گزارش UTI از نقش TCI در پيشرفت كشورهاي كمتر توسعه يافته منتشر شد
فضاهای اطلاعاتی فضاهایی هستند که در آن مردم با حس آرامش، امنیت و اعتماد به نفس کامل، ایده های خود را پرورش داده و مهارت های درکی و عملی شان را بالا ببرند. در حالی که ممکن است این فضاها در عین اینکه بسیار غیر رسمی هستند، ایجاد و وجود آنها منجر به بروز فرصت های جدید برای مشارکت هایی مي شود؛ موقعيتی که در گذشته اصلا وجود نداشت. شاید پربیراه نباشد که در تونس، کشور میزبان دومین اجلاس جهانی جامعه اطلاعات در سال 2005، زمانی که برای نخستین بار مساله قدرت فناوری اطلاعات و ارتباطات جدید برای تسریع تغییرات سیاسی اساسی مطرح شد، ICT لقب “انقلاب یاس” را گرفت.
اتحادیه جهانی مخابرات در گزارش “نقش ICT در توسعه و پیشرفت کشورهای کمتر توسعه یافته” به صراحت بر تجربیات مردمی که در کشورهای کمتر توسعه یافته (LDCs) جهان زندگی می کنند، متمرکز شده است. مطالعات این اتحادیه نشان می دهد که چرا و چگونه کشورهای توسعه یافته به ICT بهای بسیاری می دهند و از آن به عنوان ابزار “توسعه” یاد می کنند. این کشورها معتقدند که نوآوری تکنیکی حتی می تواند در فقیرترین کشورهای جهان نیز بروز پیدا کند. بالاتر از همه اینها، مطالعات
گزارش: نسترن صائبی
منبع:ITU
وضعیت کنونی ICT و ارتباطات در کشورهای کمتر توسعهیافته
در عرض دو دهه گذشته، فضای قانونگذاری ارتباطات دستخوش چندین تغییر شده است. اگرچه این الگوها از کشوری به کشور دیگر و از منطقهای به منطقه دیگر تغییر میکند، اما توسعه فراگیر جهانی و تاثیر سیاست دولتها در این حوزه در سطح بینالمللی کاملا مشهود است. بعد از گذشت دهههای بسیار از انحصار دولت از دهه 1980، تعداد زیادی از کشورها سیاستهای خصوصیسازی، آزاد سازی بازار و قانونگذاری مستقل را دنبال کردهاند. کشورهایی که وضعیتی قوی و پایا دارند، در زمینه مدیریت این گذارها (تحولات توسعه) موفقتر عمل کردهاند.
در آخرین تجزیه و تحلیلهای ITU، استراتژیهای ارتقاي ضريب نفوذ ICT و استفاده از این فناوری برای توسعه سریع سایر بخشهای اقتصادی و اجتماعی در قالب دو گزارش جدید منتشر شده است: ICT و ارتباطات راه دور در کشورهای کمتر توسعه یافته و نقش ICT در پیشرفت این کشورها.مردمی که در فقیرترین کشورهای جهان زندگی میکنند تحت تاثير “معجزه تلفن همراه” هستند و این امر سبب شده تا دسترسی آنها به اطلاعات ساده افزایش یابد. براساس گزارش ITU، در چهارمین همایش LDC، متوسط این دسترسی در کشورهای کمتر توسعهیافته در 10 سال گذشته از 2/1 درصد به 30 درصد ارتقا پیدا کرده است. این روند رشد در ارتباط تلفنی از اهداف پیشبینی شده برنامه سوم LDC بروکسل نیز فراتر رفته است، زیرا در این برنامه قرار بود متوسط ارتباط تلفنی در کشورهای کمتر توسعه یافته تا پیش از سال 2011 به میزان 5 درصد افزایش یابد.مردمی بودن و توزیع سریع فناوری گوشیهای همراه چشمانداز ICT را در 48 کشور کمتر توسعه یافته جهان متحول کرده و اکنون حدود 250 میلیون نفر در این کشورها از این فناوری استفاده میکنند و این در حالی است که در سال 2001 در نظر مردم فقیر استفاده از گوشی همراه دور از ذهن و منحصرا مختص مردم کشورهای ثروتمند بود. براساس ارقام تایید شده توسط ITU، در حالی که تعداد خطوط ثابت در دهه اخیر به ندرت در کشورهای کمتر توسعهیافته افزایش داشته است، روند جهانی دسترسی به گوشیهای همراه، از رشد فراواني برخوردار بوده است. نرخ رشد سالانه در پنج سال گذشته در کشورهای کمتر توسعهیافته 6/42 درصد بوده که در مقایسه با کشورهای پیشرفته با رشد 1/7 درصد میزان چشمگیری را نشان میدهد. در سال 2009 تعداد محدودی از کشورهای کمتر توسعهیافته از جمله میانمار، کریباتی، اریتره و اتیوپی کمتر از پیشبینیهای اهداف برنامه سوم LDC از این فناوری استفاده کردهاند و این میزان کمتر از 5 درصد رشد بوده است.در دهه گذشته پیشرفت قابل ملاحظهای در ارتباطات آنلاین در کشورهای کمتر توسعهیافته دیده شده است. به گفته حمدون توره، دبیرکل ITU متوسط نرخ رشد 5/2 درصد در استفاده از اینترنت تا پیش از پايان سال 2010 در مقایسه با رشد 3/0 درصدی در سال 2001 حایز اهمیت است. اما یقینا این میزان کافی نیست و همچنان پایینتر از نرخ رشد پیشبینی شده در برنامه سوم بروکسل (10 درصد) است.
