مقدمه
مقررات و سازوکارهای موجود در نظام مجوزدهی و حمایت از کسب وکارها در فضای مجازی در پارهای از فناوری‌های نوپدید همانند اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، خدمات مبتنی بر زنجیره‌های بلوکی و رمزارزها به علت ابعاد پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی پیامدهای فعالیت آنها، پاسخگو نیستند. در این‌گونه موارد از روش محیط آزمون تنظیم‌گری (Sandbox) برای شناخت وجوه مختلف و نحوه تنظیم و صدور مجوزهای مورد نیاز استفاده می‌گردد. پس از مدت زمان معینی که فعالیت آنها در یک شرایط مشخص و از قبل تعیین شده توسط سازوکارهای محیط آزمون رصد و کنترل شده است، امکان دارد تنظیم‌گر به این نتیجه برسد که می‌تواند قواعد لازم برای تنظیم رفتار و فعالیت مورد نظر را وضع نماید و یا تغییرات لازم را اعمال نماید. در این شرایط مقررات تنظیم‌گری مورد نیاز تدوین و به‌صورت عمومی اعلام می‌گردد و کسب و کار تحت کنترل و سایر کسب و کارهای متقاضی جدید نیز مشمول مقررات اعلامی بوده و مسیر فعالیت دائم خود را آغاز می‌نمایند. با توجه به اینکه حوزه فعالیت کسب و کارهای نوآورانه در فضای مجازی ارتباط بیشتری با یکی از نهادهای موجود در کشور همانند بانک مرکزی، بورس، بیمه و غیره دارد لذا پس از ایجاد محیط آزمون توسط هر یک از نهادهای مربوطه، به منظور هماهنگی بیشتر و تسهیل در تنظیم‌گری این فعالیت‌‌ها، نیاز است یک نظام مدیریت یکپارچه محیط‌های آزمون تنظیم‌گری شکل گیرد؛ در این راستا دستورالعمل زیر به منظور ساماندهی محیط‌های آزمون در کشور، رصد و پیگیری فعالیت‌‌های آنان و نیز پاسخگو نمودن آنها برای اجرای مسوولیت‌های مورد انتظار این زمینه، تدوین شده است.

ماده 1 - تعاریف

1-1- کسب و کار نوآور مجازی: نوعی کسب و کار در فضای مجازی است که نخست ابتنای فعالیت آن بر قابلیت‌های فضای مجازی بوده و بدون آن امکان تحقق نداشته باشد و دوم به علت نو بودن، فقدان تجربه‌های قبلی و شناخت کافی از پیامدهای توسعه فعالیت، سازوکارها و رویه‌های متداول در کشور نمی‌تواند برای صدور مجوز و تنظیم رفتار آن فعالیت، مورد استفاده قرار گیرد.

1-1-1- در این سند هر جا از متقاضی استفاده می‌شود منظور متقاضی ایجاد کسب و کار نوآور مجازی است.

2-1- محیط آزمون تنظیم‌گری: محیطی است متشکل از یک گروه متخصص و مجموعه‌ای از رویه‌های بررسی و سنجش ایده که پس از دریافت ایده نوآورانه، نسبت به ایجاد محیط کنترل شده برای شروع فعالیت در دورهای موقت و زمانبندی شده با شرایط مختص ایده، اقدام می‌نماید. این محیط در صورت تحقق شاخص‌های موفقیت تعیین‌شده و تشخیص امکان‌پذیری تنظیم و کنترل رفتار کسب و کار، شرایط صدور مجوز دائم و توسعه مقیاس عملکردی فعالیت کسب و کار تحت کنترل و نیز متقاضیان جدید این زمینه را توسط نهادهای قانونی مرتبط فراهم می‌نماید.

ماده 2- اصول حاکم بر محیط‌های آزمون تنظیم‌گری
1-2- اصل مقررات حداقلی: در محیط‌های آزمون برخی از مقررات بصورت ساده‌تر در نظر گرفته می‌شود (بصورت کنترل شده و محدود) تا بتوان عواقب ناشی از فعالیت‌‌ها را رصد نموده و سپس تنظیم‌گری را اعمال نمود.

2-2- اصل اهتمام به تنظیم‌گری: خروجی اصلی محیط‌های آزمون، تنظیم‌گری حوزه مرتبط با ایده نوآوررانه و تنظیم همه فعالیت‌‌های زمینه است و از تمرکز بر یک ایده خاص اجتناب می‌کند.

3-2- اصل پاسخگویی: هم تنظیم‌گر بخشی محیط آزمون و هم کسب و کار باید در دوره آزمون نسبت به پیامدها پاسخگو باشند.

4-2- اصل شفافیت: محیط‌های آزمون باید نسبت به بررسی دقیق و ارائه توضیحات شفاف در خصوص رد یا تایید اقدام نمایند.

ماده 3 - ارکان و وظایف
تنظیم‌گران بخشی: دستگاه‌ها و سازمان‌هایی که در چارچوب قانون وظیفه اعطای مجوز کسب و کارها را بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم برعهده دارند؛ نظیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حوزه سلامت، بانک مرکزی در حوزه پولی و بانکی، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در حوزه ارتباطات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه رسانه‌های دیجیتال.

