آی‌تی‌من- شاید با شنیدن عبارت اینترنت بدن‌ها، فکرهایی به ذهن‌تان خطور کند که ارتباط چندانی با ماهیت این پدیده نداشته باشد؛ اما در کل باید بدانید که IoB به معنی استفاده از بدن انسان به عنوان یک پلتفرم داده است.

این مفهوم در ابتدا ترسناک به نظر می‌رسد؛ اما وقتی دریابید که چه فرصت‌هایی خلق می‌کند؛ وجهه هیجان‌انگیزش را هم به شما نشان خواهد داد.

در این مطلب به معنا و مفهوم اینترنت بدن‌ها و ارایه نمونه‌هایی از آن می‌پردازیم و به چالش‌های پیش روی آن نیز نگاهی خواهیم انداخت.

IoB چیست
زمانی که اینترنت چیزها با بدن ما ارتباط برقرار کند؛ اینترنت بدن‌ها به وجود می‌آید. در واقع اینترنت بدن‌ها جزئی از اینترنت چیزهاست و به طور کلی، بدن انسان را از طریق ابزارهای متصل یا کارگذاری شده در بدن، به یک شبکه متصل می‌کند. وقتی بدن انسان به شبکه متصل شد، داده‌ها قابلیت تبادل پیدا می‌کنند و بدن انسان و دستگاه می‌توانند از راه دور مورد کنترل و نظارت قرار بگیرند.

هم اکنون سه نسل از اینترنت بدن‌ها شامل خارج از بدن، داخل بدن و تعبیه شده در بدن شکل گرفته است.

نسل اول که خارج از بدن (Body external) نام دارد، شامل دستگاه‌هایی مانند ساعت‌های هوشمند و دستبند‌های هوشمند سلامت می‌شود که امکان نظارت بر سلامت فرد را فراهم می‌کنند.

نسل دوم که داخل بدن (Body internal) نام گرفته، مواردی همچون دستگاه‌های ضربان‌ساز (Pacemaker) و قرص‌های دیجیتال را دربرمی‌گیرد که به داخل بدن وارد می‌شوند و امکانات مختلفی برای نظارت بر سلامت افراد دارند.

اما نسل سوم با نام تعبیه شده در بدن (Body embedded) شامل فناوری‌های است که با بدن انسان یکی می‌شوند و دارای ارتباط بی‌درنگ با یک دستگاه از راه دور هستند.

پیشرفت در اتصالات بی‌سیم، مواد و نوآوری‌های فناوری، ما را قادر می‌کند که دستگاه‌های پزشکی قابل کاشت در بدن را در سطح وسیع بسازیم که با اپلیکیشن‌های متعدد در ارتباط باشند.

نمونه‌هایی از ابزارهای اینترنت بدن‌ها
شناخته شده‌‌ترین نمونه از ابزارهای اینترنت بدن‌ها، همان ضربان‌ساز است؛ دستگاهی کوچک که در شکم یا قفسه سینه قرار داده می‌شود تا به کنترل وضعیت و تنظیم ضربان قلب بیمار با کمک تکانه‌های الکتریکی کمک کند. در سال 2013 میلادی، دیک چنی، معاون اول وقت رییس جمهوری آمریکا، دستگاه ضربان‌ساز قلب با قابلیت اتصال به شبکه Wi-fi را از بدنش درآورد و به جای آن یک ضربان‌ساز بدون قابلیت وای‌فای کار گذاشت؛ زیرا می‌ترسید که دستگاهش را هک کنند و از این طریق با ایجاد شوک الکتریکی، او را به قتل برسانند.

قرص هوشمند، نمونه دیگری از ابزارهای اینترنت بدن‌هاست. این قرص‌ها، دربرگیرنده حسگرهای الکترونیکی و تراشه‌های کامپیوتری هستند که وقتی بلعیده می‌شوند، می‌توانند داده‌ها را از اعضای مختلف بدن جمع‌آوری و به یک دستگاه متصل به اینترنت ارسال کنند. نخستین نمونه از قرص‌های شیمی‌درمانی دیجیتال هم اکنون در دسترس و مورد استفاده قرار گرفته است. در این قرص‌ها، داروهای شیمی‌درمانی با حسگرهایی ترکیب شده‌اند که می‌توانند اطلاعات مرتبط را جمع‌آوری و ضبط کنند و سپس آنها را برای ارایه دهنده خدمات درمانی و سلامت مورد تایید بیمار ارسال کنند. این اطلاعات شامل دوز داروها و زمان استفاده آنها به همراه اطلاعات استراحت و فعالیت بدنی فرد بیمار، ضربان قلب و از این قبیل می‌شود.

