فناوران - در تحقیقی که در ژورنال «ساینس روباتیکس» منتشر شده است، پژوهشگران آلمانی و انگلیسی نشان دادند که کودکان نسبت به فشار جمعی  یا فشار همتا از سوی روبات ها آسیب پذیرند. این یافته نشان می دهد که با ورود روبات ها و هوش مصنوعی به فضای اجتماعی زندگی ما، باید در مورد تاثیر آنها به ویژه روی کودکان و نوجوانان آگاهی پیدا کنیم.

به عقیده این دسته از محققان روبات ها می توانند از نفوذ خود برای تغییر رفتار ما استفاده کنند. به عنوان مثال اگر آنها محصول خاصی را پیشنهاد دهند و در تبلیغات جدید شرکت کنند قابل نفوذ هستند و اگر در موضوعاتی مانند آموزش وپرورش، مسایل بهداشتی یا امنیتی دخالت کنند، قابل توجه می شوند. مثلا اگر روبات ها به ما پیشنهاد محصول، خدمات یا موارد دیگری را بدهند، سطح پذیرش ما در مقایسه با روش های تبلیغ سنتی بالاتر خواهد بود. حال اگر این موضوع را تعمیم دهیم باید بگوییم که روبات ها در حوزه های مهمی مانند خدمات بهداشتی، آموزش و امنیت وارد شده اند، حوزه هایی که تاثیر اجتماعی بالایی دارند.

هدف از این تحقیق آن است که محققان دانشگاه پلیموث با بررسی میزان و چگونگی تاثیرگذاری روبات ها، راه هایی برای مراقبت و حفاظت از کودکان توسط روبات ها بیابند.

افرادی که در این تحقیق شرکت داشتند در یک آزمایش ساده به نام «پارادیم اش» شرکت کردند که شامل یافتن دو خطی است که طول شان برابر است. این آزمایش که به «آزمایش همنوایی اش» شهرت دارد، بر اساس داده های قبلی نشان می دهد که افراد به چه میزان با نظر همتایان خود موافقت می کنند حتی اگر به طور فردی پاسخ متفاوتی داده باشند.

این آزمایش که به سال 1951 میلادی بر می گردد، به خوبی نشان داد انسان ها تا چه اندازه تحت تاثیر فشار اجتماعی، حتی ساده ترین حقایق را هم نادیده می گیرند. در آزمایش اش، 50 دانشجو در تست بینایی شرکت می کردند. شرکت کننده ها دور یک میز می نشستند و تصویری را تماشا می کردند. در این تصویر یک خط در سمت چپ و سه خط در سمت راست وجود دارد. به ترتیب از آنها سوال می شد که طول کدام یک از سه خط سمت راست به خط نمونه سمت چپ نزدیک تر است. پاسخ واضح بود، ولی فقط یکی از افراد حاضر نقش آزمودنی را ایفا می کرد، در حالی که مابقی افراد فقط نقش دستیار آزمونگر را داشتند. آنها به ترتیب پاسخ اشتباه می دادند و شرکت کننده واقعی که معمولا آخرین نفر بود هم به خاطر فشار جمع، همان پاسخ اشتباه را تکرار می کرد.

تقریبا یک سوم شرکت کنندگان در این تست، اشتباه پاسخ دادند و 12 بار تکرار آزمون نشان داد تقریبا 75 درصد شرکت کننده ها، حداقل یک بار دچار این خطا شدند. 

حالا این آزمایش ساده با استفاده از روبات ها انجام شده است. در پژوهش جدید، آزمایش اش با کمی تغییر، ابتدا برای گروهی از بزرگسالان و سپس روی کودکان به اجرا درآمد. در واقع، در این آزمایش همتایان، روبات ها بودند. وقتی کودکان هفت تا ۹ سال در اتاق تنها بودند، متوسط امتیاز آنها ۸۷ درصد بود. اما وقتی روبات ها به این آزمایش پیوستند، متوسط امتیاز آنها به ۷۵ درصد کاهش یافت. در پاسخ های غلط، در ۷۴ درصد موارد، پاسخ آنها با روبات یکی بود.

