آی‌تی‌من- امیر خوراکیان معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی کشور گفت: با آسیب شناسی و تحلیل وضع موجود، جهت رونق تولید و گسترش صنعت کتاب دیجیتال ایران، کمسیون عالی ارتقای محتوا و خدمات فرهنگی مرکز ملی فضای مجازی اقداماتی همچون برگزاری جلسات هم‌اندیشی با نخبگان، ذی نفعان و ذی‌ربطان صنعت کتاب دیجیتال ایران، بررسی مهم ترین موانع توسعه کسب و کار های فرهنگی در این صنعت، مالکیت مادی و معنوی کتاب‌های دیجیتال، حمایت از ناشران این کتب در مقایسه با ناشران کاغذی کتاب، توسعه ابزارها و زیرساختهای فنی تولید محتوای کتاب دیجیتال، بررسی اهمیت مصرف کتاب در سبد خانوار‌های ایرانی و در نهایت هماهنگی میان دستگاه های مربوطه برای توسعه صنعت کتاب دیجیتال ایران انجام داده است.

وی با اشاره به ویژگی‌های فضای مجازی گفت: تعاملی بودن و امکان نقش آفرینی چند ذی‌نفعی، تجمیع و همگرایی سخت افزاری، چند رسانه‌ای بودن و جذابیت محتوایی، داشتن تنوع و حجم بالای محتوا، وسعت دامنه انتشار محتوا و پیام در مقیاس جهانی از ویژگی های فضای مجازی است که تغییراتی عمیق در پایه‌های فکری و نظری جوامع ایجاد کرده است.

خوراکیان تاکید کرد: صنایع فرهنگی دیجیتال در ایران تحت قالب‌هایی همچون صنعت نرم‌افزارهای چند رسانه‌ای، صنعت هنرهای دیجیتال، چاپ و نشر، موسیقی، سینما، خبرگزاری‌های آنلاین، رادیو و تلویزیون، بازی های ویدیویی شناخته می شود که گسترش روزافزون فضای مجازی باعث شده که بسترهای انتقال محتوا و ترکیب سنتی ذینفعان بخش خصوصی و ذی ربطان بخش دولتی و حاکمیتی حوزه محتوا تغییر یابد.

وی با بیان این که یکی از این حوزه‌ها کتاب دیجیتال است، تصریح کرد: در سال‌های اخیر فروش کتاب الکترونیکی در دنیا به طور چشمگیری افزایش یافته است. در سال 2018 بازار جهانی کتاب، 13 هزار میلیون دلار فروش کتاب دیجیتال را ثبت کرد. در ایران نیز در سال‌های اخیر بازار تولید و عرضه کتاب دیجیتال رشد قابل توجهی داشته است به طوری که در عرض یک سال اخیر (سال 1397) رشد 300 درصدی بازار کتاب دیجیتال را شاهد بوده‌ایم.

معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به این که هنوز نسبت تعداد کتب الکترونیکی به کل کتاب‌های منتشر شده در کشور بسیار پایین‌تر از نرخ‌های جهانی است، اعلام کرد: چنانچه آمارها نشان می‌دهد، تا سال 1397 در مجموع ۱ میلیون و ۳۲۰ هزار عنوان کتاب از خانه کتاب شابک اخذ کرده و منتشر شده است اما تعداد کتاب‌های دیجیتال منتشر شده تا سال 1397 در ایران90 هزار عنوان برآورد شده است. بنابر این نسبت کتاب کاغذی به کتاب‌های منتشر شده در ایران حدود 94 درصد است.

وی افزود: براساس آمار موسسه خانه کتاب ایران، طی 30 سال اخیر حدود ۱ میلیون و ۳۲۰ هزار عنوان کتاب کاغذی چاپ شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که از این تعداد، حدود ۷۵۰ هزار عنوان کتاب، به سهولت در دسترس عموم مردم نیست و به نوعی «حبس شده» تلقی می‌شود زیرا به طور عمومی چاپ مجدد کاغذی آنها توجیه اقتصادی ندارد بنابراین با توجه به کم بودن هزینه انتشار کتاب در فضای مجازی، انتشار دیجیتال این ۷۵۰ هزار عنوان کتاب، برای بازگرداندن کتاب‌های حبس شده به چرخه مصرف و ارتقای کمی و کیفی محتوای فارسی در وب راهکار مناسبی است.

خوراکیان با بیان این که در حوزه نشر کتاب دیجیتال بازار غیر رسمی وجود دارد، گفت: در حال حاضر قریب به هفت میلیون بار اپلیکیشن های کتابخوان بر روی دستگاه های همراه و هوشمند در ایران نصب شده‌که از این تعداد حدود هفتصد هزار کاربر فعال روزانه وجود دارد که حجم بازار رسمی کتاب دیجیتال در سال 1397 را به حدود 20 میلیارد تومان رسانده‌اند که البته به دلیل غیر رسمی بودن این بازار، برآورد مالی مشخصی از حجم کل آن وجود ندارد.

وی گفت: بررسی آمارها و نیازهای ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی نشان می‌دهد که ظرفیت رشد و توسعه اقتصادی این صنعت فرهنگی بسیار بالاست و باید زمینه رشد کمی و کیفی و صادرات آثار و محصولات کتاب دیجیتال به جهان خصوصا کشورهای همسایه و به ویژه به 11 کشور با شهروندان فارسی زبان فراهم شود.

خوراکیان با بیان این که متوسط ضریب نفوذ کتاب دیجیتال در جهان ۱۳ درصد است اما این آمار در ایران کمتر از یک درصد برآورد شده است، گفت: کتاب دیجیتال مزیت های منحصر به فردی دارد که براساس آن اولویت توسعه آن ضروری است چرا که علاوه بر تحقق عدالت آموزشی و محتوایی فرهنگی، توزیع آسان و فراگیر کتاب و جریان سازی فرهنگی، افزایش کمی و کیفی محتوای فاخر فارسی در وب، کاهش هزینه زنجیره ی تولید کتاب و کاهش ریسک سرمایه گذاری، استفاده بهینه عموم شهروندان از اوقات فراغت، دسترسی افراد کم توان (نابینایان) به محتوای فاخر کتاب های صوتی و تسهیل مشارکت نخبگان و نویسندگان سراسر کشور در تولید و نشر کتاب دیجیتال، زمینه را برای تسهیل ایفای نقش حاکمیت در هدایت، نظارت و حمایت از حوزه کتاب نیز فراهم می‌آورد.

وی افزود: البته با توجه به خلاء‌های قانونی و نظارتی در حوزه کتاب دیجیتال، نقض مالکیت معنوی آثار در فضای مجازی به نحو گسترده‌تری رخ می‌دهد. از این رو سرقت علمی و ادبی یکی از تهدیدهای جدی در این حوزه به شمار می‌رود. همچنین برخی از نویسندگان در عصر ارتباطات و اطلاعات به‌دلیل راحتی دسترسی به انواع محتوا در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، به‌جای تولید دانش، سمت‌وسوی فعالیت نگارشی خود را به جابه‌جایی اطلاعات معطوف کرده و به نشر کتاب‌های کم‌ارزش و گاه بی‌ارزش اقدام می‌کنند که باید برای جلوگیری از معایب آن اقدام لازم صورت گیرد.

 

ITMen