لنزهای چشمی هوشمند هم در این دسته از ابزارهای اینترنت بدن‌ها قرار می‌گیرند. این لنزها دارای حسگرها و تراشه‌هایی هستند که می‌توانند با بررسی وضعیت چشم و مایع چشمی، اطلاعات سلامتی را استخراج و ارسال کنند. یک نمونه از این لنزهای چشمی هوشمند با هدف کنترل سطح گلوکز در حال ساخت است و امید می‌رود که به افراد مبتلا به دیابت، بدون نیاز به سوزن زدن‌های روزانه، در کنترل سطح گلوکز کمک کند.

نمونه دیگری که در حال تحول است و مراحل اولیه خود را می‌گذراند، رابط کامپیوتری مغز یا BCI نام دارد. در این نمونه، در واقع مغز فرد به یک ابزار خارجی الکترونیکی مجهز می‌شود که می‌تواند به کنترل و مانیتورینگ بی‌درنگ بپردازد. هدف نهایی از ساخت چنین ابزاری، این است که با استفاده از سیگنال‌های مغزی به جای ابزارهای رایج کمکی، افراد دارای معلولیت را در بازیابی توانمندی‌های حرکتی‌شان یاری برساند.

اینها که گفتیم، همه مواردی از استفاده اینترنت بدن‌ها در زمینه سلامت بود؛ اما کاربردهای این پدیده فقط به حوزه پزشکی و سلامت محدود نمی‌شود و شرکت‌های فناوری متعددی روی کاربردهای دیگر اینترنت بدن‌ها مشغول کارند.

یکی از این شرکت‌ها، شرکت مهندسی زیستی BioHax است که صرفا با هدف سهولت بخشی به زندگی روزمره، تراشه‌هایی را در بدن بیش از 4 هزار نفر کار گذاشته است. در یکی از این موارد، 50 نفر از کارکنان Three Square Market با کاشت ریزتراشه‌های RFID در ابعاد یک دانه برنج در زیر پوست دست‌شان موافقت کردند. این تراشه، به کارکنان اجازه می‌دهد که بدون نیاز به کلید به ساختمان محل زندگی و کارشان وارد شوند، بدون نیاز به کارت یا ورود به حساب بانکی، از دستگاه‌های فروش کالا بخرند و پول کالا مستقیما از حساب‌شان کسر شود.

چالش‌های پیش روی فناوری اینترنت بدن‌ها
مورد دیک چنی که به دلایل امنیتی، ضربان ساز متصل به اینترنت‌ را از بدن خارج کرد، نشان دهنده یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های فناوری IoB است؛ اینکه چگونه ابزارهای اینترنت بدن‌ها و اطلاعاتی را که جمع‌آوری و ارسال می‌کنند، در مقابل نشت اطلاعات و هک ایمن کنیم. در سال 2017 میلادی نزدیک به نیم میلیون دستگاه ضربان ساز به دلیل مشکلات امنیتی و لزوم روزآمدسازی میان‌افزارشان با دستور سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا فراخوان شد.

چالش‌های امنیتی پیش‌روی فناوری اینترنت بدن‌ها مشابه همان چالش‌هایی است که در اینترنت چیزها نیز با آنها مواجهیم؛ یا این تفاوت که در IoB موضوع مرگ و زندگی مطرح است. علاوه بر این، ابزارهای اینترنت بدن‌ها یک چالش امنیت سایبری هم ایجاد می‌کنند که باید از آنها دربرابر هکرها محافظت کرد.

حریم خصوصی نیز چالش مهم و دایمی دیگری است که مطرح می‌شود. سوالاتی درباره اینکه چه کسانی به داده‌های ما دسترسی دارند و از آنها به چه منظور استفاده می‌کنند؛ باید پاسخ داده شود. برای مثال، دستگاهی که نشانه‌های سلامت فرد را کنترل و گزارش می‌کند، رفتارهای فرد را نیز زیر نظر دارد. در این صورت شرکت‌های بیمه به اطلاعاتی دست پیدا می‌کنند که می‌توانند از آنها سوءاستفاده کنند و به بهانه دریافت اطلاعات رفتارهایی که از بیمار به دست‌شان می‌رسد، پوشش بیمه‌ای او را قطع کنند. مثال دیگر یک ابزار کمک درمانی مانند سمعک هوشمند است که می‌تواند به بهبود شنوایی فرد کمک کند؛ اما در عین حال قادر به ضبط تمامی اصوات محیط اطراف بیمار است. آیا این اطلاعات محرمانه خواهد ماند؟

فناوری اینترنت بدن‌ها در حال رشد و پیشرفت است و مسایل مقررات‌گذاری و قانونی آن نیز رفته رفته شناسایی می‌شود و باید امیدوار بود نهادهای قانون‌گذار این مسایل را در جهت استفاده منصفانه و بی خطر از این فناوری برطرف کنند.

 

ITMen