آی‌تی‌من- در این پروژه دریافت خدمات و استعلامات مرکز ملی تبادل اطلاعات از طریق ارائه تعدادی از رابط‌های برنامه نویسی (API)فراهم می‌شود.

به نظر می‌رسد که PGSB یکی از پروژه‌های مهم دولت الکترونیکی است که منصفانه می‌توان گفت در تسهیل‌گری ارایه خدمات مختلف، اثر به‌سزایی داشته و توسعه و تنوع‌بخشی به خدمات آن در آینده، موجب سهولت خدمت‌رسانی و آسایش بیشتر مردم خواهد شد.

به مناسبت هشتم شهریور که سالروز دهمین سال فعالیت «سیتاد» به عنوان اپراتور اول این سامانه است، با محمدباقر پیشوایی، مدیرعامل سیتاد گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
 
سیتاد را بیشتر معرفی کنید.
شرکت سامانه‌های یکپارچه تعاملات الکترونیکی دانا (سیتاد) یکی از شرکت‌های گروه خدمات انفورماتیک راهبر است که در حال حاضر، هلدینگ فناوری اطلاعات و ارتباطات شرکت سرمایه‌گذاری غدیر محسوب می‌شود و از سال گذشته به طور مستقیم ذیل گروه مالی غدیر فعالیت می‌کند.

همان‌طور که می‌دانید شرکت خدمات انفورماتیک راهبر متعلق به وزارت بازرگانی بود که در سال 1388 و در اجرای اصل 44 قانون اساسی به سرمایه‌گذاری غدیر منتقل شد.

گروه راهبر را عمدتا با پروژه‌های حاکمیتی مانند «شبنم»، «ثبتارش»، انتخابات الکترونیک و سامانه‌های ایران املاک و ایران اصناف و همچنین گواهی ریشه می‌شناسند.

سیتاد هم با تمرکز روی خدمات دولت الکترونیکی و انتخابات الکترونیکی کار می‌کرد؛ اما به منظور شرکت در مزایده سازمان فناوری اطلاعات در زمینه PGSB، اساسنامه بازنگری و شرکت به این کسب و کار جدید اختصاص داده شد.
 
سیتاد چه زمانی فعالیت تخصصی در زمینه خدمات الکترونیکی دولت را شروع کرد؟
سابقه سیتاد در دولت الکترونیکی به سال‌ 1394 برمی‌گردد. در آن سال سامانه‌ای به نام سیتاد (سامانه‌های یکپارچه خدمات الکترونیکی دولت) در نهاد ریاست جمهوری شکل گرفت که مجری آن بودیم.

پس از مدتی از این پروژه خارج شدیم و دو سال پیش هم در مزایده سازمان فناوری اطلاعات برای انتخاب اپراتور PGSB شرکت کردیم که موفق به کسب این پروانه شدیم.
 
زمان‌بندی و شرایط پروژه PGSB به چه صورت است؟
با دو اپراتور انتخاب شده، قراردادی به مدت 7 سال بعلاوه 6 ماه بسته شده که 6 ماه اول، زمان راه‌اندازی زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و انجام تست‌های مختلف در نظر گرفته شد که پس از تایید، می‌توانستیم وارد فضای کسب‌وکار شویم.

شروع پروژه و ابلاغ از طرف سازمان فناوری اطلاعات انتهای اسفند سال 1400 بود که به این ترتیب تا مرداد 1401 برای تامین زیرساخت‌ها فرصت داشتیم. شهریورماه نیز پروانه اعطا شد و قرار بود بلافاصله وارد فاز تجاری‌سازی شویم؛ اما به دلیل بروز برخی مشکلات ساختاری و راه‌اندازی، ورود به این فاز عملا از اول فروردین 1402 شروع شد.

مدل کار هم PPP و به شکل BOT است که پس از پایان هفت سال و در صورت تمدید نشدن پروانه، کل زیرساخت‌ها به سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات منتقل خواهد شد.
 