فرصتهای ICT برای توسعه کشورهای کمتر توسعهیافته
کشورهای کمتر توسعهیافته با چالشهای چندگانه اجتماعی- اقتصادی، تکنیکی و محیطی مواجه هستند، اما در عوض فرصتهای متعددی نیز برای کمک به آنها برای یافتن مسیر توسعه وجود دارد. برخی از این فرصتها به خود ردهبندی این کشورها در رده “کمتر توسعهیافته” برمیگردد و بقیه آن به منابع انسانی و طبیعی، سرمایهگذاری، فناوری و دانش لازم برای جمعیت این کشورهاست. این فرصتها همچنین مربوط به فرصتهایی میشود که فناوریهای اطلاعات و ارتباطات میتوانند برای کشورهای کمتر توسعهیافته به ارمغان آورند؛ به ویژه در زمینه فناوریهای موبایل و کاربردهای ICT.
فهرست کشورهای کمتر توسعهیافته
در آفریقا (33 کشور)، مثل: آنگولا، بنین، بورکینا فاسو، بروندی، چاد، جمهوری آفریقای مرکزی، کوموروس، جمهوری دموکرات کنگو، جیبوتی، گینه استوایی، اتیوپی، گامبیا، مالی، ماداگاسکار، مالاوی، موزامبیک، نیجر، رواندا، سنگال، سومالی، توگو، اوگاندا، تانزانیا، زامبیا
در آمریکا (یک کشور): هاییتی
در آسیا و اقیانوسیه (14 کشور): افغانستان، بنگلادش، کامبوجیا، مالدیو، میانمار، نپال، بوتان، یمن، لائوس، کریباتی، ساموئا، تیمور شرقی، سلیمان، تووالو
نقش فناوریهای جدید در برطرف کردن چالشهای نوظهور
در کشورهای توسعهیافته، چالشهای بسیاری بر سر راه توسعه فناوریهای اطلاعات و ارتباطات وجود دارد که در بخش موبایل و کاربردهای ICT به آنها اشاره میکنیم:
فناوریهای موبایل
ارتباطات سیار در کشورهای کمتر توسعهیافته همانقدر تاثیرگذار است که زیرساختهای مهم دیگری چون راهسازی، بنادر و راهآهن تاثیر دارند. تمام این زیرساختها در تحریک امور تجاری، اشتغالزایی، تولید ثروت و افزایش رفاه اجتماعی تاثیرگذارند و به طور خاص ارتباطات سیار تاثیر عمیقتری را از طریق موارد زیر میگذارد:
- ارایه دسترسی جهانی: شبکههای تلفن همراه اکثریت قریب به اتفاق شهروندان کشورهای LDC را پوشش میدهند و اپراتورها نیز سرمایهگذاری قابل توجهی را برای توسعه این شبکهها در نظر میگیرند.
- ارایه خدمات جهانی: تلفنهای همراه حدود 95 درصد از تمامی ارتباطات مخابراتی را در LDC تشکیل میدهند.
- افزایش تولید ناخالص داخلی: تجزیه و تحلیل شرکت تحقیقاتی Deloitte نشان میدهد که افزایش 10 درصد ضریب نفوذ تلفن همراه در کشورهای در حال توسعه منجر به رشد 2/1 درصدی تولید ناخالص ملی در این کشورها شده است.
- ایجاد زیرساختهایی که میتوانند اهرمی برای گسترش خدمات مهم دیگر به شهروندان LDC باشند؛ مانند بانکداری الکترونیکی و دیگر خدمات مالی و دسترسی آسانتر به مراقبتهای بهداشتی، آموزش و سایر خدمات دولتی.
کاربردهای ICT
در عمل، کاربردهای فناوریهای اطلاعات و ارتباطات در کشورهای کمتر توسعهیافته، اساسا متفاوت از کشورهای توسعه یافته نیست. البته بدیهی است که با این حال، تفاوت این کشورها در آمادگی محیط و آمادگی سازمانها در پیادهسازی فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
نمونههایی از قابلیتهای کشورهای کمتر توسعهیافته توسط کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات که در LDCها و دیگر کشورهای در حال توسعه مانند بنگلادش و هند طراحی شده، تشریح میشود. این کشورها حتی توانستهاند کاربردهایی برای مشتریان خود در ایالات متحده، اروپا و استرالیا ارایه دهند.
