،استفاده از ربات‌ها و بدافزارها به نظر می‌رسد زیرا تلگرام فارسی با وجود کانال‌های خبررسانی بیشتر، به اندازه ۲.۵ درصد ایتا بازدید گرفته و حتی وجود فیلترینگ تلگرام در ایران و فیلترنبودن ایتا، این میزاناختلاف و بازدید ۴۰ برابری را توجیه نمی‌کند.
ب: فعال‌ترین کانال‌های تلگرامی/ ایتایی کدام کانال‌ها با چه میزانفعالیت بودند؟
شاخص و ابزار دیگر برای مقایسه این دو پیام‌رسان داخلی و خارجی،تحلیل و بررسی کانال‌های فعال در مردادماه بوده است:
از میان ۱۰ کانال ایتایی فعال، ۳ کانال فرهنگی مذهبی، ۴ کانال خبری و ۳ کانال تجاری و سرگرمی‌وجود داشته است. نکته قابل توجه در این بخش این است که میزان فعالیت ۱۰ کانال فعال مردادماه ایتا، تقریبا یکسانو در نوسان میان ۲۵۰۰ تا ۲۸۰۰ پست بوده به‌گونه‌ای که فعال‌ترین کانال ایتایی مرداد ۱۴۰۲ کانال «خط ولایت» با ۲۷۶۴ پست و دهمین کانال از نظر فعالیت، کانال «ندای فطرت» با ۲۵۰۳ پست بوده است.
از میان ۱۰ کانال تلگرامی‌فعال، عمده کانال‌ها به تحلیل و اطلاع‌رسانیقیمت لحظه‌ای دلار اختصاص داشته‌اند به‌گونه‌ای که «طوفان هریرود» با ۱۹ هزار و ۸۴۴ پست در ماه بیشترین فعالیت و «دلار وان» با ۱۱ هزار و ۷۷۵ پست کمترین فعالیت را در میان ۱۰ کانال برتر تلگرامی‌از نظر تعداد پست داشته‌اند.
مقایسه روند کاهشی این کانال‌ها از رکود ۶۸ درصدی فعالیت ۱۰ کانال فعال تلگرامی‌حکایت دارد آن هم در حالی که روند کاهشی کانال‌هایایتایی فقط ۱۰ درصد بوده است. از نظر کیفی و محتوایی می‌توانفعال‌ترین کانال‌های ایتایی را به کانال‌های فرهنگی مذهبی یا خبریمربوط دانست در حالی‌که در تلگرام فارسی، فعال‌ترین کانال‌های مرداد ماه ۱۴۰۲، کانال‌های اقتصادی بودند که نرخ لحظه‌ای و یا تحلیل روند افزایشی یا کاهشی دلار و ارز را ارایه می‌دادند.
از نظر کمی، نکته مهم در مقایسه فعال‌ترین کانال‌های این دو پیام‌رساناین بود که در ابتدا میزان فعالیت فعال‌ترین کانال ایتا تقریبا یکچهارم دهمین کانال تلگرام فارسی بوده است( ۲۷۶۴ پست در برابر ۱۱۷۷۵) به این معنی که فعالیت کانال‌های برتر تلگرام از نظر انتشار تعداد پست بیشتر، به طور قابل توجهی از کانال‌های ایتایی بیشتر بوده است.
ج: کانال‌های تلگرامی/ایتایی بیشتر درباره چه محتوا و موضوع‌هایی پست منتشر کرده‌اند؟
یکی از بهترین روش‌های بررسی کیفی و محتوایی کانال‌های تلگرامی‌و ایتایی، مقایسه ابرکلمات تگ یا کلیدواژه‌های پرتکرار این دو پیام‌رسان است که از کل محتوای ماهانه آنها براساس سامانه پایشگراستخراج شده است:
در ایتا، پرتکرارترین کلیدواژه‌های ماه مرداد به موضوع‌های فرهنگیمذهبی اختصاص یافته بودند. کلیدواژه «امام حسین» که بیشترینتکرار را در میان کانال‌های ایتایی داشته و در گراف زیر نیز برجسته‌تر از بقیه کلمات است به طور ویژه به ایام محرم، صفر و اربعین حسینیمربوط بوده است که واقعه پیاده‌روی اربعین و برخی ادعیه مذهبی از جمله زیارت عاشورا نیز در برجسته‌شدن این واژه موثر بوده‌اند.
به جز کلیدواژه امام حسین، کلمات دیگری چون «امام زمان، حجت‌الاسلام، جمهوری اسلامی، خامنه‌ای و رهبر انقلاب» نیز در میاندیگر تگ‌های پرتکرار این گراف قابل مشاهده‌اند که جملگی به مسائل مذهبی و فرهنگی مربوط و از سوی کاربران انقلابی و ارزشی بیشترمورد استفاده قرار گرفته است.
در تلگرام فارسی، کلیدواژهای پرتکرار به طور ویژه به مسائل اقتصادی و مالی مربوط بوده که بیشتر آنها به موضوع قیمت دلار ارتباط پیدامی‌کنند. «دلار فردایی، دلار سلیمانیه و دلار سبزه» که هر سه از پرطرفدارترین و پرتکرارترین تگ‌های به کار برده شده در میان پست‌هایکانال‌های تلگرامی‌بوده‌اند، به اطلاع‌رسانی و بررسی قیمت دلار در مکان‌ها و زمان‌های مختلف از جمله سلیمانیه عراق و سبزه میدان تهران ارتباط پیدا می‌کنند.