در PGSB چه خدماتی ارایه می‌دهید و آیا ارتباطی با GSB هم دارد؟
بر اساس مصوبه شورای عالی فضای مجازی دو شبکه GSB و PGSB راه اندازی شد که کاملا از هم مستقل هستند. دستگاه‌های دولتی برای تبادل اطلاعت در بستر GSB از محل NIX استفاده می‌کنند. اما برای برای ارایه خدمات استعلامی دولت به کسب و کارها، شبکه PGSB ایجاد شد که در بستر اینترنت هم قابل ارایه است. هدف ما نیز تامین مسیر ارتباطی کسب و کارها با دستگاه‌های اجرایی به عنوان مالک سرویس است.

در واقع ما نه مالک سرویس هستیم و نه داده، زیرا بر اساس قانون «دوام» (قانون مدیریت داده و اطلاعات ملی) که مهرماه سال گذشته به تصویب رسید، مالکیت 27 پایگاه داده دولتی نیز ملی شد.

همچنین ما در حال حاضر فروشنده سرویس نبوده و صرفا از طریق یک پلتفرم امن و با یک مدل تسهیم درآمدی با دستگاه‌های دولتی به عنوان مالک سرویس، اتصال به شبکه و زیرساخت تبادل را در اختیار سرویس‌گیرنده‌هایی که مجوزهای لازم را اخذ کرده‌ باشند، قرار می‌دهیم.
 
این تسهیم درآمد به چه صورت است و چه تعهداتی برای شما در نظر گرفته شده است؟
تعرفه مرکز ملی تبادل سرویس به ازای هر گذر یا تراکنش، 20 درصد تعرفه سرویس دهنده تا سقف 382 تومان است که از این میزان، 75 درصد سهم اپراتور و 25 درصد سهم دولت است.

البته ما یک کف درآمد را نیز برای دولت تعهد کرده‌ایم.

فرایند ارایه اطلاعات به کسب‌وکارها چگونه است؟
همان‌طور که می‌دانید در شبکه GSB هم داده و هم استعلامات رد و بدل می‌شود اما در PGSB اطلاعات تبادل شده صرفا استعلامی و از نوع بله و خیر است که بسته به نیاز کسب‌وکارها به آنها باید ارایه شود.

بعضی از سرویس‌ها برای تبادل میان دستگاه‌های دولتی طراحی شده بود و باید در یک فضای تعاملی آنها را برای ارایه به کسب‌وکارها مناسب‌سازی و بهینه می‌کردیم و روی PGSB می‌آوردیم.

در نهایت، در صورت وجود سرویس، سرویس گیرنده از دستگاه مورد نظر مجوز و نام‌کاربری و گذرواژه خود را می‌گیرد و ما نیز اتصال و روتینگ را فراهم می‌کنیم تا کسب‌وکار قادر به فراخوانی سرویس از طریق API باشد.

اگر هم کسب‌وکار درخواست سرویس جدیدی داشته باشد، باید ضرورت آن را برای دستگاه توجیه کند تا سرویس مورد نظر ایجاد شود.
 
مدل رقابتی دو اپراتور چگونه است؟
یک فضای رقابتی سالم و شفاف بین دو اپراتور وجود دارد و هر سرویس‌دهنده و سرویس‌گیرنده‌ای مختار است که یکی را انتخاب کند.
 
به این ترتیب به نظر می‌رسد که بخش‌ عمده‌ای از توسعه کسب وکار شما بر اساس بازاریابی و تبلیغات صورت می‌گیرد. اما اینکه دو اپراتور دقیقا یک خدمت را ارایه می‌کنند، بازار را محدود نمی‌کند؟

بله بازاریابی و تبلیغات بخش مهمی از کسب‌وکار ماست. اما آنچه که می‌تواند برای اپراتورها مزیت ایجاد کند و ما باید به آن سمت و سو برویم، ایجاد سرویس‌های ترکیبی است. در آن صورت سرویس‌هایی که دو اپراتور می‌دهند، متنوع خواهد شد.
 
