سامانه تشخیص تقلب پایا چیست؟
سامانه پایا، زیرساخت مبادلات بین بانکی مبتنی بر شماره حساب است که به صورت انفرادی یا دسته ای و انبوه، دستور پرداخت های متعدد را بین بانک ها رد و بدل می کند. با استفاده از این سامانه افراد و شرکت ها می توانند پرداخت های انفرادی و گروهی نظیر پرداخت حقوق، مستمری، پاداش، کارانه، سود سهام و ... را بدون نیاز به صدور چک های متعدد و یکجا سامان بدهند. بانک مرکزی و شرکت خدمات انفورماتیک به عنوان بازوی اجرایی آن، به دنبال کشف متقلبان و حصول اطمینان بیشتر مردم به نظام های ملی پرداخت هستند. سامانه تشخیص تقلب پایا با استفاده از الگوریتم های متنوع بر بستر کلان داده و استفاده از رفتار پیشینه و سوابق مالی افراد و بانک ها به بررسی و تشخیص موارد مشکوک می پردازد.
این سامانه از چه ویژگی های برخوردار است؟
از آنجا که رفتارهای متقلبانه هر روز در حال تغییر است، سیستم های تشخیص تقلب معمولا بر استخراج رفتارهای نرمال افراد و بانک ها متمرکز می شوند. در این سامانه از همه حساب های دارای تراکنش در پایا رفتار استخراج می شود. همچنین برای همه اعضای فعال بانک یا موسسات مالی نیز به تفکیک روزهای تعطیل و عادی، پروفایل رفتاری استخراج و به روزآوری می شود . این سامانه قادر به تشخیص تعاملات مالی مشکوک مبتنی بر پروفایل هر مشتری/ بانک است. به عبارت دیگر تراکنش های رسیده به مرکز پایا را با پیشینه رفتاری حساب مقایسه کرده و در صورت وجود انحراف معنادار به عنوان رفتار مشکوک هشدار می دهد.
دسته دیگری از تقلب های احتمالی، با مقایسه رفتاری یک حساب مشخص نمی شوند و نیاز به استخراج الگو از همه تراکنش های پایا است. این نوع از تقلب ها با به کارگیری الگوریتم های تشخیص داده های غیرنرمال امکان پذیر است و به وسیله این روش ها، الگوهای نهفته در تعاملات مالی پایا را می توان استخراج کرد. ویژگی دیگری که در سامانه قرار داده شده، زیرسامانه مانیتورینگ و رصد تراکنش هاست که به وسیله آن می توان قوانین جدید را طراحی کرد.
رفتارسنجی مشتریان شبکه بانکی دارای تراکنش در پایا، استخراج و هشدار رفتارهای غیرمعمول هر مشتری و بانک، پردازش تعداد یک میلیارد تراکنش در سامانه پایا، طی شش ماه برای استخراج رفتارهای مجزای شبا، استخراج رفتار برای کلیه بانک ها و موسسات مالی فعال در سامانه پایا به تفکیک روزهای تعطیل و عادی و امکان جست وجوی سریع روی حدود یک میلیارد از اطلاعات پایا از جمله شخصه های کلیدی این سامانه است.
آیا این سامانه از امکان تشخیص هر نوع تقلبی برخوردار است؟
همانطور که گفته شد، متقلبان در انجام تقلب از روش های بدیع استفاده می کنند. بنابراین هیچ سیستم مدیریت تقلبی در دنیا نمی تواند چنین ادعایی را داشته باشد. ولی با توجه به اینکه مدل کسب و کار سامانه پایا یک مدل مناسب است و همچنین استفاده از تکنیک های پیشرفته تحلیل داده در سامانه تشخیص تقلب، امکان انجام تقلب در سامانه پایا به مقدار قابل توجهی پایین می آید.
این سامانه تولید شرکت خدمات انفورماتیک است یا بومی سازی است؟
کلیه مراحل شناخت، طراحی و ساخت این سامانه در داخل شرکت خدمات انفورماتیک انجام شده و در این مدت مدل های طراحی و ابزارهای به کارگرفته چند بار مورد تجدید نظر قرار گرفت تا درنهایت سامانه فعلی که عمدتاً روی بستر کلان داده و استفاده از ابزارهای آن طراحی و پیاده سازی شده است، نهایی شد. در این رهگذر از تجربیات نمونه های در دسترس بین المللی نیز تا جایی که اطلاعات به صورت عمومی وجود داشته است، بهره برده شده است.
در مقایسه با موارد مشابه از چه امتیازاتی برخوردار است؟
بر مبنای اطلاعات کسب شده، هیچ محصول مشابهی در داخل کشور، جهت کشف تقلب در مقیاس ملی وجود ندارد. ولی اگر منظور سامانه های بین المللی باشد، انطباق کامل با مدل کسب و کار بومی پایا و همچنین با توجه به توسعه داخلی آن، پاسخ چابک به تغییرات احتمالی از امتیازات مهم سامانه تشخیص تقلب پایاست.
آیا این سامانه هم اکنون عملیاتی است؟
فاز اول این سامانه کشف تقلب در پایاست که از مرداد ماه عملیاتی شده است. در فاز بعدی که جلوگیری از انجام تراکنش مشکوک است، این شناسایی قبل از سیکل انجام شده و تراکنش های مشکوک به بانک مبداء با ذکر دلیل برگردانده
می شوند.
اجرای این سامانه چه میزان صرفه جویی ریالی در پی خواهد داشت؟
با توجه به حاکمیتی بودن سامانه تاکنون بحث درآمد در آن مطرح نبوده است. ولی با توجه به گستره سامانه که مشتریان کلیه شبکه بانکی را شامل می شود، از ظرفیت بسیار بالایی برخوردار است. جلوگیری از تقلبات احتمالی علاوه بر کم کردن زیان های مالی مشتریان و بانک ها، منجر به افزایش اطمینان مشتریان شبکه بانکی به سامانه های حاکمیتی و بانکداری الکترونیک می شود که ارزش چنین قابلیتی قطعا قابل محاسبه نیست.