بانک مرکزی - به بهانه روز پنجم خرداد ماه، دومین سالگرد راه اندازی سامانه چکاوک که به تعبیری بزرگ ترین پروژه و طرح شبکه بانکی تلقی می شود، فرصت را مناسب دیدیم تا در نشستی صمیمی با سید محمود احمدی، دبیر کل بانک مرکزی که هدایت و راهبری این پروژه ملی توسط وی صورت پذیرفت، از آخرین وضعیت سامانه چکاوک و تحولات آن آگاه شویم.

سید محمود احمدی، دبیر کل بانک مرکزی در گفت وگویی مفصل به ارزیابی این پروژه پرداخته است. 

وی در بخشی از این گفت و گو با بیان اینکه کندی فرایند و زمان بر شدن وصول چک ها به نحوی است که این مدت در تهران حداقل 48 ساعت و در شهرستان ها بین 10 روز تا دو هفته و حتی گاهی هم بیشتر زمان می برد، همین موضوع افزایش تردد درون شهری غیرضرور ایجاد کرده که با مبانی دولت الکترونیکی و حفظ محیط زیست در تضاد و مغایرت بود.

وی ادامه داد: از سوی دیگر افزایش مخاطرات ناشی از مفقودی چک ها یا حتی سرقت آن ها که ضرر و زیان ذی نفع و بانک را در پی داشت و تحمیل هزینه های گزاف به شبکه بانکی در سیستم قدیمی وصول چک از دیگر مواردی بود سبب شد این سامانه الکترونیکی راه اندازی شود.

وی گفت: بر این اساس شوراي پول و اعتبار مقرر کرد زيرساختي برای پردازش الکترونيکي چک ها و اسناد پرداخت بين بانکي و حذف گردش فيزيکي چک ها و اسناد پرداخت بين بانکي کاغذي با قابليت هاي کنترل برخط وضعيت نقدينگي بانک ها و اتصال به سامانه تسويه بين بانکي ايجاد شود و متعاقب آن، فعاليت اتاق پاياپاي اسناد بانکي در کشور خاتمه يابد؛ بنابراین، طرح سامانه چکاوک کلید خورد، طرحی که منظور از اجرای آن ساکن سازي لاشه چک با قابليت پذيرش و پردازش الکترونيکي چک هاي کاغذي بين بانکي و انجام تراکنش هاي الکترونيکي با استفاده از زيرساخت هاي موجود براي انتقال الکترونيکي تصوير، داده ها، اطلاعات چک و تسويه بين بانکي بود.

به گفته وی شفاف سازي و امکان نظارت متمرکز بر نحوه و حجم تبادل چک هاي اشخاص، امکان رهگيري لحظه اي وضعيت چک ها، انجام فرایند صرفاً در یک روز کاری، تسويه عمليات چک رمزدار در همان روز و جلوگيري از خلق پول بي ضابطه، امکان تغيير مدت زمان عمليات پاياپاي و تسويه چک ها، حذف عمليات حمل و نقل چک به صورت فيزيکي يا انتقال اطلاعات مربوطه به روش هاي نامتعارف و غيراستاندارد از جمله مزایای سامانه چکاوک است.

این مقام مسوول در بانک مرکزی ادامه داد: همچنین توانايي توليد گزارشات متنوع از روند تسويه و برگشتي چک هاي اشخاص به صورت متمرکز و آني، حذف روش پردازش دستي و کاهش هزينه هاي پردازش چک ها، استفاده از زيرساخت هاي موجود جهت پردازش چک ها و کارکرد سامانه در محيط امن و درنظر گرفتن سازو کار لازم برای مقابله با شرايط بحراني از دیگر مزیت های این سامانه است.

احمدی همچنین درباره اینکه چرا بانک مرکزی تاکنون آمار چکاوک را به صورت رسمی منتشر نکرده است، گفت: از این پس اطلاعات کامل با جزییات و تحلیل آنها به صورت دوره ای و فصلی برای بهره برداری همگان در تارنمای بانک مرکزی منتشر خواهد شد و محدودیت های فراوانی که در جمع آوری اطلاعات پیش از راه اندازی چکاوک وجود داشت و به اجمال به آن پرداخته شد، با راه اندازی این سامانه مرتفع شد. 

وی ادامه داد: به گونه ای که اکنون، اطلاعات به صورت سیستمی، برخط و متمرکز درج و نگهداری می شود و امکان نگهداری و ارایه آن براساس تمامی اقلام اطلاعاتی موجود روی برگه چک و حتی اطلاعاتی نظیر شعبه بانک و محل استان واگذاری هم اضافه می شود. این به معنای آن است که ما در حال حاضر با حجم انبوهی از اطلاعات مواجه هستیم که در مقام مقایسه به لحاظ کثرت، تنوع و دسته بندی هیچ سنخیتی با اطلاعات قبلی نداشته و اساساً مبتنی بر عملکرد واقعی بوده و منوط به خوداظهاری بانک ها نیست.

دبیر کل بانک مرکزی درباره مشخصات چکاوک 2 و 3 گفت: عملیات سامانه چکاوک صرفا مربوط به چک های بین بانکی است. اما  به دلیل اهمیت آمار و اطلاعات چک های درون بانکی در نظر داریم تجمیع آمار چک های درون بانکی با آمار چک های بین بانکی، توسط بانک مرکزی صورت پذیرد که از تجمیع و یکپارچه سازی این اطلاعات، تعبیر به «چکاوک 2» شده و مقرر است در وهله اول، اطلاعات به صورت فایل از بانک ها اخذ شود که این امر از ابتدای خرداد ماه سال جاری به صورت روزانه امکان پذیر خواهد شد و در وهله دوم، دریافت اطلاعات به صورت برخط انجام شود.

وی افزود: خوشبختانه درحال حاضر چکاوک به عنوان یک بستر پرداخت مهم جایگاه مناسبی برای خود ایجاد کرده است. این سامانه علاوه بر انجام وظایف اصلی، با اصلاح و ارتقای کیفیت می تواند برای هموارسازی و تسهیل اجرای سایر تکالیف مهم در کشور هم به کار رود. 

وی ادامه داد: به عنوان نمونه، در اجرای تکالیف مربوط به ماده 94 قانون برنامه پنجم توسعه و انتقال کلیه حساب های دولتی به بانک مرکزی که عیناً در قوانین احکام دائمی و برنامه ششم توسعه هم تکرار شده است و به منظور وصول درآمد سازمان های مشمول این ماده قانون، با استفاده از ظرفیت سامانه چکاوک، امکان واگذاری چک به مقصد حساب های دولتی نزد بانک مرکزی از شعب بانکی اقصی نقاط کشور را به آن اضافه کردیم که این امر به دلیل ساختار متمرکز بانک مرکزی و به تبع آن عدم امکان ارایه خدمت در شهرستان ها انجام پذیرفت و از آن به عنوان پروژه «چکاوک 3» یاد می شود. این مهم، در حال حاضر در تمامی شعب بانک پاسارگاد امکان پذیر شده است و مقرر است به ترتیب به تمام شعب بانک ها تسری یابد.