پایان دوران انتفاع از سیاه نمایی
شبنم کهن چی-رایج شده است رسانه های اجتماعی را عامل بروز هر گونه جرم از قبیل قتل، تجاوز یا خودکشی اعلام کنند. یک نفر آدم ربایی می کند، وی را شکنجه می دهد، به او تجاوز کرده سپس او را می کشد چون کاربر یکی از رسانه های اجتماعی بوده و محتوای این رسانه او را تحریک کرده است. یک نفر دیگر دست به خودکشی می زند، اعلام می شود محتوایی که در رسانه های اجتماعی مرور می کرده، او را ترغیب به خودکشی کرده است. خلاصه اینکه گویی رسانه های اجتماعی یک رو دارد؛ بستری جرم خیز.
بی شک محتوا در هر رسانه ای، بسته به اینکه مخاطب برای مرور چه محتوایی تمرکز کرده است، می تواند اثرات مختلفی بگذارد. در رسانه ها به خصوص رسانه هایی که به دلیل فراگیر و عمومی بودن، بر انتشار محتوای آن نمی توان کنترل داشت، هر جنس محتوایی را می توان پیدا کرد؛ چگونه خودکشی کنیم، چکونه حافظه مان را تقویت کنیم، چگونه پولدار شویم، چگونه عکاسی کنیم و هزاران «چگونه» دیگر. رسانه های متن محور به دلیل اینکه محتوا به صورت مستقیم موضوع را مطرح می کند، همیشه مورد انتقادات جدی تری قرار دارند. با نگاهی منتقد و تک بعدی می توان رسانه های تصویری را نیز در اثرگذاری منفی مسوول دانست؛ نظیر پخش فیلم هایی که در آن صحنه هایی از مصرف مواد یا برخورد ناشایست با زنان، شیوه های کسب درآمد نادرست و غیره وجود دارد. اگر با همان وسواس و حساسیتی که به رسانه های اجتماعی نگریسته می شود، به رادیو و تلویزیون هم نگاه شود شاید پس از بررسی پرونده مجرمان، آنها را نیز در ماجرا مقصر بدانند.
این یادداشت قصد کتمان تاثیرگذاری محتوای رسانه های اجتماعی را ندارد. نگارنده تنها قصد دارد بگوید این سکه یک روی دیگر هم دارد، همان رو که منجر به همدلی مردم با دولت می شود، همان رویی که در راستای حفظ محیط زیست، اصلاح فرهنگ های نادرست، همبستگی مردم در مواجهه با رفتار ناشایست کشوری دیگر، افشای فساد مالی و هزاران مورد کوچک و بزرگ دیگر می شود. رسانه های اجتماعی همان رسانه هایی هستند که مردم با استفاده از آنها، انتخابات را بنا به گفته بسیاری از مسوولان تبدیل به یک «حماسه بزرگ» کردند. همان رسانه هایی هستند که در دوران مذاکرات هسته ای میزبان همدلی و همراهی میلیون ها کاربر ایرانی بودند. چیزی که ظاهرا امروز به دست فراموشی سپرده شده است و آقایان فقط می توانند بگویند رسانه های اجتماعی موجب خودکشی، موجب قتل و موجب تجاوز شده اند.
فراموش نکنیم رسانه های اجتماعی یک ابزار هستند. آنچه فردی را به مرحله ای می رساند که خودکشی کند یا کسی را آزار دهد یا به قتل برساند، ریشه در مسایل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، خانوادگی و روانی زندگی وی و در ابعاد بزرگ تر جامعه دارد، مسایلی که پایش به بستر رسانه های اجتماعی نیز کشیده می شود.
شاید بهتر باشد آقایان توجه کنند دوران انتفاع از سیاه نمایی گذشته است. سال هاست با همین سیاه نمایی ها کاربران ایرانی به خاطر استفاده از شبکه های اجتماعی سرزنش می شوند و با سطحی نگری آنها را افرادی معرفی می کنند که به خبر فتنه و آشوب و بی اخلاقی کاری در این شبکه ها ندارند. وقت آن رسیده که مسوولان با پذیرفتن مشکلات ریشه ای در جامعه در راستای حل آنها اقدام کنند و این بازی «کی بود کی بود من نبودم؟» و مقصر جلوه دادن ابزارها و دیگران را تمام کنند. و صد البته در کنار رفع مشکلات ریشه ای جامعه، ما به فرهنگ سازی درباره استفاده صحیح از رسانه های اجتماعی نیز نیاز داریم.