3-1-1-  وظیفه اصلی تنظیم‌گر بخشی

1-  تعریف و ایجاد محیط آزمون تنظیم‌گری مختص حوزه ماموریتی

2-  آماده‌سازی شرایط پذیرش و قالب‌های لازم برای قراردادها، نظارت و کنترل

3- تعیین انواع گزارش‌ها و بازه‌های زمانی ارسال گزارش توسط کسب و کار پذیرش شده در محیط آزمون

4-  انعقاد قراردادها با متقاضیان پس از پذیرش شرایط

5-  اعلان دلایل پذیرش یا رد درخواست‌ها

6- بررسی بازخوردها، تبعات مثبت و منفی فعالیت کسب و کارها در محیط آزمون

7- انتقال و به اشتراک گذاری تجربیات برای محیط‌های آزمون دیگر

3-2- کارگروه مدیریت یکپارچه و هماهنگی محیط‌های آزمون
کارگروهی متشکل از اعضای زیر است که دبیرخانه آن در وزارت امور اقتصادی و دارایی مستقر بوده و عملیات اجرایی محیط آزمون را براساس بررسی‌های تخصصی و مبتنی بر حداکثر رای اعضا (نصف به اضافه یک) مدیریت و راهبری می‌نماید.

1- رئیس مرکز فناوری اطلاعات وتوسعه اقتصاد هوشمند (رئیس کارگروه)

2- نماینده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

3- نماینده وزارت صنعت، معدن و تجارت

4- نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

5- نماینده معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

6- نماینده مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت ریاست جمهوری

7- نماینده سازمان بورس و اوراق بهادار

8- نماینده بانک مرکزی جمهوری اسلامی

9- نماینده نیروی انتظامی(پلیس فتا)

10- نماینده دادستانی کل کشور

11- نماینده سازمان نظام صنفی رایانه‌ای ایران

12- نماینده اتحادیه کسب و کارهای فضای مجازی

13- دونفر متخصص و دانشگاهی با حکم رئیس مرکز ملی فضای مجازی

3-2-1- وظیفه اصلی کارگروه

1- تعیین حیطه‌های نیاز به ورود در محیط آزمون

2- بررسی اولیه پیشنهادات متقاضیان، تعیین تنظیم‌گر بخشی و ارجاع

3-رصد عملکرد هر تنظیم‌گر نسبت به ورودی‌های محیط آزمون و نتایج

4- پیگیری شکایات و بررسی تخلفات

5- هماهنگی بین تنظیم‌گران بخشی در مواقعی که یک ایده به بیش از یک تنظیم‌گر بخشی مرتبط است

6-تدوین چهارچوب‌های ارزیابی و سازوکارهای کلان کنترلی محیط‌های تنظیم‌گری

7- اعلان دورهای عملکردهای محیط‌های آزمون تنظیم‌گر به صورت عمومی

8- الزام تنظیمگران بخشی موجود در کشور به ایجاد محیط آزمون

9- هماهنگی با نهادهای مختلف برای رفع موانع احتمالی و یا معافیت‌های مورد نیاز

10- تدوین نظام های مسوولیت زمینه و اعلام دوره‌ای آنها

11- تهیه بهترین تجربیات، توصیه‌ها و استانداردها و ارسال برای تنظیم‌گران بخشی و کسب و کارها

3-3- تارنمای پنجره واحد محیط‌های آزمون(تَما)
درگاه الکترونیکی مدیریت چرخه درخواست تا صدور مجوز ایده‌های کسب و کارهای نوآورانه در محیط‌های آزمون است که توسط دبیرخانه کارگروه مدیریت یکپارچه محیط‌های آزمون ایجاد و معرفی می‌گردد.

ماده 4 - فراروند کلان

1) کلیه کسب و کارها در صورت نیاز به مجوز برای یک ایده نوآورانه که نظام‌های مجوز دهی کنونی پاسخگوی آن نیستند، می‌توانند در تَما درخواست خود را ارائه نمایند.

2)کارگروه مدیریت یکپارچه محیط‌های آزمون دو هفته کاری فرصت دارد نتیجه بررسی را در تَما اعلام نماید. این نتیجه شامل نیاز ورود متقاضی به محیط‌های آزمون و نام محیط آزمون مرتبط و نامه ارجاع است.

3) متقاضی پس از دریافت نتیجهی موافقت اولیه کارگروه از طریق تَما، نسبت به مراجعه برخط به تنظیم‌گر بخشی اعلان شده، اقدام می‌نماید. کارگروه برای هر متقاضی پذیرش شده شرایط اولیه لازم را بسته به نوع ایده و کسب و کار تعیین می‌نماید. این شرایط شامل تسهیل در شرایط و نیز کاهش مخاطرات محیط آزمون برای دوره کنترل و آزمون عملیات اجرایی کسب و کار است.

4) محیط آزمون تنظیمگر بخشی نسبت به تعیین شرایط دقیق و تکمیلی مانند موارد زیر اقدام و در صورت موافقت متقاضی نسبت به صدور مجوز دوره موقت و نیز اخذ تعهدنامه اقدام می‌نماید.

 -  مدت اعتبار مجوز

-  حداکثر کاربران قابل بسط در دوره آزمون

-  حداکثر حجم تراکنش‌ها و گردش مالی

-  شاخص‌های موفقیت و عملکرد

- شرایط انتهایی خروج از محیط آزمون

5)  محیط آزمون تنظیمگر بخشی نسبت به تمهید شرایط و نیز رصد و کنترل فعالیت در دوره موقت اقدام نموده و گزارش بررسی و کنترل دوره آزمون را در تَما ثبت می‌کند.

6) در صورت موفقیت عملکرد متقاضی و کسب شاخص‌های موفقیت تعیین شده، مجوز توسعه فعالیت توسط محیط آزمون تنظیم‌گر بخشی مربوطه صادر می‌شود و همزمان دستورالعمل و آیین نامه عمومی زمینه نیز تهیه و اعلام می‌گردد.

7) کارگروه مدیریت یکپارچه محیط‌های آزمون نتایج و عملکردهای کلیه صاحبان نقش را در تَما مورد رصد و پایش قرار میدهد و تصمیم‌گیری‌های لازم را برای هدایت و هماهنگی مناسب در این زمینه اتخاذ می‌کند.


 

ITMen