فناوران - براساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس موضوع «دستیابی به فناوری اعزام انسان به فضا (با مشارکت جهان اسلام و همکاری های بین المللی)» که در احکام مرتبط با سند جامع توسعه علمی کشور، احکام مندرج در قانون برنامه ششم و سیاست های اقتصاد مقاومتی لحاظ شده، در لایحه بودجه سال ۹۷ ملاحظه نشد و برای آن ردیف مرتبط در تکالیف دستگاه اجرایی متولی تعلق نگرفته است.
احکام مرتبط با دستیابی به فناوری اعزام انسان به فضا در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ ملاحظه نشده است و به نظر می رسد این امر، عمدتا به دلیل مغایرت ماموریت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با فناوری های فضایی و تمرکز بر حوزه ارایه خدمات فضایی است.
این درحالی است که این حکم قبلا در ردیف اعتبارات متفرقه در قوانین بودجه سال های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ لحاظ شده بود.
رشد ۵ درصدی اعتبارات برنامه ای
درهمین حال براساس بررسی مرکز پژوهش های مجلس در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ به طور کلی مجموع اعتبارات برنامه ای بخش هوافضای کشور رشد ۵ درصدی داشته است و از مجموع رقم حدود ۳.۵۸۲ میلیارد ریال در قانون بودجه سال ۱۳۹۶ به رقم ۳.۶۵۶ میلیارد ریال در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ رسیده و حدود 1 درصد از مجموع اعتبارات عمومی کل کشور را به خود اختصاص داده است.
مجموع درآمدهای بخش هوافضای کشور در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ رشد ۷ درصدی داشته و از مجموع رقم حدود ۲۸۳۲ میلیارد ریال در قانون بودجه سال ۱۳۹۶ به رقم حدود ۳۰۳۶ میلیارد ریال در لایحه بودجه سال ۱۳۹۶ رسیده است. همچنین در بررسی بودجه شرکت های بخش هوافضا در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ مشخص شد که مجموع ۵۰ درصد سود ویژه این شرکت ها بالغ بر ۸۶۸ میلیارد ریال است که در مقایسه با سال گذشته حدود 12 درصد افزایش داشته است.
در حوزه هوایی سهم اعتبارات برنامه ای در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ رشد ۵ درصدی داشته و از رقم ۱۴۷۴ میلیارد ریال در قانون بودجه سال ۱۳۹۶ به ۱۵۵۱ میلیارد ریال در سال ۱۳۹۷ رسیده است.
در حوزه فضایی اما مشاهده می شود که سهم اعتبارات برنامه ای حوزه فضایی در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ رشد قابل توجهی نداشته و از مبلغ ۲۰۸۸ میلیارد ریال در قانون بودجه سال ۱۳۹۶ به ۲۰۹۲ میلیارد ریال در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ رسیده است.
وزارت ارتباطات علاقه ای به هوافضا ندارد
مرکز پژوهش های مجلس با نگاهی به مجموع ۱۹ درصد بودجه تخصیص داده شده به سازمان فضایی ایران و پژوهشگاه فضایی ایران در سال ۱۳۹۵ و همچنین ۱۳ درصد در شش ماهه نخست سال ۱۳۹۶ اعلام کرده که «به نظر می رسد اراده ای برای توسعه و ارتقای جایگاه حوزه فضایی کشور از جانب وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات وجود ندارد.»
در بررسی لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ با توجه به حذف ردیف های هزینه ای برنامه های «توسعه فناوری ها و فعالیت های فضایی» و «توسعه کاربردهای فضایی و حفظ نقاط مداری» ذیل سازمان فضایی ایران و همچنین پایان مهلت اتحادیه بین المللی مخابرات به ایران تا سال ۱۳۹۷ مبنی بر عملیاتی شدن نقطه زهره ۲ و اهمیت فوق العاده این موضوع ردیف اعتباری یاد شده بسیار ناچیز است و به نظر می رسد وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات خرید ماهواره خارجی را با توجه به تعریف ردیف برنامه ای «توسعه کاربردها و خدمات بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات» و توسعه خدمات فضایی در اولویت قرار داده است.
