مریم مهدوی اصل

مائورو کنچاتوری، سفیر ایتالیا در تهران در مراسم «شب پیترو دلاواله» گفت: همه آگاه هستند که دلاواله، سمبل دوستی میان ایران و ایتالیاست و بی دلیل نیست که مدرسه ایتالیایی های تهران، نام او را دارد. 

وی افزود: دلاواله از اشراف زادگان ایتالیایی و از منطقة رم بود. او یکی از شرق شناسان مهم در سال 1614 میلادی بود که به این منطقه (خاورمیانه و شبه قارة هند) و به خصوص ایران سفر کرد. در حقیقت دلاواله، نمادی از کنجکاوی مردم غرب نسبت به آن چیزی بود که ما آن را شرق می شناسیم. او نمادی از کنجکاوی روشنفکرانه و در عین حال نمادی از کنجکاوی ما مردم ایتالیاست که آن را در خود جست و جو می کنیم. 

سفیر ایتالیا در تهران با بیان اینکه دلاواله همکار من به عنوان یک دیپلمات بود، گفت: دلاواله در این سفر از تخت جمشید بازدید می کند و نقشه راهی را برای دوره های مختلف و ایجاد ارتباط و دوستی میان ملت های ایران و ایتالیا که می خواستند این مسیر را طی کنند، ترسیم می کند. او پس از بازدید از شیراز، در سفری به اصفهان به دربار شاه عباس صفوی رفت. دلاواله طی نشست هایی که با شاه عباس کبیر داشت، گفت و گوهایی مبتنی بر ایجاد پل همکاری میان ایران و ایتالیا برای مبارزه با نفوذ ترکان عثمانی انجام داد. کاری که او انجام داد، می توانست کار یک دیپلمات محسوب بشود.

پروفسورکارلو چرتی، ایران شناس و وابستة فرهنگی ایتالیا در تهران نیز دربارة این سیاح بزرگ ایتالیایی گفت: او پیش از هر چیز یک اومانیست بزرگ است و به معنای واقعی به دورة رنسانس ایتالیا تعلق داشت. او فردی تحصیل کرده و پژوهشگر در زمینه های گوناگون و از نقش آفرینان در صحنة روشنفکران رم و ناپل بود و در سال های 1614 تا 1626 سفری طولانی و پیچیده از ایتالیا تا هند را انجام داد. ابتدا به سرزمین فلسطین سفر کرد، اما هنگام بازگشت، در پی یک تصمیم بلندپروازانه، برنامه سفرش را تغییر داد و ابتدا به بغداد رفت. سپس از طریق کوه های مرتفع و پوشیده از برف زاگرس به اصفهان رفت تا به دربار باشکوه شاه عباس صفوی رسید. مسیری که سه قرن بعد باستان شناس بزرگ ارمنی آن را پیمود، هرچند که شیفتگی وی در برابر عظمت تمدن ایرانی شکل دیگری داشت. وی افزود: البته مهم ترین میراث این سیاح شرق شناس رومی، اطلاعات ارزشمندی است که در 36 نامة بسیار طولانی نوشته شده که 18 نامة آن به ایران اختصاص دارد و از مهم ترین منابع تاریخ سیاسی نیمه دوم حکومت شاه عباس صفوی است. ترجمه های کاملی از سفرنامه وی به زبان های فرانسوی، آلمانی، هلندی انجام شده، اما جای سوال است که چرا تا به امروز متن ترجمه انگلیسی آن انجام نشده است. 

محمود بهفروزی، مترجم متن کامل «سفرنامه پیترو دلاواله» به زبان فارسی نیز از چاپ جدید کتاب از سوی انتشارات علمی و فرهنگی پس از سال ها نایابی آن در بازار کتاب خبر داد و گفت: این کتاب حدود دوهزار صفحه است و ترجمه این کتاب دو سال و نیم طول کشید. پیترو دلاواله، نخستین فردی است که تلاش می کند خط میخی را در تخت جمشید بخواند، هرچند موفق نمی شود. 

سپس محمد جعفری قنواتی، عضو شورای عالی علمی مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی با پرداختن به فرهنگ مردم ایران در این سفرنامه ایتالیایی اظهار داشت: مسلما دلاواله، فولکلوریست نبوده و مطمئنا با این دانش هیچ گونه آشنایی نداشت. اما با توصیفی که از آداب و مراسم و ادبیات شفاهی ایران در قرن 16 ارایه می دهد، گویی یک فولکلوریست آکادمیک در این زمینه مطلب نوشته است. بنابراین به علت اهمیت این سفرنامه در زمینه فولکلور، ما در مرکز دائره المعارف بزرگ ایران اسلامی که دانشنامه فرهنگ مردم ایران را تدوین می کنیم، یک مدخل ویژه در ارتباط با دلاواله و به طور مشخص با سفرنامه اش داریم که البته در جلدهای هفتم و هشتم چاپ خواهد شد. در کل او به خوبی به فولکلور تقویمی (شمسی و قمری) مانند جشن عید نوروز، جشن آب پاشان، جشن گل سرخ، جشن اسفندی، عید قربان، شتر قربان، محرم، تعزیه می پردازد. 

نکته مهم این است که صحت مطالب کتاب او با اسناد و آثار مکتوب تاریخ ایران برابری می کند و حتی در برخی موارد ما فولکلورهایی را می بینیم که در اسناد تاریخی مکتوب ثبت نشده و این آداب و سنن از بین رفته اند؛ مثل «جشن آب پاشان». 

مهشید اسماعیلی، مترجم و مدرس زبان ایتالیایی نیز به عنوان آخرین سخنران این نشست بیان کرد: شرق شناسی و ایران شناسی از طریق دلاواله در اروپا به اوج رسید. گفته شده نخستین فردی که غزلیات حافظ را ترجمه کرد، دلاواله بود که متاسفانه این ترجمه ها در دسترس نیست. 

اما پس از اینکه گوته شاعر آلمانی توانست سفرنامه او را بخواند، با نام حافظ آشنا شد. پیترو دلاواله پس از دیدار مزار حافظ چهار مصرع برای او سرود: 

«حافظ زادة آپولون، آنگاه قصد ترک دنیا را داشت

تربت خود را در این خاک باقی گذاشت

روح او در هزار ورق نام خود را

با هنر نوشت و باقی گذاشت»