آی‌تی‌من- حدود ۲۱ سال از روزی که فایننشال تایمز، طی گزارشی، خبر از افتتاح مؤسسه اینترنت آکسفورد داد، می‌گذرد. این مؤسسه، برای تجزیه و تحلیل جایگزین‌ها و چالش‌های ناشی از توسعه وب، در آن زمان تأسیس شد. در آن دوره، مباحثی پیرامون مسئله شکاف دیجیتال مطرح شد و بسیاری از متخصصان، بحث در مورد این موضوع را آغاز کردند.

طی سال‌های بعد، مشکلات به همان نسبتی که اینترنت در حال رشد بود، برجسته و بزرگ شدند. در سال ۲۰۰۱، ۵۰۰ هزار کاربر وب جهانی وجود داشت. این تعداد در سال ۲۰۲۱ به ۵ میلیارد نفر رسید. حوزه دیجیتال، در حال حاضر، بخشی جدایی ناپذیر از کل کارهایی است که ما به صورت روزمره انجام می‌دهیم؛ از سیاست و برنامه‌های پولی گرفته تا کار، زندگی اجتماعی، آموزش و بسیاری از جزئیات دیگر زندگی ما، این روزها، در جهان دیجیتال، جریان دارد.

این امر علاوه بر تسریع امور سبب ایجاد یک شکاف دیجیتال عمیق نیز شده است. متأسفانه، بسیاری از افراد جهان به دلیل سن، فقر یا عدم تحصیل، از دنیای دیجیتال، محروم می‌مانند. این در حالی است که شرکت‌های بزرگ فناوری نیز، شکل نگران کننده‌ای از شکاف دیجیتال را از طریق بسط انحصار در فضای مجازی و بازار فناوری، ایجاد کرده‌اند.

به نوشته فایننشال تایمز، اتکای جهان امروز به تخصص دیجیتال سرنوشت کاربران را در دستان شرکت‌های بزرگ فناوری آمریکایی، قرار داده است. آن‌ها از طریق بسط قدرت خود در این بازار، به سطح بسیار بالایی از قدرت اقتصادی و انحصار دست یافته‌اند. علاوه بر این، آن‌ها توانایی تأثیرگذاری بر زندگی روزمره کاربران را با روش‌هایی دارند.

علاوه بر این، وقایعی چون همه گیری کووید ۱۹ و جنگ روسیه در اوکراین، بسترهای بزرگی برای نشر اطلاعات نادرست، محسوب می‌شوند. چنین شرایطی، ضرورت ارزیابی روشن و تحقیقات بی طرفانه در مورد این موضوع را برجسته کرده است. به عقیده بسیاری از کارشناسان، یکی از دلایل عمده گسترش و نشر افسار گسیخته اخبار جعلی در این دوران، عدم تمایل شرکت‌های بزرگ فناوری برای مبارزه با این قبیل محتوا، بوده است. از سوی دیگر، رشد فناوری‌هایی چون جعل عمیق نیز، از سوی دیگر، بر اشاعه اخبار جعلی و تشویش اذهان عمومی، دامن می‌زند. نکته جالب توجه این که پلتفرم‌های بزرگ اجتماعی، به واسطه وابستگیشان به انتشار مداوم محتوا، عموماً تمایل چندانی به مهار و کنترل مؤثر اطلاعات نادرست ندارند.

به عقیده کارشناسان، تأثیرات وب متعدد و بسیار عمیق است. بنابراین، انحصارگران این حوزه، قدرت بی حد و حصری در زمینه ارائه دسترسی و کنترل شرایط جهان دیجیتال، دارند. به عبارت دیگر، شرکت‌های بزرگ فناوری، عموماً، سازنده محصول، فروشنده و تأمین کننده محتوا هستند و از همین روی، در افزایش جهانی عمق شکاف دیجیتال، تأثیر شگرفی دارند.

از سوی دیگر، اغلب سیاست‌گذاران، به دلیل جزئیات فراوان و پیچیدگی تخصص حوزه فناوری، زمان و توانایی لازم برای درک این شرایط را ندارند. این امر نیز سبب آزادی بیش از حد شرکت‌های انحصارگر فناوری می‌شود و از همین روی، نقش متخصصان و نهادهای پژوهشی چون مؤسسه اینترنت آکسفورد، در تبیین وضعیت موجود، بیش از پیش، پررنگ می‌شود.

طی سال‌های اخیر، بسیاری از دولت‌های قدرتمند جهان، با آگاهی از شرایط به وجود آمده و نقش آن در تشدید شکاف دیجیتال، تلاش‌های متعددی را معطوف بازرسی و مبارزه با انحصارگرایی شرکت‌های بزرگ فناوری در کشورهای خود، کرده‌اند.
 

ITMen