اما آنچه از دل آمار وعده های اعلام شده این طرح ها بر می آید، سرمایه گذاری های نامتوازن در استان های مختلف کشور در طرح تکاپو است. با توجه به هزینه اشتغال زایی متفاوت و میزان سرمایه گذاری نامتعادل در همین چهار استان، به نظر می رسد یک طرح منسجم و کلی برای طرح تکاپو وجود ندارد. در این گزارش به بررسی بخشی از این موارد پرداخته ایم.
طرح تکاپو چیست؟
طرح «توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار» (تکاپو) در سال 1393 از سوی وزارت کار کلید خورد. بر این اساس دولت با اجرای این طرح می کوشد تا با استفاده از ظرفیت های بومی و به کارگیری تجارب سازمان های بین المللی در سایر کشورها، برنامه منسجمی برای تحرک در بخش تقاضای نیروی کار به اجرا درآورد.
تمرکز طرح بر سیاست های موجود در حوزه اشتغال و توسعه کسب و کارهاست ولی بازنگری و اصلاح حوزه های سیاستی در سطوح ملی و منطقه ای نیز در دستور کار قرار دارد.
زمان اجرای این طرح 5 سال برآورد شده و تکیه اصلی آن به اشتغال زایی با توسعه فناوری اطلاعات و توریسم است. وزارت ارتباطات وعده داده در سال جاری 130 هزار شغل در حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات ایجاد خواهد کرد و به نظر می رسد اجرای طرح تکاپو در استان های مختلف کشور، یکی از راه های اصلی مدنظر این وزارتخانه برای دستیابی به این هدف است.
تاکنون نیز 80 تفاهم نامه در قالب طرح تکاپو در 4 استان کشور امضا شده و قرار است در قالب این طرح ها، بیش از هزار میلیارد تومان سرمایه گذاری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات استان های یزد، خراسان رضوی، گلستان و کرمان صورت گیرد و در نتیجه آن نزدیک به 22 هزار نفر اشتغال زایی صورت بگیرد.
هزینه متفاوت اشتغال
یکی از نکات عجیب در این طرح هزینه اشتغال نسبتا متفاوت به ازای هر نفر در استان های مختلف است. براساس اعلام رسمی وزارت ارتباطات در سال های 93 و 94 میزان اشتغال زایی در حوزه فناوری اطلاعات 90 هزار شغل بوده که این میزان با سرمایه گذاری 10 هزار میلیارد تومانی صورت گرفته است. به این ترتیب میزان سرمایه گذاری موردنیاز برای هر شغل در حوزه فناوری اطلاعات 111 میلیون تومان است که این رقم از میانگین کشوری که صد میلیون تومان برآورد می شود، بالاتر است.
اما در طرح تکاپو ارقام اعلام شده رقم های متفاوت و حتی متضادی را در پی دارد. بر این اساس در استان یزد میزان سرمایه گذاری مورد نیاز برای هر شغل در طرح تکاپو با توجه به آمار اعلام شده تنها 33 میلیون تومان است که رقمی پایین و نامتناسب به نظر می رسد.
در استان های خراسان رضوی و گلستان که به نظر نمی رسد شرایط مشابهی از نظر زیرساخت ها و شرایط اقلیمی داشته باشند، هزینه اشتغال زایی تقریبا برابر برآورد شده و میزان آن به ترتیب 40 و 43 میلیون تومان است.
اما عجیب ترین بخش ماجرا میزان هزینه اشتغال در استان کرمان است. با توجه به اینکه قرار است با 300 میلیارد تومان سرمایه گذاری 3 هزار شغل در این استان در قالب طرح تکاپو اجرا شود، میزان سرمایه موردنیاز برای هر نفر در این طرح 100 میلیون تومان است که رقم بسیار بالایی است و البته با ارقام عملکرد واقعی در حوزه ارتباطات نزدیک تر است.
سرمایه گذاری نامتوازن
موضوع دیگری که در طرح تکاپو قابل توجه است، نسبت سرانه سرمایه گذاری انجام شده به ازای هر نفر است. این شاخص نشان می دهد آیا نسبت جمعیتی در سرمایه گذاری انجام شده رعایت شده یا توجهی به این موضوع نشده است.
بر این اساس سرانه سرمایه گذاری انجام شده به ازای هر نفر نزدیک به 50 هزار تومان است که تقریبا نیمی از سرمایه گذاری سرانه انجام شده در گلستان و کرمان و یک چهارم سرمایه گذاری انجام شده در یزد است. این در حالی است که نرخ بیکاری استان خراسان رضوی براساس آخرین گزارش سالانه مرکز آمار، 3/13 درصد است که از تمام استان های مورد مطالعه در این گزارش پایین تر است.
میزان سرانه سرمایه گذاری در استان های گلستان و کرمان در طرح تکاپو نزدیک به هم و به ترتیب حدود 96 هزار و 95 هزار تومان است. این در حالی است که نرخ بیکاری در استان کرمان به طور غیر قابل توجهی پایین تر از نرخ بیکاری در استان گلستان است.
نکته عجیب اینکه میزان سرمایه گذاری در استان یزد با نرخ بیکاری حدود 11 درصدی، دو برابر گلستان و کرمان بوده و سرانه آن 193 هزار تومان برای هر نفر در این استان است. هرچند این موضوع نشان دهنده موفقیت این استان در جذب سرمایه گذار در حوزه فناوری اطلاعات است؛ اما این آمار به طور کلی نشان دهنده رشد نامتوازن طرح تکاپو در استان های مختلف کشور دارد.