گفت و گو: ناصر شهلا

درباره فلسفه فعالیت و تحولات سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور توضیح دهید.
این سازمان در سال 1353 به عنوان یکی از سازمان‌های تابع وزارت آموزش و پرورش تاسیس و بعد به تشکیلاتی مستقل تبدیل شد که رییس آن را وزیر آموزش و پرورش انتخاب می‌کند. من سال 83 از وزارت آموزش و پرورش به سازمان نوسازی منتقل شدم و از سال 85 بخش IT سازمان را که یک مجموعه فنی مهندسی است تاسیس و مدیریت کردم.

عمده‌ترین اقدامات شما در این مسوولیت شامل چه مواردی بوده است؟
نخستین و مهم‌ترین اقدام، راه‌اندازی سامانه‌ای برای مدیریت و کنترل پروژه‌هاست. هدف‌مان این بود که فرآیند اجرایی پروژه‌های گسترده و حساس سازمان - از کلنگ‌زنی و تولد تا بهره‌برداری و توسعه – را با یک سیستم کارآمد و بدون خطا تحت نظارت و کنترل داشته باشیم. توضیح دهم که در شرح وظایف سازمان نوسازی شش دسته پروژه شامل احداث، توسعه، تکمیل، تخریب و بازسازی، تجهیز و تعمیرات اساسی و جزیی تعریف شده که سامانه کنترل پروژه‌ها از صفر تا صد این پروژه‌ها را از لحاظ نیروهای انسانی، هزینه‌های مالی و سرمایه‌ای و مراحل پیشرفت فیزیکی پروژه و انطباق آن با میزان هزینه‌های صرف شده لحظه به لحظه کنترل می‌کند. بهره‌برداران این سامانه را هم پیمانکاران، ناظران پروژه‌ها و مدیران و مسوولان ذی‌ربط سازمان تشکیل می‌دهند.

سامانه مدیریت و کنترل پروژه‌ها را چه شرکتی تولید کرده و مسوولیت ارتقا و سرپا نگه داشتن آن با کیست؟
این سامانه یک نرم‌افزار ابداعی و خلاقانه است که با یک طرح تیمی، توسط عده‌ای از کارشناسان جوان نوشته شده است. نکته جالبی که می‌تواند به عنوان یک مدل و نمونه از آن استفاده شود، این است که نفرات اصلی که این سامانه را نوشته و تولید کرده‌اند، به تدریج در سازمان نوسازی استخدام شده‌اند و اکنون به عنوان کارمند سازمان – نه همکار بیرونی- از کودکی که زاده‌اند مراقبت می‌کنند و آن را به کمال می‌رسانند. برای بیان اهمیت و گستردگی این سامانه باید اشاره کنم که از سال 86 به اینسو، تمام اطلاعات بیش از 36 هزار پروژه با جزییات کامل، در این سامانه ثبت شده است که هر سال هم اطلاعات چهار تا پنج هزار پروژه به این مجموعه افزوده می‌شود. این را هم توضیح دهم که مراحل احداث، پیشرفت و هزینه‌های پروژه‌های جاری به طور کاملا واضح و دقیق، در این سامانه قابل رویت است که پس از اتمام پروژه‌ها و آغاز بهره‌برداری، این اطلاعات به سامانه شناسنامه فنی فضا منتقل می‌شود.

اعتبار بودجه این پروژه‌های پرتعداد از چه منابعی تامین می‌شود؟
به طورکلی سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدراس کشور، سرمایه مورد نیاز خود را از دو بخش دولتی و مردمی تامین می‌کند. در بخش دولتی هم دو نوع اعتبار ملی و استانی برای سازمان تعریف شده است. برای پروژه‌های ملی براساس مصوبه سال 85، چهار میلیارد تومان طی چهار سال در اختیار سازمان قرار گرفت. استان‌های مختلف هم براساس توان خود هر سال بودجه‌ای را برای طرح‌های داخل استان خود اختصاص می‌دهند اما منبع اصلی هزینه‌های سازمان از محل کمک‌های مردمی خیرین مدرسه‌ساز تامین می‌شود.

مشارکت‌های مردمی به چه میزان می‌رسد؟
در سال‌های اخیر هر سال به طور متوسط حدود 700 میلیارد تومان از محل کمک‌های مردمی و مشارکت خیرین مدرسه‌ساز تامین می‌شود که البته همه این میزان پول نقد نیست، بلکه این رقم مجموع ارزش کمک‌های مردمی شامل پول نقد، ارزش زمین و ملک و دیگر هدایای مردمی است.
اشاره می‌کنم که مشارکت‌های مردمی که همیشه در تاریخ این ملت و مملکت سابقه داشته، از 16 سال پیش با تشکیل مجمع خیرین مدرسه‌ساز شکل رسمی و سازمانی به خود گرفته که به صورت یک نهاد خیریه غیردولتی عمل می‌کند. در یک تقسیم‌بندی کلی هم خیرین با دو نوع پروژه‌های مشارکتی و پروژه‌های مردمی در خدمت مدرسه‌سازی و تجهیز مدارس هستند. نام مدرسه را هم در این طرح‌ها، خود خیرین انتخاب می‌کنند و هیچ نهادی از جمله وزارت آموزش و پرورش هم حق تعویض آن اسم را ندارد.

