آی‌تی‌من-  از ابتدای ابداع اینترنت، نهادهای مذهبی نیز توجه ویژه‌ای به این پدیده فناوری داشتند و سعی کردند که به انحای مختلف، این ابزار ارتباطی را در خدمت تبلیغ پیام خود بگیرند.

در سال‌های نخستین، گسترش پیام از طریق ایجاد وب‌سایت‌ها، فروم‌ها و مانند این مورد توجه بود؛ به طوری که بررسی‌های موسسه Pew Internet در سال 2004 نشان می‌داد که دو سوم کاربران بزرگسال آمریکایی که در آن زمان جمعیتی بالغ بر 128 میلیون کاربر را شامل می‌شد، به مناسبت‌های مختلف مذهبی به اینترنت مراجعه می‌کردند.

اما با افزایش دسترسی‌ها و سرعت اینترنت، دین و مذهب نیز امکانات جدیدی برای حضور در فضای مجازی پیدا کرد که یکی از بارزترین نمودهای آن، برگزاری مراسم و شعایر مذهبی به صورت مجازی و آنلاین بود.

اما در چند ماه گذشته، شیوع همه‌گیری کرونا، جنبه‌های مختلف زندگی بشر را بیش از پیش به فضای آنلاین منتقل کرده و از خرید و دیدار با فامیل گرفته تا کلاس‌های درس و جلسات کاری و همچنین مراسم مذهبی، از فضای فیزیکی به مجازی منتقل شده است.

هم زمان با موج دوم همه‌گیری کرونا، وارد ماه محرم شده‌ایم؛ روزهایی که در سال‌های پیش، خیابان‌ها و محله‌های ما همه رنگ و بوی عزای حسینی می‌گرفت و شاهد حضور هیات‌ها و برقراری تکیه‌ها و دسته‌های عزاداری در سطح شهرهای و روستاها بودیم. اما امسال، احتمال انتقال ویروس، عزاداران را خانه‌نشین کرده و همچون سایر جنبه‌های زندگی، عزاداری شیعیان ایرانی را نیز متحول کرده است.

به این ترتیب، شاهد شکل‌گیری هیات‌ها و مراسم عزاداری آنلاین به صورت گسترده هستیم و دولت و اپراتورهای موبایل و اینترنت نیز تمهیداتی را به منظور تسهیل کار این مراسم آنلاین در نظر گرفته‌اند که آمارها حاکی از استقبال عزاداران از این امکانات است.

 اقدامات دولتی
در همین راستا وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از برگزاری مجموعه برنامه‌های ویژه دهه اول محرم از رهگذر فضای مجازی تحت عنوان «مهر محرم» در حوزه ارتباطات خبر داد. این وزارتخانه با استفاده از بستر پلتفرم‌های فضای مجازی، دو برنامه خاص تدارک دیده تا علاوه بر همکاران حوزه ارتباطات همه مردم عزیز و عاشقان عاشورایی از این برنامه‌ها استفاده کنند.

در این برنامه‌ها از شاعران آیینی سراسر کشور دعوت شده است تا جدیدترین و تأثیرگذارترین سروده‌های عاشورایی خود را اجرا کنند و حاصل این کار ۲۵ فیلم کوتاه از شاعران اهل‌بیت (ع) است که هر شب در فضای مجازی منتشر خواهد شد.

همچنین از روز شنبه یکم تا چهارشنبه پنجم شهریورماه هر روز به مدت ۳۰ دقیقه از ساعت ۱۲ تا ۱۲ و ۳۰ دقیقه پخش زنده سخنرانی و ذکر مصیبت اهل‌بیت(ع) از طریق تارنمای رسمی وزارت ارتباطات با آدرس ict.gov.ir/fa/moharam، تارنمای هیات آنلاین با آدرس heyatonline.ir/heyat/630، لنز ایرانسل با آدرس lenz.ir/live، آپارات با
 آدرس: aparat.com/ictmedia اینستاگرام مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات با آدرس
 instagram.com/ictministrypr؛ قابل مشاهده است.

سازمان تبلیغات اسلامی نیز پلتفرمی را با نام تکیه به همین منظور آماده کرد.

از سوی دیگر، وزارت ارتباطات اعلام کرد که با همکاری سازمان تبلیغات اسلامی به منظور برگزاری باشکوه مراسم عزاداری محرم در دوران شیوع ویروس کرونا، به هیات‌های عزاداری اینترنت رایگان اعطا می‌کند و هیات‌های عزاداری سراسر کشور که در سایت سازمان تبلیغات اسلامی ثبت شده‌اند می‌توانند به مدت یک ماه از اینترنت رایگان بهره‌مند شوند.

تاکنون اطلاعات مربوط به ۱۸۹۲ هیات بررسی شده و تا پایان ۳۰ مردادماه به ۷۰۸ هیات عزاداری مودم ارائه می‌شود و ۱۱۸۴ هیئت عزاداری نیز تا ۳۱ مردادماه از مزایای این طرح بهره‌مند می‌شوند.

