همتا - طرح ثبت و شناسه دار کردن گوشی ها در ایران که با عنوان طرح رجیستری شناخته می شود، از اواخر مهرماه برای مبارزه با قاچاق موبایل و شناسایی گوشی های غیرقانونی وارد فاز اول اجرا شده است. براساس آمارهای منتشر شده حدود 90 درصد گوشی هایی که وارد بازار موبایل کشور می شوند، کالای قاچاق به حساب می آیند و دولت قصد دارد پس از سال ها فکری اساسی به حال این بازار نابسامان کند.

ارزش بازار موبایل ایران به ۶ میلیارد دلار می رسد و اظهارنظرهای رسمی نشان می دهد صرفا 10 درصد این بازار به واردکنندگان قانونی تعلق دارد. این شرایط نهایتا به نفع برندهای خارجی و قاچاقچیان گوشی های این برندها تمام می شود. بسیاری از گوشی های قاچاق با نوعی گارانتی تحت عنوان گارانتی اینترنشنال عرضه می شوند و به دلیل قیمت نسبتا پایین تر مورد استقبال بعضی از مصرف کنندگان قرار می گرفتند.

حال با اجرای طرح رجیستری و قرار گرفتن این طرح در مرحله نخست بخشی از سودجویان در بازار قیمت بعضی از گوشی ها را افزایش داده اند و تلاش برای مبارزه با قاچاق کالا و اجرای جدی طرح، ضروری تر از همیشه به نظر می رسد.

در این میان فروشگاه های اینترنتی بخش عمده سهم 10 درصدی گوشی هایی را که به شکل قانونی وارد می شوند، در اختیار دارند. این فروشگاه ها در عمل مهم ترین بخش این بازار گسترده بوده اند که کالای خود را در سال های گذشته از مبادی قانونی وارد کشور کرده اند و حال با ثابت نگه داشتن قیمت ها می توانند امکان ادامه طرح را فراهم کنند و جلوی افزایش بی دلیل قیمت گوشی ها را بگیرند. به عنوان نمونه می توان به آمار موسسه تحقیقات بازار GFK پرداخت. طبق آمار منتشر شده در سه ماه تابستان سال 1396 به طور متوسط هر ماه 630 هزار دستگاه گوشی موبایل در بازار ایران به فروش رسیده است. با توجه به سهم 10 درصدی گوشی‎ های قانونی می دانیم در هر ماه تنها حدود 63 هزار گوشی غیرقاچاق در کشور فروخته شده است.

 طبق همین آمار دیجی کالا به عنوان یکی از این فروشگاه های اینترنتی به تنهایی فروش حدود 70 درصد از گوشی هایی را که به صورت قانونی وارد کشور می شوند، بر عهده دارد. به این ترتیب ظاهرا عمده فروش گوشی های قانونی در کشور ازطریق فروشگاه های اینترنتی صورت می گیرد.

لازم به ذکر است آمار موسسه GFK در زمینه سهم برندهای مختلف بازار موبایل ایران در سه ماه تابستان 96 نشان می دهد سامسونگ 51 درصد، هوواوی 14 درصد، ال جی 13 درصد، اپل 11 درصد، اچ تی سی 4 درصد، سونی 2 درصد و سایر برندها 5 درصد سهم فروش بازار را در اختیار داشته اند. در عین حال برند سامسونگ 45 درصد، اپل 30 درصد، ال جی 10 درصد، هوواوی 8 درصد، سونی 3 درصد، اچ تی سی 2 درصد و سایر برندها 2 درصد ارزش فروش بازار کشور را در اختیار داشته اند.

باید به این نکته هم اشاره کنیم که دلیل بالا بودن نسبی ارزش فروش برند اپل در قیاس با میزان فروش آن، قیمت بالای هر یک از محصولات این شرکت است.

حمیدرضا دهقانی نیا، سخنگوی طرح ثبت تلفن همراه طی روزهای گذشته اعلام کرده بود که گوشی های اپل X که در بازار به فروش می رسد، قاچاق است و تاکنون هیچ ثبت سفارشی ازسوی واردکنندگان قانونی این برند ثبت نشده است. وی به خریداران هشدار داد که از خرید این مدل قبل از استعلام از طریق سامانه و دریافت پاسخ مثبت امتناع کنند. این در حالی است که فروشگاه های اینترنتی معتبر هیچکدام این مدل گوشی را در سبد محصولات خود ندارند. پس از اعلام نام مدل ها و اعمال طرح رجیستری روی آن ها مردم باید این 3 کار را انجام دهند:

استعلام شناسه IMEI 

انطباق شناسه های گوشی

دریافت فاکتور رسمی با درج IMEI. 

ابتدا مصرف کننده شناسه 15 رقمی IMEI را که روی جعبه گوشی درج شده است، از طریق سامانه های معرفی شده استعلام و از قانونی بودن آن اطمینان حاصل کند. در صورت تایید اصالت تجهیز، باید شناسه استعلام شده با شناسه‏ای که با شماره گیری کد #06#*  با گوشی مد نظر نمایش داده می‏شود، منطبق باشد. برای این کار به نصب سیم کارت نیازی نیست.

گفته می شود که چهار سامانه برای احراز اصالت گوشی وجود دارد. پیامکی، USSD، تلفن گویا و اینترنتی. یک مقام مسوول در وزارت صنعت معدن و تجارت گفت: سامانه همتا برای انجام کلیه امور در طرح ثبت تلفن همراه در نظر گرفته شده است. سامانه پیامکی به شماره 7777، کد دستوری USSD به شماره #7777* و تلفن گویا و مرکز تماس به شماره 096366 وجود دارد. سامانه تحت وب به آدرس hamta.ntsw.ir  نیز مرجع اصلی است و تمامی درگاه‏های فوق‏الذکر به این سامانه متصل‏اند. برنامه‏ریزی به این شکل است که سامانه‏ها به زودی و پس از اعلام اولین مدل های مشمول طرح به صورت کامل در دسترس مردم قرار گیرد.

باوجود همه این تهمیدات، طبق گفته این مقام مسوول اگر فروشنده به مشتری گوشی قاچاق فروخت، خریدار باید کالا را به فروشنده پس بدهد. اگر فروشنده از پس گرفتن گوشی امتناع کرد، مشتری می تواند به سامانه سازمان تعزیرات حکومتی به آدرس tazirat135.ir در قسمت «ثبت شکواییه» موضوع را پیگیری کند.