در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ ردیف متفرقه برنامه «توسعه زیرساخت ها و خدمات کاربردی ارتباطی و پایه فضایی» با مجموع اعتبار هزینه ای ۵۷۰۰۰۰۰ میلیون ریال که در قانون بودجه سال ۱۳۹۶ تحت عنوان برنامه «توازن منطقه ای و کاهش شکاف اطلاعاتی و دیجیتالی بین مناطق و استان های کشور و زیرساخت های ماهواره ای» ذیل وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قرار داشت به دلیل عدم شفافیت صرف اعتبار این برنامه در حوزه های فضایی و غیرفضایی و همچنین ایجاد بی نظمی در محاسبات بودجه ای لحاظ نشده است. با توجه به هزینه بالای تأمین ماهواره سنجشی و مخابراتی پیشنهاد می شود با موافقت دولت، سهم حوزه فضایی از مبلغ ردیف یاد شده منفک و به ردیف های اعتبارات برنامه ای ذیل سازمان فضایی ایران اضافه شود.
مرکز پژوهش های مجلس پیشنهاد کرده که به منظور توسعه زیرساخت هاو خدمات کاربردی ارتباطی و پایه فضایی، بخشی از اعتبارات ردیف متفرقه تملک دارایی سرمایه ای ۱۴۹۰۰۰–۱ تحت عنوان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ذیل لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ کل کشور کسر و به ردیف تملک دارایی های سرمایه ای به شماره ردیف ۱۱۱۱۰۰–۱ تحت عنوان «وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح» اضافه شود.
به کسب و کارهای نوپای حوزه فضایی اعتبار تعلق گیرد
این گزارش پیشنهاد کرده است به منظور حمایت از کسب و کارهای نوپا در حوزه های سنجش از دور، کاربردهای فضایی نوین و فناوری اطلاعات و ارتباطات به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اجازه داده شود که بخشی از مبلغ ۱۴۰۰ میلیارد ریال موضوع بند «ب» تبصره «۱۸» ماده واحده را به منظور تأمین سرمایه بخش دولتی در امور سرمایه گذاری خطرپذیر در قالب صندوق های پژوهش و فناوری غیردولتی تخصیص دهد. موضوع فعالیت این صندوق ها حمایت از کسب و کارهای نوپا در حوزه سنجش از دور، کاربردهای فضایی نوین و فناوری اطلاعات و ارتباطات است.
در راستای ایجاد و توسعه اپراتورهای فضایی پیشنهاد می شود موضوع بند «ج» تبصره «۱۸» ماده واحده به صورت زیر اصلاح شود:
«به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اجازه داده شود از طریق سازمان فناوری اطلاعات ایران و سازمان فضایی ایران نسبت به مشارکت خصوصی– عمومی داخلی و خارجی به منظور انجام طرح پروژه های دولت الکترونیکی، توسعه خدمات الکترونیکی و ایجاد اپراتورهای فضایی اقدام کند. منابع مورد نیاز جهت سرمایه گذاری بخش دولتی از محل اعتبارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و منابع داخلی شرکت های تابعه به تأیید سازمان برنامه و بودجه کشور تأمین می شود.»
از سوی دیگر در بررسی غیراعتباری لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ به نظر می رسد احکام مرتبط با بند «پ» از ماده (۵۳) قانون برنامه ششم توسعه درباره سیاستگذاری و لحاظ کردن تدابیر لازم جهت مشارکت صنایع هوایی داخلی با اولویت بخش خصوصی در ساخت و تولید انواع هواپیما و بالگردهایی که تأمین و خرید آنها از خارج کشور صورت می پذیرد در لایحه بودجه سال جاری رعایت نشده است.