بخش دیگر کلمات پرتکرار تلگرامی‌به موضوع‌های سرگرم‌کننده مربوط بوده است: «آهنگ جدید، بدون سانسور، فیلم باربی و دوست پسر» از جمله واژگانی بودند که به طور ویژه به موضوع‌های سرگرم‌کننده‌ای همچون فیلم، موسیقی و دیگر تفریحات ارتباط پیدا می‌کنند.
کلیدواژه امام حسین اگرچه در تلگرام همانند ایتا برجسته‌ترین کلمه نبوده اما در میان ۲۰ واژه پرتکرار کانال‌های تلگرامی‌مردادماه قرار گرفته است.
مقایسه کیفی و محتوایی دو پیام‌رسان ایتا و تلگرام در مردادماه ۱۴۰۲ از طریق ابرکلمات واژگان پرتکرار نشان می‌دهد موضوع‌های مذهبیو فرهنگی در اولویت کانال‌های ایتایی و مباحث اقتصادی و مالی در اولویت کانال‌های تلگرامی‌قرار داشته‌اند.
از سوی دیگر، تنوع موضوع‌ها در تلگرام فارسی بیش از ابتا جلب توجه می‌کند، چنان‌که ابرکلمات همه پست‌های ایتایی به واژگام مذهبی و فرهنگی دلالت دارند؛ در تلگرام فارسی به جز مباحث اقتصادی و مالی،کلیدواژه‌های سرگرم‌کننده و حتی مذهبی نیز مشاهده می‌شود تا بتوان این‌گونه نتیجه‌گرفت که علاوه براداره‌کنندگان، کاربران این دو پلتفرم نیزبسیار از نظر تنوع فکری و عقیدتی مختلف و متنوع هستند و پراکندگیفکری و فرهنگی در تلگرام فارسی به مراتب از ایتا بیشتر بوده است.
د: پربازدیدترین پست تلگرامی‌و ایتایی چند بازدید گرفتند و درباره چه موضوع یا محتوایی بوده است؟
مقایسه پربازدیدترین پست‌های ایتا و تلگرام فارسی نیز آخرینشاخصی است که در این گزارش مورد تحلیل قرار گرفت.
پربازدیدترین پست تلگرامی‌نیز نزدیک به ۴۰۰ هزار بازدید داشته که مربوط به ادعای هک‌شدن سایت سنجش بوده حال آنکه در ایتا یک پست مذهبی حاوی دعا و زیارت امام حسین که از کانال قم آنلاین بازنشر شده، ۱۳ میلیون بازدید کسب کرده است.
این بازدید سیزده میلیونی ناشی از بازنشر این پست در کانال‌هایمختلف است که بازدیدهای تفکیک شده و تفکیک نشده آن با هم محاسبه شده اند.
• تحلیل و جمع‌بندی
۱. مقایسه بررسی یک ماهه کانال‌ها ایتا و تلگرام نشان داد با وجود اینکه هر دو پیام‌رسان تعداد پست‌های به نسبت برابر تولید کردند(حدود ۱۲ میلیون)، ایتا توانسته با حدود یک‌سوم تعداد منابع، نزدیک به ۴۰برابر بازدید از مخاطبان خود بگیرد(۸۱ میلیارد بازدید ایتا در مقابل۱.۹ میلیارد بازدید تلگرام فارسی). این میزان اختلاف و ثبت ۸۱میلیارد بازدید در میان کانال‌های ایتایی یا وجود فیلترنبودن و دسترسی ساده به این پیام‌رسان، احتمال دستکاری در تعداد بازدیدهایایتایی را تقویت می‌کند.
۲. واکاوی فعال‌ترین منابع و تگ‌های پرتکرار مردادماه کانال‌های ایتایی و تلگرامی‌نشان می‌دهد طیف فکری و فرهنگی استفاده‌کننده از ایتا به مراتب محدودتر از تلگرام فارسی است به‌گونه‌ای که موضوع‌های ترندشده در میانابرکلمات پرتکرار تلگرام علاوه بر مباحث اقتصادی، موضوع‌های فرهنگی،مذهبی و سرگرم‌کننده نیز بوده در حالی‌که تنها واژگان پرتکرار مردادماه در ایتا، به تگ‌های مذهبی اختصاص داشته است.
۳. پربازدیدترین پست ماهانه ایتا در حالی ۱۲ میلیون بازدید گرفته که در تلگرام پربازدیدترین پست فقط نیم میلیون بازدید داشته است. در تحلیل چرایی این میزان بازدید باید توجه داشت که ایتا همچون رویهپیشین تلگرام بازدید یگانه (یونیک) و تکراری را از یکدیگر تفکیکنمی‌کند و ممکن است این پست هر روز فوروارد شود و بازدید بگیرد. با این همه احتمال دستکاری بازدید هم مانند هر پلتفرم دیگری وجود دارد.
دریافت لینک صفحه با کد QR