 پخش زنده برنامه هیات‌های مذهبی با همکاری اپراتورها
از سوی دیگر، هیات‌های مذهبی در ماه محرم، پخش برنامه‌های‌شان را با اینترنت رایگان همراه اول و ایرانسل آغاز کرده‌اند.

همراه اول با همکاری پیام‌رسان بومی «روبیکا» امکان ویژه‌ای را برای هیات‌های مذهبی سراسر کشور فراهم آورده که برگزاری مراسم‌ عزاداری را در دوران محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا، تسهیل می‌کند.

بر این اساس، هیات‌های سراسر کشور می‌توانند با ایجاد کانال در پیام‌رسان روبیکا و عضویت در صفحه اختصاصی «عقیق»، از امکان پخش زنده با اینترنت رایگان و تسهیلات اطلاع‌رسانی این برنامه بهره‌مند شوند.

شرایط در نظر گرفته شده به شکلی است که هزینه اینترنت طرف ارسال کننده و دریافت کننده در تمامی اپراتورها، رایگان است و چنانچه هیات‌ها امکان فنی استفاده از دوربین و تجهیزات پخش زنده را نداشته باشند، می‌توانند با تلفن همراه از این امکان بهره‌مند شوند. همراه اول اعلام کرده که مدیران هیات‌های علاقه‌مند به استفاده از این شرایط، لازم است ابتدا کانال اختصاصی هیات را در روبیکا ایجاد کرده و سپس آدرس آن را به نام کاربری aghighlive  ارسال کنند.

امکان دیگری که در این طرح گنجانده شده، امکان ارسال پیامک رایگان است که اطلاعات بیشتر آن، پس از ایجاد کانال برای مدیر هیئت ارسال خواهد شد.

ایرانسل نیز به به عنوان یکی دیگر از سهام‌داران اصلی روبیکا، همزمان با ماه محرم و ایام عزاداری امام حسین(ع)، امکان مشابهی را فراهم کرده و هیات‌های مذهبی با ایجاد کانال در پیام‌رسان روبیکا و عضویت در صفحه اختصاصی «عقیق»، از امکاناتی نظیر پخش زنده با اینترنت رایگان، ارسال پیامک رایگان و اطلاع رسانی، بهره بگیرند. علاوه بر هیأت‌ها، مشترکان ایرانسل نیز می‌توانند به رایگان، از تمامی این خدمات استفاده کنند.

ایرانسل و همراه اول، به عنوان سهام‌داران اصلی، هر کدام 40درصد سهام روبیکا را در اختیار دارند. 

 استقبال از عزاداری‌های آنلاین
کرونا عادات ما را رفته رفته تغییر می‌دهد و مردم روز به روز بیشتر با فضای مجازی انس می‌گیرند. به همین دلیل هم، برگزاری آنلاین مراسم عزاداری سالار شهیدان با استقبال ویژه‌ای مواجه شده که شاید کمتر کسی چنین استقبالی را پیش‌بینی می‌کرد.

آمارهای موجود از اپلیکیشن روبیکا نشان می‌دهد که در بازدید آنلاین و آفلاین این گونه مراسم، شاهد رکوردهای جالبی بوده‌ایم و عزاداران حسینی، آمار بازدید میلیونی را در تعدادی از این رویدادهای آنلاین ثبت کرده‌اند.

برای مثال در اولین شب پخش زنده (لایو) حسینیه مجازی ریحانه‌الحسین در روبیکا، شاهد حضور آنلاین بیش از 125 هزار نفر بودیم. اما تعداد کسانی که به صورت آفلاین (مشاهده برنامه ضبط شده) در این هیات حضور پیدا کردند، از یک میلیون و دویست هزار نفر فراتر رفته و تا لحظه تهیه این گزارش، بیش از 1.4 میلیون بازدید کننده داشته است.

برنامه‌های دیگر عزاداری در روبیکا نیز به تناسب، آمار خیره‌کننده‌ای از بازدید را نشان می‌دهد و تعدادی از این برنامه‌ها تعداد مشاهده کننده نزدیک به یک میلیون نفر داشته‌اند.

این در حالی است که صرف‌نظر از برنامه‌های عزاداری که در این ایام از صدا و سیما پخش می‌شود، برای هیچ برنامه دیگری در حالت عادی و فیزیکی، دستیابی به این میزان بازدیدکننده ممکن نیست.

به این ترتیب می‌توان مدعی شد که فضای مجازی، آن هم با محتوای مذهبی و داخلی، فرصتی بی‌همتا برای تبلیغ مذهب در اختیار قرار داده و این گونه مراسم، جامعه هدف گسترده خود را نیز یافته است.
این آمارها، حاکی از جا افتادن فرهنگ و ظرفیتی تازه‌ است که می‌توان به تناسب، از آن بهره برد.
 

ITMen