اما این کاربردها هنوز برای خدماترسانی به مشتریان محلی توسعه نیافتهاند، زیرا مشتریان محلی هنوز به آن حد نرسیدهاند که بتوانند به صورت حرفهای از این سرویسها بهره ببرند.
در بحث کاربردهای ICT، بیشتر مرکز توجهها روی دولت است، زیرا استفاده از ICT در دولت میتواند یک محرک قابل توجه برای استفاده گستردهتر از فناوری اطلاعات و ارتباطات در اقتصاد یک کشور به شمار آید.
در گذشته تصور میشد که فناوریهایی همانند ICT که نیاز به نیروی انسانی کمتری دارد، مناسب کشورهایی که تمامی کارها به صورت یدی توسط نیروی کار انجام میشود نیست. همچنین تصور میشد که برای کشورهایی که هنوز با مشکلات برطرف کردن نیازهای اولیه زندگی خود مثل آب، برق و سواد دست و پنجه نرم میکنند، بالا بردن سطح زندگی بسیار ضروریتر از سازگاری مردم با فناوری اطلاعات و ارتباطات است. همین دلایل باعث شده که در کشورهای کمتر توسعهیافته کاربرد ICT در اولویتهای آخر برنامههای دولتها قرار گیرد. در حالی که کاربرد ICT در این کشورها به راحتی میتواند نابرابریهای اجتماعی و اقتصادی را از بین برده و مکانیزم مناسبی را برای پشتیبانی از کارایی و شفافسازی دولتها ارایه دهد.
نقش ICT در رشد توسعه کشورهای کمتر توسعهیافته
جریان آزاد و سریع اطلاعات در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و با استفاده از ابزارهایی نظیر تلفن همراه، مراکز تلفن و کیوسکهای اطلاعاتی در دهکدهها کمک قابل توجهی به توانمند سازی و آموزش مردم در مناطق دور افتاده و روستایی در رابطه با کشاورزی، دامداری و دیگر مسائل زندگی خواهد کرد.
در مطالعهای که در سال 2001 توسط Accentur، بنیاد Markle و UNDP10 انجام شد، نشان داد که تمرکز روی ظرفیت ملی ICT به کشورهای در حال توسعه کمک میکند میزان جذب سرمایهگذاری روی آب و هوا افزایش یابد. این امر همچنین به توسعه ظرفیتهای فنی محلی مثل تولید قطعات یدکی، شبکه تامینکننده قطعات و دیگر حلقههای زنجیر کمک میکند. ICT همچنین فرصتهایی را در کشورهای کمتر توسعهیافته قرار میدهد تا پیشرفتهای خود را در خدمات بهداشتی و دستیابی به اهداف توسعه وسیعتر که روی بهداشت تاثیرگذار است، معرفی کنند. به عنوان مثال، پیاده سازی سیستم اطلاعات سلامت ملی در تانزانیا و موزامبیک (که به ترتیب MTUHA و SIS نام دارند)، برای ارایه اطلاعات بهداشتی از جامعه محلی به سطح ملی و به طور کلی در حمایت از طرحهای بهسازی سلامت طراحی شدهاند. این ابتکار همچنین راهکارهایی را برای مدیریت بهتر مسایل مختلف بهداشتی از جمله ایدز و مالاریا ارایه میدهد. در کنیا نیز براساس طرح ابتکاری درمان از راه دور یا telemedicine شبکه آنلاینی راهاندازی شده که شامل آموزش پزشکی از راه دور در میان پزشکان و کارکنان مراقبتهای بهداشتی در تمام بیمارستانها و مراکز سلامت میشود. علاوه بر این، با کاهش قیمت زیرساختها و رشد پیچیدگی سازمانها، ICT دیگر جزو لوازم لوکس که تنها ثروتمندان استطاعت مالی استفاده از آن را داشته باشند، نیست، بلکه در حال تبدیل شدن به ابزاری برای بهبود بهرهوری، کاهش فقر و افزایش رشد اقتصادی است. در حالی که هنوز هم دغدغه افزایش “شکاف دیجیتالی” وجود دارد، مساله نابرابری در دسترسی به بسیاری از نیازهای اساسی مانند آموزش، بهداشت و غذا نیز وجود دارد. نوآوری و کاربردهای ICT که از نظر قیمت در سبد خرید قشرهای مختلف جامعه قرار میگیرند، میتوانند تفاوت واقعی را با این نیازها نشان دهند؛ برای مثال، اتصال یک روستای دور افتاده به دنیای خارج با کامپیوترهایی که با سلولهای خورشیدی شارژ میشوند. در نتیجه میتوان با این راهکارها از بسیاری از مشکلات زیرساختی اساسی خلاص شد.