شما چه ابزارهایی برای جلب اطمینان مشارکت‌کنندگان و خیرین مدرسه‌ساز در اختیار دارید؟ به عبارت روشن‌تر، خیرین چگونه باید به سازمان شما اعتماد کنند که مبالغ اهدایی‌شان در راستای همان هدف و نیتی که براساس آن اکرام کرده‌اند هزینه می‌شود و سوءاستفاده‌ای در کار نیست؟
به نکته بسیار مهم و حساسی اشاره کردید. یکی از کمبودهای جامعه ما فقدان اطلاعات و آمار روشن، شفاف و قابل اتکا از طرح‌های در دست اجرا در چهارگوشه کشور است. مسوولان و مدیران برای پربارتر کردن کارنامه خود معمولا در انتشار آمارها غلو و زیاده‌روی می‌کنند و هیچ سیستمی هم برای نظارت و کنترل وجود ندارد. در نتیجه هم‌وطنان شاهدند که هزینه‌های ادعا شده با دست‌آوردها همخوانی ندارد. سازمان نوسازی که خود را امین مشارکت‌کنندگان و خیرین مدرسه‌ساز می‌داند، سیستم و سامانه دقیق و شفافی برای نشان دادن محل هزینه هدیه‌ها ی مردمی دارد. در این سامانه میزان و نوع کمک و نیت آنان و میل و خواسته‌شان برای چگونگی هزینه کرد خیرات‌شان ثبت می‌شود و سپس چگونگی پیشرفت کار و میزان هزینه‌ها گام به گام در سامانه ثبت و ضبط و در اختیار عموم گذاشته می‌شود. به عقیده بنده مهم‌ترین عنصری که می‌تواند آحاد جامعه را به مشارکت در مسوولیت‌های اجتماعی ترغیب کند، صداقت، راستگویی، شفافیت و ایجاد حس اعتماد و باور است. ما فناوری اطلاعات را در خدمت اشاعه ارزش‌های اخلاقی و بسط و پاسداشت آنها قرار داده‌ایم. در واقع به کمک فناوری اطلاعات و ایجاد یک سامانه اینترنتی خیرین به ما اعتماد می‌کنند که ثروت و خیرات آنها را در راستای نیت‌شان به کار گرفته‌ایم. با این سامانه هر لحظه به آنها گزارش مالی می‌دهیم تا از کارکرد صحیح خیرات خود اطمینان حاصل کنند. با این سیستم تمام مستندات پروژه‌ها لحظه به لحظه در اختیار خیرین و مردم قرار می‌گیرد.

هم‌وطنان بسیاری علاقه دارند نام‌شان در فهرست خیرین مدرسه‌ساز ثبت و ضبط شود اما همه این هم‌وطنان در زمره ثروتمندان با مکنت نیستند و توان‌شان در حد کمک‌های خرد است. برای مشارکت این هم‌میهنان چه تمهیدی اندیشده‌اید؟
این سوال را بسیاری از هم‌وطنان هم از ما پرسیده‌اند که پیگیری این خواسته انسانی بزرگ به طراحی سامانه پرداخت آنلاین سازمان نوسازی منجر شد. برای جوابگویی به انبوه این گروه از مردم که مایلند با اندوخته‌های خرد خود به جمع خیرین مدرسه‌ساز بپیوندند اینک با راه‌اندازی سامانه پرداخت آنلاین جمع‌آوری کمک‌های کوچک، همه مردم حتی در حد اهدای یک خشت می‌توانند در ثواب مدرسه‌سازی سهیم گردند. سامانه پرداخت آنلاین اینک با همکاری بانک ملت به بهره‌برداری رسیده و درگاه دیگر بانک‌های کشور هم به تدریج به این سامانه اضافه خواهد شد. هم‌وطنان هم می‌توانند به راحتی از طریق پرتابل وزارت آموزش و پرورش، پرتابل سازمان یا جست‌وجوی عبارت «آنلاین مدرسه‌ساز» وارد این سامانه گردند. سامانه پرداخت آنلاین سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور، بدون هیچ محدودیتی از لحاظ رقم، کمک‌های تمام هم‌وطنان برای مدرسه‌سازی را می‌پذیرد و این امکان را نیز دارد که در صورت تمایل اهدا‌کنندگان مبلغ اهدایی، انگیزه، نیت و محل صرف آن هدیه را هم در سامانه ثبت کند تا مبلغ اهدایی دقیقا در موضوع و محل مورد نیت هم‌وطنان هزینه شود.

برای آینده چه طرح‌هایی در برنامه دارید؟
برای آینده طرحی آرمانی در دست بررسی داریم که براساس آن دانش‌آموزان به طور آنلاین به خیرین وصل خواهند شد تا در یک تعامل دو سویه و ظریف، امر مدرسه‌سازی در جامعه ایران شتاب و سمت و سوی کارسازتری بگیرد. همچنین در آینده نزدیک سیستم خود کار تشکر و سپاسگزاری از خیرین و سامانه ایمیل را به سامانه پرداخت آنلاین خواهیم افزود. در نهایت به طور خلاصه می‌خواهیم یک فیس‌بوک ملی برای مشارکت همه مردم، در هر طبقه اجتماعی و با هر توان و امکان مالی و غیرمالی، در نهضت مدرسه‌سازی راه بیندازیم که این سامانه گام به گام در حال شکل‌گیری و تکمیل است.