این تحقیق نشان می دهد که کودکان به سادگی در معرض فشار جمعی روبات ها قرار می گیرند، ضمن اینکه بزرگسالان هم در برابر این خطر کاملا ایمن نیستند. با پیشرفته تر شدن روبات ها و سیستم های هوش مصنوعی باید توجه بیشتری را به این موضوع معطوف کنیم. رسوایی فیس بوک و کمبریج آنالیتیکا به خوبی نشان داد که سامانه های هوشمند آمیخته با شبکه های اجتماعی می توانند به راحتی مسیر جامعه را تغییر دهند.

تونی بلپیم، پروفسور روباتیک که هدایت تیم تحقیق را به عهده داشت می گوید: مردم اغلب از نظر دیگران پیروی می کنند و می دانیم که مقاومت در برابر پذیرفتن عقاید و نظرات افراد دور و بر ما کار سختی است. ما چنین چیزی را همنوایی می نامیم. اما به زودی روبات ها وارد خانه و محل های کار می شوند و ما با این سوال مواجه هستیم که آیا مردم، نظرات روبات ها را هم خواهند پذیرفت یا نه. 

او می افزاید: نتایج تحقیقات ما نشان می دهد که بزرگسالان خود را با چیزی که روبات ها می گویند تطبیق نمی دهند، اما وقتی ما این تجربه را با کودکان انجام دادیم، آنها پاسخ های خود را با روبات ها تطبیق دادند. این آزمایش نشان می دهد که کودکان بیش از بزرگسالان به روبات ها احساس وابستگی می کنند که این سوال را مطرح می کند که چه اتفاقی می افتد اگر روبات ها به عنوان مثال روزی پیشنهاد خرید محصولی بدهند یا بگویند چطور فکر کنند. 

نتیجه ای که به دست آمد این است که کودکان به طور روزافزون در برابر فشار همتا از سوی گروهی از سوی روبات ها کوتاه می آیند اما بزرگسالان در برابر چنین نفوذ و اثرپذیری مقاومت می کنند. محققان گفتند باید بحث های بیشتری در این باره انجام شود تا خطر متوجه کودکان در حین تعامل کودکان و روبات ها به حداقل برسد.

پروفسور نوئل شارکی، رییس بنیاد روباتیک مسئول در باره این تحقیق می گوید: این تحقیق نگرانی ما در مورد استفاده از روبات ها با کودکان را تقویت می کند. 

او معتقد است که اگر روبات ها می توانند کودکان (و نه بزرگسالان) را قانع کنند که اطلاعات دروغ، واقعیت دارد، نتیجه چنین وضعیتی می تواند برای برنامه های تجاری جهت بهره برداری از روبات ها برای مراقبت از بچه ها و آموزش آنها مشکل آفرین باشد.

اما پروفسور شارکی می افزاید: یک قطعه ناپیدا در این تحقیق، آزمایش کودکان با صدای از یک کامپیوتر بود. ما نمی توانیم بگوییم اثری که وجود دارد ناشی از روبات است یا تنها از طریق صدایی که برای آنها پخش می شد. 

به راحتی می توان مشاهده کرد که دانشمندان امروزه بسیاری از مشکلات شناختی کودکان و نوجوانان را با کمک روبات ها حل می کنند. به ویژه کودکان اوتیسمی که به راحتی نمی توانند با انسان ها ارتباط برقرار کنند، به راحتی با روبات ها تعامل می کنند. 

به طور مثال، شرکت LuxAI به تازگی رباتی به نام QTrobot ساخته است که می تواند رابطه ای  تعاملی بین درمانگرها، والدین و کودکان مبتلا به اوتیسم ایجاد کند. این ربات که صورت آن با نمایشگر LCD طراحی شده و بازوها و دست های رباتیک دارد، سعی دارد تا به کودکان اوتیسم که از تماس با انسان ها دوری می کنند نزدیک شود تا آنها بتوانند در محیط های درمانی راحت تر باشند. 

گفتنی است که این روبات زیر نظر دانشگاه لوکزامبورک مشغول به فعالیت است و دو نفر ایرانی این روبات را طراحی کرده اند. این دو نفر یک زوج باذوق و نخبه ایرانی با نام های پویان ضیافتی و آیدا نظری خرم هستند و تجربه آنها نشان می دهد که کودکان اوتیسمی به راحتی با این روبات ها تعامل پیدا می کنند و این نشان دهنده آن است که کودکان اعتماد بیشتری به روبات ها پیدا می کنند و این مساله از یک سو وجهه مثبت و از سوی دیگر وجهه منفی دارد.

 منابع: BBC و Verge