مزد یک پنهان کاری
وحید حجه فروش- چندی پیش مصاحبه ای کردم با امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس ایران. هامونی در آن گفت وگو نکته جالبی مطرح کرد که در همان لحظه با خودم فکر کردم ای کاش در ایران این یک جمله و فقط همین یک جمله شعار نبود و به آن عمل می شد: «ما باید کاری کنیم که هزینه عدم شفافیت برای کسب وکارها بالا برود.»
نظام اداری ایران از سالیان پیش دچار آفتی است که گویی درمان ندارد: پنهان کاری. دولت عملکرد و بودجه اش را از ملت مخفی می کند و تنها آن قسمتی را نشان می دهد که برای بقای خودش مفید است، مردم درآمدشان را از دولت پنهان می کنند و تنها بخشی را اظهار می کنند که دردسر مالیات و بیمه و غیره را دفع کند. اما همان شخص وقتی برای دریافت تسهیلات به بانک مراجعه می کند، آمار درآمد و سود چندین برابری ارایه می دهد. ماجرا در حوزه کسب وکارهای نوپا، به خصوص وقتی پای سرمایه گذار خارجی در میان باشد، از این هم پیچیده تر است. ظاهرا طرف خارجی با این بهانه که مشمول تحریم می شود از ارایه اطلاعات مالی دقیق و درست امتناع می کند و طرف داخلی هم با تهیه یک رپرتاژ مبسوط، بدون ارایه هرگونه مستندات، به رقم دریافتی خود می بالد.
این رقم به صورت مستقیم، ارزش برآورد شده استارت آپ را نمایش داده و وقوع سرمایه گذاری، این ارزش را تایید می کند. جالب این جاست که این اعداد و ارقام در گزارش های رسمی دولتی هم آورده می شوند، اما تو گویی با این فرمول ساده این گزارش ها به دست تحریم کنندگان ایران نمی رسد و خطری سرمایه گذار خارجی را تهدید نمی کند! تقریبا همه عناصر ذی نفع، از این پنهان کاری راضی و خوشنود هستند: دولت که با آمار خود فخر می فروشد، سرمایه گذار داخلی که زمینه را برای فروش بهتر باقی سهام خود آماده می بیند و صاحب کسب وکار که به ظاهر در کوتاه مدت سود خوبی کسب کرده است. در مورد سرمایه گذار خارجی هم این گمانه زنی وجود دارد که شرکت هایی اصالتا ایرانی با پوشش خارجی هستند و طبیعی است که خط مشی و سیاست های شان توسط دوستان داخلی خودمان تعیین می شود.
اما این حباب سازی بدون پشتوانه تا کجا می تواند ادامه پیدا کند؟ استارت آپی که به لطف اعداد و ارقام روی کاغذ بزرگ شده تا کی می تواند خود را بزرگ نشان دهد؟ در نهایت یک روز شرکتی که روزانه میلیون ها تومان هزینه و بسیار کم تر از آن درآمد دارد و تا این جای کار را به لطف سرمایه گذاران پیشین و فعلی خود جلو آمده است، به دیوار سخت واقعیت برخورد می کند: ستون های درآمد و هزینه اگر به مدت طولانی با هم نخوانند، ستون های کسب وکار فرو خواهند ریخت.
پول را نمی توان مدتی طولانی گول زد.