فناوران- طرح اولیه شبکه ملی اطلاعات، در دولت های نهم و دهم، نام های مختلفی مانند اینترانت ملی و اینترنت ملی داشت و شایعه احتمال قطع دسترسی به شبکه جهانی اینترنت، در آن زمان بر سر زبان ها افتاد.

با روی کار آمدن دولت جدید، راه اندازی شبکه ملی اطلاعات جدی تر شد با این تفاوت که این عنوان نه فقط برای مدیریت ترافیک داخلی، بلکه به عنوان نقشه راه و سند معماری کل شبکه ارتباطات کشور تعریف شد.

با این حال به طور عملیاتی، سه دستاورد افزایش سرعت اینترنت، کاهش قیمت دسترسی به اینترنت و توسعه خدمات به ویژه خدمات دولت الکترونیکی، در پی اجرای شبکه ملی اطلاعات برای مردم ملموس خواهد بود. در این گزارش به بررسی آنچه در فاز دوم شبکه ملی اطلاعات روی داد می پردازیم. 

مهم ترین دستاورد ملموس فاز دوم شبکه ملی اطلاعات، تفکیک اینترنت داخلی از بین الملل و کاهش تعرفه ترافیک داخلی است. هرچند بخش خصوصی هنوز درباره راه حل اجرای این دستور با ابهام مواجه است، اما در صورت اجرای این وعده، قرار است تعرفه ترافیک داخلی 50 درصد کاهش یابد.

با توجه به اینکه 45 درصد ترافیک کشور اکنون داخلی است، بنابراین باید انتظار داشت با اجرای این مصوبه هزینه مردم در استفاده از کل شبکه اینترنت، حداقل 22/5 درصد کاهش یابد. همچنین با توجه به هدف گذاری دولت برای افزایش سهم ترافیک داخل به 60 درصد، این میزان کاهش قیمت اینترنت، خوشبینانه تا 30 درصد نیز قابل افزایش است.

نکته دیگر اینکه شرکت زیرساخت اعلام کرده قصد دارد تعرفه اینترنت بین الملل نیز کاهش یابد. از سوی دیگر شنیده شده میزان کاهش تعرفه حداقل 10 درصد خواهد بود و بنابراین در صورت عمل به وعده ها، تا پایان سال باید شاهد کاهش 5/32 درصدی هزینه اینترنت برای مردم باشیم. 

براساس اعلام سازمان فناوری اطلاعات، 4 هدف کلی افزایش پوشش دسترسی پهن باند، مقرون به صرفه بودن دسترسی به محتوا و خدمات داخلی، افزایش محتوا و خدمات دیجیتال جدید و افزایش کیفیت خدمات برای فاز دوم شبکه ملی اطلاعات در نظر گرفته شده است که مواردی چون ارایه خدمات دولت الکترونیکی جدید، رونق کسب و کارها، افزایش پوشش دسترسی پهن باند ثابت و سیار، تعمیم شبکه دسترسی دیتا به 24 هزار روستا و افزایش متوسط سرعت و افزایش ظرفیت دسترسی مشترکان به عنوان زیر هدف تعریف شده است.

سازمان فناوری اطلاعات می گوید برای دستیابی به این اهداف، در فاز دوم شبکه ملی اطلاعات 5 گام تبیین الزامات حاکم، توسعه زیرساخت ها و شبکه دسترسی، امنیت و صیانت اجتماعی، اصلاح مقررات و نظام اقتصادی و توسعه محتوا و خدمات جدید روی داده است.

در حوزه تبیین الزامات حاکم، شورای عالی فضای مجازی اخیرا مصوبه ای در حوزه شبکه ملی اطلاعات با محورهای مدیریت و حاکمیت شبکه، زیرساخت های ارتباطی، امنیت و اقتصاد شبکه داشته است. 