سرویس ترکیبی به چه صورت است؟
ببینید سرویس‌هایی مانند شاهکار و ثبت احوال سرویس‌های پایه هستند. اما ترکیب این سرویس‌ها با توجه به اینکه کارمزد بالاتری هم دارد، می‌تواند ارزش افزوده ایجاد کند و از سویی، موجب تسهیل در کار سرویس گیرنده می‌شود، چون نیاز به فراخوانی APIهای متعدد نخواهند داشت.

برای مثال امسال کار خوبی با همکاری بیمه مرکزی، فراجا، سازمان ثبت اسناد، وزارت صمت و قوه قضاییه اتفاق افتاده که نتیجه آن در قالب سرویس ترکیبی «اصالت خودرو» به زودی در دسترس کسب‌وکارها قرار می‌گیرد.

یکی از مسایل در معاملات خودرو وجود کلاهبرداری است که موجب تشکیل پرونده‌های متعدد در دادگاه‌ها می‌شود. بنابراین با درخواست معاونت پیشگیری قوه قضاییه، مقرر شد که سرویسی ترکیبی از طریق PGSB در اختیار پلتفرم‌های معامله خودرو قرار بگیرد تا وضعیت خودرو، از قبیل اینکه تصادف دارد یا نه و آیا قابل معامله هست یا نه، ارایه شود. در این سرویس ترکیبی، چندین API فراخوانی می‌شود و در نهایت، نتیجه به صورت یک پاسخ به پلتفرم ارایه خواهد شد.

طرح‌های دیگری را نیز می‌توان در نظر گرفت. برای مثال بانک‌ها سرویس‌های جذابی دارند که ترکیب آنها با سرویس‌های دولت، می‌تواند برای مردم مفید باشد.
 
از چه زمانی به سوی ایجاد سرویس‌های ترکیبی می‌روید؟
به احتمال فراوان از امسال ارایه این سرویس‌ها را آغاز خواهیم کرد.
 
حجم تبادل داده در PGSB به چه میزان است؟
اگر فقط سرویس‌های پولی را در نظر بگیریم، نزدیک به 50 میلیون گذر یا تراکنش به صورت ماهانه انجام می‌شود. اما با سرویس‌های رایگان، این عدد به مراتب بالاتر می‌رود و به حدود 3 یا 4 برابر می‌‌رسد.

ضمن اینکه باید در نظر داشت که طبق قانون و به دلایل امنیت اطلاعات، بخشی از شرکت‌های خصوصی مانند بورس، بانک و بیمه، همچنان در GSB هستند.
 
این حجم از تراکنش برای رسیدن به نقطه سر به سر از نظر سرمایه‌گذاری و کف درآمد تضمین شده مناسب است؟
در سال اول فعالیت هنوز به کف تعهدات نرسیده‌ایم ولی نزدیک هستیم؛ اما قطعا در سال‌های آینده کار سخت‌تر می‌شود.
 
دلایل سختی کار چیست؟
یکی از دلایل این است که بازار API هنوز به بلوغ نرسیده است. اما دلیل مهم دیگر، اجرای قانون «دوام» است. هم اکنون مسیرهای جایگزینی به غیر از مسیرهای قانونی تعیین شده وجود دارد که برخی دستگاه‌ها خارج از مسیر دو اپراتور به سرویس‌دهی مشغولند. این مساله گذشته از مسایل امنیتی، برای دولت نیز عدم انتفاع دارد؛ زیرا قدرالسهم‌اش را بابت تبادل داده دریافت نمی‌کند.

امیدواریم طبق قانون، کمیسیون اصل نود مجلس و سازمان بازرسی به این مساله ورود کنند تا وضعیت تبادل سر و سامان بگیرد.

ما به دنبال کسب‌وکارهای جانبی حول همین پروژه هستیم که برای ما ارزش افزوده ایجاد کند؛ زیرا با طرح تجاری موجود، اگر قانون به طور واقعی اجرا نشود و مسیرهای قانونی مسدود نشود، در سال‌های آینده به مشکل جدی خواهیم خورد.

البته قانون دوام با توجه به جرم‌انگاری‌های درنظر گرفته شده می‌تواند بازدارنده باشد؛ اما در هر صورت اگر این اتفاق نیفتاد به فکر مسیرهای جایگزین درآمدزایی خواهیم بود.

ITMen