در بخش توسعه و ارتقای زیرساخت ها و شبکه های دسترسی اقداماتی چون ارتقای بخش دسترسی (ADSL، 3G، 4G، LTE، Wi-Fi)، ارتقای بخش مراکز تبادل ترافیک داخلی، توسعه شبکه های توزیع محتوا و ارتقای شبکه های مترو و انتقال روی داده است. افزایش پوشش دسترسی سیار نسل ۳ و ۴، ایجاد دسترسی TD-LTE بالاتر از ۲۰ مگابیت بر ثانیه، ایجاد دسترسی ثابت مبتنی بر  فیبر نوری و VDSL در بیش از هزار نقطه توسط مخابرات ایران و FCPها، افزایش شبکه فیبر نوری شرکت ارتباطات زیرساخت به میزان ۸۰۰۰ کیلومتر، افزایش ظرفیت مراکز داده عمومی توسط بخش خصوصی به بیش از ۶۵۰ رَک، توسعه خدمات ابری زیرساختی (IaaS) توسط فراهم کنندگان میزبانی وب و تعمیم شبکه دسترسی دیتای پرظرفیت به روستاهای کشور (تاکنون 24000 روستا) از دیگر دستاوردهای فاز دوم معرفی شده است.

سازمان فناوری اطلاعات اصلاح مقررات و مدل اقتصادی را به عنوان یکی از دستاوردهای فاز دوم شبکه ملی اطلاعات می داند. 

در این بخش اقداماتی چون الزام تفکیک ترافیک داخل از بین الملل توسط اپراتورها، حذف حق السهم دولت از درآمد تولیدکنندگان خدمات، کاهش هزینه انتقال و برقراری نظام تعرفه ترجیحی ترافیک داخلی به نصف تعرفه بین الملل مصوب شده است.

 توسعه محتوا و خدمات جدید

در این بخش اقدامات گوناگونی رخ داده است که البته اگر طرحی به نام شبکه ملی اطلاعات نیز وجود نداشت، حداقل بخشی از این خدمات  باید راه اندازی می شد.

شکل گیری خدمات VOD با هزینه مقرون به صرفه برای آحاد مردم و شکل گیری نسخه بومی از برندهای موفق بین المللی از جمله این دستاوردها معرفی شده است و در نتیجه آن شاهد رشد بیش از 100 درصدی ترافیک VOD داخلی از آذر ماه سال جاری بوده ایم.

علاوه بر این موارد قرار بود پورتال خدمات الکترونیکی دولت نیز راه بیفتد که به چند هفته آینده موکول شد. در این بخش مواردی چون راه اندازی مرکز ملیِ تبادل اطلاعات، سكوي دولت همراه، سامانه كارپوشه ايرانيان، سامانه ویزای الکترونیکی، سرشماری الکترونیکی نفوس و مسکن، انتخابات الکترونیکی، سامانه احراز هویت مشترکان تلفن همراه، سلامت الکترونیکی و پایگاه اطلاعات مکان محور کشور به عنوان خدمات الکترونیکی تعریف شده است.

براساس اعلام سازمان فناوری اطلاعات همچنین مباحث امنیتی در شبکه ملی اطلاعات جدی گرفته شده است. 

راه اندازی مرکز عملیات و اقدام امنیت شبکه، سامانه پالایش هوشمند و صیانت اجتماعی،  توسعه مراکز آپا در مراکز استان ها، پروژه شناسایی و احراز هویت کاربران (شاهکار)،  تصویب پیوست امنیتی، توسعه خدمات حفاظت در مقابل حملاتDDOS ، راه اندازی سامانه ملی ویروس کاو و طرح ملی کوا (طرح صیانت از کودک و اینترنت) روی داده است که حداقل در بخش آخر، باید منتظر اقدامات ملموس تری بود.

به طور خلاصه دستاوردهای فاز دوم را می توان شامل مواردی چون ایجاد بستر فنی تفکیک ترافیک داخلی توسط اپراتورها، کاهش تعرفه ترافیک داخلی به نصف تعرفه بین الملل، عرضه خدمات ویدویی داخلی مقرون به صرفه با کیفیت HD، افزایش کیفیت سرویس محتوا و خدمات داخلی، افزایش ظرفیت انتقال شبکه ملی اطلاعات به 10 برابر نسبت به سال 1392، شکل گیری کسب و کارهای جدید و  ورود اپراتورها به توسعه شبکه های مترو و درون استانی با همکاری شرکت مخابرات ایران دانست.